Chiến dịch Greenwashing tập trung vào nhóm của Ricardo Stoppe, vốn vừa bị báo chí điều tra về mối liên hệ của nhóm này với cáo buộc đánh tráo gỗ bất hợp pháp. Trong cuộc điều tra lớn nhất từng được thực hiện về vấn đề này ở Brazil, các nhà chức trách phát hiện ra rằng nhóm của Ricardo Stoppe đã triển khai các dự án ở những khu vực lấn chiếm đất công, kiếm được 180 triệu reais (34 triệu USD) từ việc bán tín chỉ carbon “bẩn”.

Stoppe sở hữu năm dự án REDD+ ở Amazon Brazil, có diện tích 400.000ha, gấp hơn 5 lần diện tích thành phố New York. REDD+ là viết tắt của việc hạn chế giảm phát thải do mất rừng và suy thoái rừng và tín chỉ carbon được tạo ra bằng cách bảo vệ một khu vực có thể bị phá rừng.

Cảnh sát liên bang nhắm vào 3 dự án tương tự: Fortaleza Ituxi, Unitor và Evergreen, nằm ở các đô thị Labrea và Apui, phía nam bang Amazonas. Trong số những khách hàng mua các khoản tín chỉ từ 3 dự án này có các công ty như nhà môi giới tín chỉ carbon Moss, hãng hàng không giá rẻ GOL Airlines của Brazil, ứng dụng giao đồ ăn iFood, ngân hàng Itau - một trong những nhà băng hàng đầu của Brazil, và cả các công ty quốc tế hàng đầu.

Cảnh sát liên bang phát hiện nhóm của Stoppe không chỉ sử dụng những khu vực trên để tạo ra tín chỉ carbon mà còn sử dụng các tài liệu giả để rửa gỗ lấy từ các khu vực bị phá rừng bất hợp pháp.

Ở Brazil, tất cả gỗ phải kèm theo một tài liệu gọi là DOF (Tài liệu nguồn gốc rừng), hay còn được gọi là tín chỉ gỗ. Sau khi cơ quan quản lý môi trường phê duyệt kế hoạch quản lý rừng, chủ sở hữu rừng được cấp một số DOF nhất định, tương ứng với khối lượng cây được phép khai thác từ khu vực đó.

Tuy nhiên, theo Trung tâm Phân tích tội phạm khí hậu (CCCA), quản lý rừng trong các dự án REDD+ của Stoppe đã không khai thác hết số gỗ có thể. CCCA - một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Hà Lan được thành lập bởi các công tố viên và điều tra viên để thanh sát các nguồn phát thải khí nhà kính làm nóng khí hậu, đã sử dụng hình ảnh vệ tinh để so sánh khối lượng gỗ lấy từ các khu vực của Stoppe và khối lượng được khai báo thông qua hệ thống DOF.

CCCA phát hiện sự không khớp tương đương với hơn 4.200 xe tải chở gỗ. Cuộc điều tra của tờ Mongabay cũng tiết lộ bằng chứng được các chuyên gia xem xét cho thấy những điểm không khớp đó. Từ đó, họ nghi ngờ các dự án của Stoppe có thể đang sử dụng khoản tín chỉ gỗ được cấp để rửa số gỗ khai thác trái phép từ các khu vực khác.

Theo cảnh sát liên bang, khoản tín chỉ gỗ giả có thể được sử dụng để rửa gỗ khai thác bởi nhóm của Stoppe và nhóm của Chaules Pozzebon, người đã bị kết án 70 năm tù và được coi là một trong những kẻ phá rừng lớn nhất Amazon. Hai lâm tặc bị các nhà điều tra nhắm đến là Jose Luiz Capelasso và Elcio Aparecido Moco. Theo cơ quan chức năng, nhóm này đứng đằng sau việc khai thác trái phép hơn 1 triệu mét khối gỗ, tương đương gần 5.000 xe tải.

Cảnh sát liên bang đã thực hiện 76 lệnh bắt giữ, khám xét và thu giữ ở các bang Rondonia, Amazonas, Mato Grosso, Parana, Ceara và Sao Paulo. Họ tịch thu hai chiếc máy bay, nhiều xe sang và một số đồ trang sức.

