Như nhiều vùng khác ở Malaysia, núi Cười bao quanh bởi rừng khộp (họ dầu) với hệ động thực vật phong phú, đặc biệt là cây thuốc. Tương truyền xưa, khi quốc vương Pahang đi săn, ông hỏi các quan lại đi cùng tên của ngọn núi trước mặt nhưng không ai biết. Họ ấp úng và mỉm cười trừ. Để tránh bối rối với công tước liên bang đi cùng, nhà vua đặt tên núi là Gunung Senyum vì sự tươi cười của các cận thần.

Một huyền tích khác kể về câu chuyện của Tok Long, người đàn ông có trái tim cao thượng đã kết hôn với tiên nữ giáng trần ở vùng núi này. Tiên nữ thất hứa, Tok Long không tìm thấy vợ mình trở lại nên quyết thiền định ở đó cho đến chết. Những ngôi mộ trong hang mộ Tok Long là bằng chứng câu chuyện xưa.

Các khảo cứu khoa học đã tìm thấy sự sống của con người quanh núi vào thời kỳ đồ đá mới (khoảng 5.000 năm TCN). Cục Khảo sát và Bản đồ (JUPEM) bang Pahang xem núi Senyum là cực Tâm của bang. Các hang trong núi Cười đều là dạng hang Karst khô, có tuổi đời hàng triệu trăm, hình thành do sự bào mòn hóa học, do nước có chứa axit carbonic thấm hoặc chảy qua gây hòa tan calci trong đá vôi.

Từ xa, núi Senyum như khuôn mặt người khổng lồ nhô lên giữa bạt ngàn rừng và đang mỉm cười với nhân thế. Cạnh bãi xe là căn nhà sàn gỗ, sơn màu đỏ, ngói đỏ theo kiểu truyền thống Pahang từ 1907. Sát chân núi có hồ nước nhỏ, như mặt gương óng ánh hoa nhĩ cán vàng. Chiếc cầu treo nhỏ, hư hỏng, mục nát là chứng tích của những năm dịch bệnh hoành hoành.

Hầu hết hang đều có cửa thông lên trời hoặc ra rừng nên khí hậu dễ chịu, nhiều loại cây nhỏ, dây leo, cỏ... kiên cường cộng sinh với đá. Nền có khi là cát sa thạch hồng nâu nhạt. Có mấy khối thạch nhủ lấp lánh silicat. Măng khô nên đa phần màu mốc, rêu xanh đồng. Thi thoảng có ít măng ướt, tí tách nhỏ giọt xuống hồ nhỏ.

Tên gọi từng hang tượng hình và có phần ngộ nghĩnh như Gió (Angin), Ánh trăng (Terang Bulan), Voi (Gajah – lối vào hình con voi), Dê (Gamping), Dơi (Kelawwa), Vỏ sò (Kerang), Silat (võ truyền thống Malaysia), Cá (Tali Air), Bạc (Piala), Ngai vàng (Merlap – nơi yêu tinh sống), Thiền (Tapa), Thuyền (Kapal – có 3 giếng nhỏ luôn có nước), Ông hút (Straw), Lăng mộ (Makam Tok Long), Bảy Hồ (Kolam Tujuh – nơi công chúa yêu tinh tắm), Bia mộ (Nesan)…

Hang Gió luôn mát mẻ; hang Ánh Trăng có màu sắc cầu vồng do ánh sáng mặt trời xuyên qua lỗ trên đỉnh hang nên vách động; hang Taman Satu có nhiều cây quý hiếm; hang Taman Dua có nhiều khối đá hình nấm hoặc san hô biển; hang Rangkak cửa hang hẹp, phải bò vào. Mái vòm hang rong, cao như đền thờ, trên tường là những câu kinh Qur'an…

Để chinh phục đỉnh núi Cười và đi hết “nhị thập ngũ hang” phải mất một ngày, mang theo đồ ăn dã chiên và 2 lít nước, cùng với sự trợ giúp của hướng dẫn viên bản địa. Đường đi không quá khó, nhiều đoạn có cầu thang hoặc đường lót ván gỗ thô. Mấy đoạn dốc đứng có cầu thang sắt. Mùa mưa, “Thất điền Thiên” (7 ruộng Trời) trong hang Gió ngập nước, tạo thành ruộng bậc thang "mini" lạ mắt. Nước ngập tạo thành thác nhỏ 7 tầng.

Trekking chinh phục núi Cười, khám phá “Nhị thập ngũ hang” phải có đèn chuyên dụng gắn trên đầu vì trong hang không có điện. Tùy góc nhìn, góc chiếu sáng và trí tưởng tượng; các măng đá trở nên sống động muôn hình ngàn vẻ, không bị ánh sáng nhân tạo cố định, lòe loẹt vô hồn làm mất duyên. Khách vắng nên du khách như tôi cứ nhẩn nha, sống chậm, xem như giang sơn của riêng mình.

Trong hồ nước nhỏ trong veo và mát rượi của hang Ánh Trăng, tôi chộp được bức ảnh chú cua bé tẹo. Không biết chú ở đâu ra và sống bằng cách nào trong môi trường không ánh sáng, không ánh nắng. Hình như chú chỉ mỗi mình ên trong hồ?

Núi Cười, thiên nhiên quanh năm vui vẻ nên cư dân Temeloh cũng suốt ngày luôn lạc quan, thân thiện.

Nguyễn Văn Mỹ