Ngày 26.6, Bộ Tài chính đã có báo cáo kết quả kiểm tra tổng thể việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại các di tích lịch sử - văn hóa trên phạm vi toàn quốc năm 2023.

Theo số liệu báo cáo của các địa phương, cả nước hiện có 31.211 di tích lịch sử - văn hóa; trong đó có hơn 200 di tích quốc gia đặc biệt, hơn 3.800 di tích quốc gia, gần 11.000 di tích cấp tỉnh và hơn 16.100 di tích được đưa vào danh mục kiểm kê di tích của địa phương.

Về số thu, chi tiền công đức, tài trợ năm 2023, Bộ Tài chính cho biết theo báo cáo của địa phương, trong tổng số gần 31.600 di tích thành phần, có hơn 15.300 di tích (49%) có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ.

Trong đó, gần 5.700 di tích là cơ sở tôn giáo có báo cáo, trong đó có hơn 3.900 di tích (69%) có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ, số di tích còn lại không báo cáo.

Các di tích khác có tổng số 25.898 di tích, trong đó có 11.412 di tích (44%) có số liệu thu, chi. Số còn lại chủ yếu là di tích tư nhân, nhà thờ dòng họ không báo cáo và các di tích đặc thù không có công đức, tài trợ. Các di tích trên địa bàn tỉnh Đắk Nông không có thu, chi công đức, tài trợ.

Tổng số tiền thực thu trong năm 2023 là 4.100 tỉ đồng (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng; tiền công đức, tài trợ cho hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo).

Trong đó, số thu tại các di tích là cơ sở tín ngưỡng 3.062 tỉ đồng (75%). Có 63 di tích thu trên 5 tỉ đồng, trong đó có 28 di tích thu trên 10 tỉ đồng.

Số di tích thu trên 25 tỉ đồng là 7, gồm: miếu Bà Chúa Xứ ở Châu Đốc, An Giang (220 tỉ đồng); đền Bảo Hà ở Bảo Yên, Lào Cai (71 tỉ đồng); khu di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo ở Bà Rịa - Vũng Tàu (34 tỉ đồng); đền Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa (28 tỉ đồng); đền Hùng ở Phú Thọ (26 tỉ đồng) và 2 di tích ở Hà Nội là đình La Khê (28 tỉ đồng) và đền trình Ngũ Nhạc ở chùa Hương (33 tỉ đồng).

Số thu tại các di tích là cơ sở tôn giáo 1.038 tỉ đồng (25%). Có 15 di tích thu trên 5 tỉ đồng, trong đó chỉ có 4 di tích thu trên 10 tỉ đồng.

Theo báo cáo, 7 tỉnh, thành phố có số thu trên 200 tỉ đồng, gồm: Hà Nội (672 tỉ đồng), Hải Dương (278 tỉ đồng), An Giang (277 tỉ đồng), Bắc Ninh (269 tỉ đồng), Hưng Yên (242 tỉ đồng), Nam Định (215 tỉ đồng).

Tỉnh Quảng Ninh được giao thực hiện thí điểm việc kiểm tra, số thu 4 tháng đầu năm 2023 trên 67 tỉ đồng (đã bổ sung số thu tại chùa Ba Vàng và một số di tích), ước thu cả năm trên 200 tỉ đồng.

Có 9 tỉnh, thành có số thu trên 100 tỉ đồng đến dưới 200 tỉ đồng, gồm: Hải Phòng (183 tỉ đồng), Thái Bình (169 tỉ đồng), Vĩnh Phúc (127 tỉ đồng), Bắc Giang (122 tỉ đồng), Phú Thọ (119 tỉ đồng), Lào Cai (116 tỉ đồng), Nghệ An (115 tỉ đồng), Ninh Bình (110 tỉ đồng), Thanh Hóa (105 tỉ đồng).

Trong khi đó, tổng số chi tiền công đức trong năm 2023 là 3.612 tỉ đồng (một số địa phương có số chi cao hơn số thu do sử dụng số dư năm 2022 chuyển sang).

Trong đó, chi quản lý là 445 tỉ đồng (12%); chi hoạt động lễ hội là 692 tỉ đồng (19%); chi tu bổ, tôn tạo di tích là 1.643 tỉ đồng (46%); các khoản chi tuyên truyền, bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi trường, cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới các công trình phụ trợ tại di tích là 542 tỉ đồng (15%). Ngoài ra, chi hoạt động từ thiện, nhân đạo là 290 tỉ đồng (8%).

Đối với số tiền còn dư đến cuối năm 2023, được chuyển sang năm 2024 để tiếp tục sử dụng cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và tổ chức lễ hội.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho biết đa số báo cáo của địa phương cho rằng số liệu báo cáo thu, chi tiền công đức, tài trợ của các di tích, kể cả di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt mới chỉ phản ánh một phần, chưa đầy đủ.

Tại các di tích là cơ sở tôn giáo về cơ bản đều có hoạt động thu, chi tiền công đức, tài trợ nhưng còn khoảng 31% tương ứng 1.771 cơ sở di tích không báo cáo.

"Trong số này có nhiều chùa thuộc sở hữu chung của cộng đồng không báo cáo, với lý do là việc địa phương đưa chùa vào danh mục kiểm kê di tích không có ý kiến nhà chùa", Bộ Tài chính cho biết.

Bộ Tài chính đánh giá tại các di tích là đền, chùa có đặt đĩa, khay trên các bàn thờ khiến du khách đặt nhiều loại tiền lộn xộn, không chỉ làm mất đi sự tôn nghiêm, thanh tịnh nơi thờ tự mà còn gây lòng tham cho người khác. Việc thực hiện tại những di tích chưa lắp camera có bảo đảm minh bạch hay không hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức tự giác của người đại diện di tích.

Ngoài ra, việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại không ít di tích chưa chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro, để thất thoát, trộm cắp. Một số di tích giao tiền cho cá nhân giữ, đứng tên gửi tiết kiệm, cho các cá nhân vay, đã có trường hợp bị lừa nhiều tỉ đồng.

Tuyết Nhung