Moco và Capelasso cũng như các con của Stoppe là con trai Ricardo Villares Lot Stoppe và con gái Capelasso đã bị bắt. Cùng bị tóm là kỹ sư lâm nghiệp Poliana, người đã ký vào các kế hoạch quản lý rừng có mùi gian lận mà nhóm này sử dụng. Sau hai ngày lẩn trốn, ông chủ Ricardo Stoppe đã đầu thú cảnh sát vào ngày 7.6.

Trong một tuyên bố gửi tới tờ Mongabay, công ty đứng sau các dự án là Grupo Ituxi cho biết họ sẽ đưa ra tuyên bố công khai sau khi có quyền truy cập vào hồ sơ điều tra của cảnh sát liên bang.

Chiếm đất 2.0

Cảnh sát liên bang cũng cho biết nhóm của Stoppe đã chiếm hơn 500.000ha đất công ở Nam Amazonas - gấp 3 lần diện tích của đô thị Sao Paulo.

Thiago Scarpellini - Chỉ huy trưởng chiến dịch điều tra nói: “Đây là thời đại chiếm đất 2.0". Ông giải thích rằng việc lấn chiếm đất theo kiểu truyền thống (đốt rừng làm rẫy) sẽ dễ xác định hơn vì nạn phá rừng nhanh chóng xuất hiện trên hình ảnh vệ tinh. Tuy nhiên, khi có sự kết hợp của các dự án carbon - nơi rừng được bảo tồn, với việc khai thác gỗ trái phép từ những nơi khác đã khiến trò lừa đảo này đã qua mắt cơ quan chức năng trong nhiều năm.

Trong vụ triệt phá này, cảnh sát đã tịch thu tài sản trị giá 1,6 tỉ reais (304 triệu USD) và đánh giá thiệt hại về môi trường của vụ lừa đảo rửa gỗ là 606 triệu reais (115,2 triệu USD).

Kết quả điều tra cũng phát hiện nhóm của Stoppe có móc nối với các cơ quan nhà nước, như cơ quan cải cách ruộng đất. Chính quan chức thoái hóa đã phù phép các tài liệu gian lận để tạo điều kiện cho việc chiếm đất công. Sau khi vụ việc bị phát hiện, 8 công chức đã bị mất chức.

Các dự án REDD+ được phát triển bởi công ty Carbonext của Brazil và được chứng nhận bởi Verra, một trong những cơ quan đăng ký thị trường carbon tự nguyện lớn nhất thế giới và là cơ quan quan trọng nhất đối với các sáng kiến ​​REDD+. Không ai trong số họ đang bị điều tra.

Scarpellini nói: “Tôi tin rằng Verra đang thực hiện chứng nhận không chính xác. Nhưng tôi không biết liệu đó có phải lỗi của họ hay không vì họ có trụ sở tại Mỹ và tôi không biết liệu có xảy ra tình trạng chiếm đất ở Mỹ hay không. Nhưng chúng tôi có chuyện đó ở đây. Và nếu chúng tôi là một thị trường đầy hứa hẹn về tín chỉ carbon thì họ sẽ phải điều chỉnh cho phù hợp với những hoàn cảnh nhất định ở đây”.

Theo quy định của Verra, các dự án đã được xác minh bởi các kiểm toán viên nhưng họ không chỉ ra bất kỳ điểm bất thường nào.

Đối với Shigueo Watanabe Junior, chuyên gia chính sách khí hậu cấp cao tại Viện Talanoa - một tổ chức tư vấn Brazil chuyên về chính sách khí hậu, các cuộc điều tra đã phơi bày một trong những lỗ hổng trong thị trường tín chỉ carbon tự nguyện.

Vụ việc xảy ra trong bối cảnh Quốc hội Brazil đang thảo luận về việc thực hiện thị trường carbon được quản lý. Scarpellini cho biết: “Chúng tôi tin rằng hoạt động điều tra không nhằm mục đích làm suy yếu thị trường tín chỉ carbon mà là siết chặt quy định trong các dự án để điều này không xảy ra nữa”.

Anh Tú