Ngày 21.6, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Theo tờ trình của Chính phủ, dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên nhằm: Hoàn thiện pháp luật tư pháp đủ nghiêm khắc nhưng cũng bảo đảm nhân văn đối với người chưa thành niên phạm tội; tăng cường giáo dục, hỗ trợ, giúp đỡ người chưa thành niên phạm tội tự sửa chữa lỗi lầm, cải thiện hành vi thông qua xử lý chuyển hướng, hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp mang tính chất trừng phạt, giam giữ nhưng vẫn bảo đảm sự an toàn của cộng đồng và trật tự xã hội…

Ngoài ra, xây dựng quy trình thủ tục tố tụng thân thiện, phù hợp với độ tuổi, tâm lý, mức độ trưởng thành, khả năng nhận thức và vì lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên; bảo đảm các quyền cơ bản của người chưa thành niên trong xử lý chuyển hướng, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và tái hòa nhập cộng đồng; thu hút, huy động nguồn nhân lực có chuyên môn về công tác xã hội…

Trước xu hướng tội phạm ngày càng trẻ hóa như hiện nay, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) lưu ý cần rất cẩn trọng trong việc xây dựng các quy định để khi luật được ban hành vừa đảm bảo được tính nhân văn, tạo điều kiện để người chưa thành niên phạm tội nhận thức, khắc phục, sửa chữa sai lầm, nhưng vẫn phải có tính giáo dục, răn đe nghiêm khắc.

“Như chúng ta đã thấy, rất nhiều vụ án được gây ra bởi người chưa thành niên phạm tội mà thủ đoạn và hậu quả để lại vô cùng to lớn, có những vụ rúng động xã hội. Trước thực tế như vậy mà pháp luật không có những biện pháp, hình phạt phù hợp, nghiêm khắc, đảm bảo tính công bằng thì sẽ khiến nhân dân bức xúc, mất niềm tin", bà Nga nói.

Thậm chí, theo bà Nga, điều này còn dẫn tới tình trạng nhiều người lợi dụng chính sách nhân đạo đối với người chưa thành niên để lôi kéo, xúi giục, thuê mướn họ thực hiện những hành vi phạm tội. "Điều này rất đáng lo ngại”, bà Nga cho hay.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho biết điều 36 dự thảo luật quy định về các biện pháp xử lý chuyển hướng. Trong đó có 3 biện pháp cần cân nhắc rất kỹ về tính khả thi, đó là các biện pháp “cấm tiếp xúc với người có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới”, “hạn chế khung giờ đi lại” và “cấm đến địa điểm có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới”.

Đại biểu Nga cho rằng những biện pháp này nghe thì hợp lý nhưng thực tế để đi vào thực hiện hiệu quả vô cùng khó khăn. Lý do là không thể có nhân lực để từng ngày, từng giờ giám sát việc gặp ai, đi tới đâu, đi vào những khung giờ nào của những người chưa thành niên. Trong khi các biện pháp này, theo quy định của dự thảo luật, có thời gian áp dụng ít nhất là 3 tháng - 1 năm.

Để những biện pháp ấy có tính khả thi và hiệu quả, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng cần phải quy định rất rõ, đặc biệt là việc chuẩn bị nguồn nhân lực và trang thiết bị để phục vụ nhiệm vụ giám sát việc thực hiện các biện pháp xử lý chuyển hướng của người chưa thành niên phạm tội.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Long An) cũng cho rằng cần có đánh giá, làm sáng tỏ hơn tính khả thi, nguồn lực (nhân lực, kinh phí trang bị...) để thực hiện các biện pháp “cấm tiếp xúc, hạn chế khung giờ đi lại”, “quản thúc tại gia đình”, “cấm đến địa điểm có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội”.

“Chắc chắn chúng ta không thể cử người giám sát thi hành hoặc trong trường hợp gia đình không phối hợp hoặc không có khả năng phối hợp, mà phải lắp đặt các thiết bị giám sát để theo dõi trong suốt thời gian thực hiện áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng”, bà Dung nói.

Ngoài ra, các đại biểu cũng đề nghị quy định rõ những trường hợp áp dụng xử lý chuyển hướng là “thực hiện công việc phục vụ cộng đồng”, bởi người chưa thành niên tâm lý còn chưa vững vàng, “cộng đồng” có thể là nơi đông người, sẽ có sự dòm ngó, tò mò, kỳ thị, thậm chí bị quay clip, chụp ảnh tung lên mạng xã hội, trong khi chúng ta không thể kiểm soát, ngăn cấm việc như thế, khi đó sẽ ảnh hưởng nặng nề cho tâm lý của các em (xấu hổ, tủi hờn, bức xúc...).

Tại phiên họp, các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu quy định về việc áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên. Thể chế hóa được yêu cầu về xử lý nhân văn hơn đối với người chưa thành niên phạm tội; mở rộng hơn các biện pháp xử lý chuyển hướng, có tính chất nhẹ hơn các hình phạt, các biện pháp giám sát, giáo dục theo quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành.

Mặt khác, cũng cần phải căn cứ hậu quả, tác hại, mặt khách quan của tội phạm trước khi quy định mức phạt đối với người chưa thành niên phạm tội để bảo đảm sự công bằng, tính giáo dục, răn đe, góp phần hạn chế tình trạng người chưa thành niên phạm tội...

Lam Thanh