Bộ Tài chính mới đây đã đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia theo lộ trình, lên 100% vào năm 2030.

Trước đề xuất này, Hiệp hội Bia Rượu Nước giải khát Việt Nam (VBA) chiều 2.7 cho biết toàn ngành đang phải chịu rất nhiều tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn... dẫn tới sự sụt giảm báo động và ghi nhận sự tụt dốc về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận của các doanh nghiệp...

Do chịu những tác động liên tiếp kể trên nên trong những năm gần đây, ngành bia cả nước sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, đặc biệt là lợi nhuận và đã có nhà máy phải đóng cửa dừng hoạt động. Có hãng bia lớn, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của hãng tại Việt Nam đã sụt giảm hai con số trong năm 2023; có thương hiệu bia lớn từ năm 2021 tới nay tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số.

Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20 - 40%, trong khi giá bán không thể tăng, kéo theo hàng loạt hệ thống dịch vụ nhà khách sạn với hàng triệu lao động đi kèm. Có doanh nghiệp bia sản lượng tiêu thụ giảm khoảng 30% so với năm 2019, nộp ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động.

Có doanh nghiệp rượu từng là "cánh chim đầu đàn" của ngành rượu, khoảng hơn 10 năm trở lại đây liên tiếp gặp nhiều khó khăn, sản lượng sụt giảm, thua lỗ do chịu nhiều tác động bởi chính sách hạn chế đồ uống có cồn, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh như rượu không rõ nguồn gốc tràn lan, rượu lậu, rượu giả... không được kiểm soát bán với giá rẻ...

"Điều đáng nói là không chỉ sản phẩm rượu mà hiện nay tình trạng bia nhái, bia lậu, bán với giá rẻ hơn thị trường đang cạnh tranh về giá với các doanh nghiệp bia chính thức khiến cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính thêm khó khăn", VBA cho hay.

Theo VBA, khi các doanh nghiệp chính thức đang đứng bên bờ vực thẳm, ngày càng "tụt dốc" về các doanh thu, sản lượng, nộp ngân sách, nay lại thêm "cú huých" tăng thuế TTĐB biệt lên từ 80 - 100% thì có lẽ các doanh nghiệp khó mà trụ nổi. Khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả,...

"Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp pháp cho hàng lậu sẽ tăng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu", đại diện VBA nhấn mạnh.

Theo khảo sát thực tế tại một số địa phương hiện nay, tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước tính sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200 - 300 triệu lít. Nếu tình trạng bia, rượu nhái, lậu gia tăng thì các sản phẩm chính thức sẽ khó mà cạnh tranh nổi về giá, như vậy các doanh nghiệp chính thức sẽ ngày càng sụt giảm về sản lượng.

Để giúp các doanh nghiệp đồ uống vượt qua giai đoạn đặc biệt khó khăn hiện nay, VBA đề xuất Nhà nước nên có cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn như chưa nên tăng thuế TTĐB với "cú sốc" như đề xuất mà nên có thời gian xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây "sốc", ổn định thị trường, xem xét thời gian có hiệu lực từ năm 2027, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.

VBA cũng kiến nghị các bộ/ngành cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Tổng tổn thất tài chính từ khu vực phi chính thức vào khoảng 2,816 tỉ USD. Trong đó, tổn thất tài chính từ việc sản xuất là 751 triệu USD, từ các hoạt động buôn lậu và sản xuất hàng giả, hàng nhái vào khoảng 2,015 tỉ USD.

VBA đưa ra 3 kiến nghị đối với việc sửa đổi Luật thuế TTĐB như sau. Thứ nhất, thời điểm hiệu lực của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) từ năm 2027.

Thứ hai, đối với sản phẩm rượu, bia, cần xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây "sốc"; ổn định thị trường.

VBA đề xuất lộ trình đối với bia: từ 1.1.2027 - 31.12.2028: 70%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 75% và từ 1.1.2031: 80%.

Đối với rượu từ 20 độ trở lên: từ 1.1.2027 - 31.12.2028: 70%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 75%; từ 1.1.2031: 80%.

Đối với rượu dưới 20 độ: từ 1.1.2027 - 31.12.2028: 40%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 45%; từ 1.1.2031: 50%.

Thứ ba, xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Tuyết Nhung