Hãy tưởng tượng một cảnh quan phủ đầy băng, gồ ghề và nhiều đá. Những luồng hơi nước phun ra từ bề mặt. Những tua tảo ẩn núp trong các sông băng trắng sáng. Sâu bên dưới bề mặt, các vi sinh vật và các sinh vật khác tụ tập gần các lỗ thông thủy nhiệt, các vết nứt dưới đáy đại dương nơi sự sống có thể phát triển mạnh.

Đây có thể là cảnh tượng trên Europa, một mặt trăng của sao Mộc và là nơi được kỳ vọng sự sống có thể bùng nổ như trên Trái đất.

Chúng ta có thể có cơ hội khám phá xem đây có thực sự là trường hợp như vậy không. Rất sớm thôi vì NASA đã phóng tàu thăm dò không gian Europa Clipper để điều tra tiềm năng nuôi dưỡng sự sống của Europa. Những phát hiện của nó có thể giúp xác nhận, như một số người mong đợi, rằng mọi sự sống trong vũ trụ đều tuân theo một con đường tiến hóa chung. Hoặc cuộc điều tra có thể tình cờ phát hiện ra điều gì đó hoàn toàn bất ngờ cho thấy sự sống có thể bén rễ theo nhiều cách hơn so với những gì chúng ta mới bắt đầu hiểu. Bất kỳ khám phá nào cũng sẽ buộc chúng ta phải xem xét lại nhiều điều chúng ta biết về sinh học và nguồn gốc sự sống.

Clipper là một trong những sứ mệnh đầy tham vọng nhất trong lịch sử của NASA, đồng thời là một trong những dự án sinh học vũ trụ quan trọng nhất hiện nay nhằm mục đích trả lời câu hỏi liệu chúng ta có đơn độc trong vũ trụ hay không. NASA nổi tiếng với các sứ mệnh thám hiểm có người lái, đưa các phi hành gia lên quỹ đạo và lên bề mặt mặt trăng. Giờ đây NASA hy vọng sẽ hồi sinh vinh quang của Apollo với Artemis, một chương trình thám hiểm kế nhiệm để đưa các phi hành gia trở lại mặt trăng. Nhưng thay vì theo đuổi các mục tiêu tự thần thoại hóa là thuộc địa hóa các thế giới khác, NASA nên đầu tư nhiều hơn vào và phát triển các sứ mệnh tìm kiếm sự sống ngoài trái đất một cách trực tiếp và sâu sắc hơn và biến chúng thành kim chỉ nam hoạt động của họ.

Trong vũ trụ của chúng ta tràn ngập các hành tinh và mặt trăng có đủ điều kiện để các dạng sống ngoài hành tinh phát triển mạnh. Các nhà sinh vật học vũ trụ cho rằng Europa là một trong những nơi hứa hẹn nhất để tìm thấy sự sống ngoài Trái đất, mặc dù điều kiện khắc nghiệt của nó không phù hợp với con người. Người ta tin rằng mặt trăng này được bao phủ bởi một lớp vỏ băng dày từ 15 đến 25 km. Ánh sáng mặt trời ở đó vốn đã yếu sẽ không thể xuyên qua được quá vài mét của lớp băng này. Nhiệt độ bề mặt của Europa tại đường xích đạo vào giữa trưa không bao giờ tăng lên trên mức lạnh giá -140 độ C. Bầu khí quyển oxy mỏng của nó không tạo ra lá chắn chống lại bức xạ liên tục. Do vậy, ngay cả khi mặc bộ đồ phi hành gia, con người vẫn có thể bị bức xạ gây tử vong trong vòng chưa đầy 24 giờ.

Tuy nhiên, Europa dường như có các thành phần cần thiết để kích thích sự sống: nước, hydro, carbon, oxy, nitơ, lưu huỳnh và phốt pho. Các nguyên tố này có thể đang hòa quyện cùng nhau trong một đại dương nước lỏng nằm bên dưới lớp vỏ băng và được làm ấm nhờ lực ma sát lớn do lực hấp dẫn giằng co giữa sao Mộc và các mặt trăng khác gây ra. Những điều kiện này có thể đã gieo mầm cho những dạng sống kỳ lạ từng có trên Trái đất, tất nhiên là ở độ sâu dưới đáy đại dương gần các lỗ thông thủy nhiệt.

Khi Clipper đến hệ thống của sao Mộc vào năm 2030, nó sẽ thực hiện 49 lần bay ngang qua Europa và có lần bay sát cách 25 km so với bề mặt của mặt trăng này. Bộ thiết bị của nó sẽ lập bản đồ gần như toàn bộ bề mặt của Europa và chụp ảnh thế giới băng giá này bằng ánh sáng khả kiến, hồng ngoại và cực tím. Nó sẽ thu thập càng nhiều dữ liệu càng tốt về thành phần hóa học của đại dương bên trong. Nó sẽ phân tích các luồng hơi tiềm ẩn có thể thoát ra ngoài khí quyển, đây có thể là cơ hội tốt nhất để hiểu được đại dương lỏng đang chứa đựng điều gì.

Với việc đại dương rất khó tiếp cận, Clipper khó có thể tìm thấy bằng chứng xác thực về sự sống ngoài hành tinh. Nhưng nó có thể tìm thấy các hợp chất hữu cơ phức tạp quan trọng để hình thành vi khuẩn hoặc các vi sinh vật khác. Hy vọng là bằng cách lập bản đồ bề mặt, NASA có thể xác định các địa điểm trong đại dương bên dưới lớp vỏ băng có thể là nơi sinh sống của sự sống. Các kỹ sư tương lai có thể thực hiện các sứ mệnh táo bạo hơn, chẳng hạn như khoan xuyên qua lớp băng và khám phá sâu các địa điểm này.

Các mục tiêu khoa học của Clipper là một bước đột phá mới mẻ so với kỷ nguyên không gian của thế kỷ 20. Vào thời điểm đó, NASA bị chi phối bởi các nhiệm vụ được thiết kế để thực hiện giấc mơ thuộc địa hóa không gian vũ trụ của con người trong cơn say của cuộc Chiến tranh lạnh. Còn nhiệm vụ giờ sẽ đi vào đúng bản chất khoa học hơn.

Vào năm 2028, NASA sẽ phóng tàu Dragonfly lên mặt trăng Titan của sao Thổ và điều tra đại dương và biển mêtan của nó. Việc phát hiện ra một loại khí đặc biệt phát ra từ các đám mây của sao Kim ám chỉ sự hiện diện của hoạt động sinh học — và một số sứ mệnh bắt đầu vào thập niên tới có thể làm rõ những nghi ngờ này.

Có nhiều thế giới khác trong Hệ mặt trời để khám phá. Vệ tinh Enceladus của sao Thổ có một đại dương ngầm có thể là nơi sinh sống của một số loại sự sống. Vệ tinh Ganymede của sao Mộc cũng là một ứng cử viên xứng đáng. Sự hiện diện của nước trên Ceres, hành tinh lùn duy nhất trong vành đai tiểu hành tinh, làm dấy lên hy vọng mong manh rằng sự sống có thể đã phát sinh ở đó.

Những chuyến hành trình đến các thế giới xa lạ là rất quan trọng nếu chúng ta muốn giải quyết bí ẩn sâu sắc và lâu dài về nguồn gốc sự sống và tìm hiểu xem chúng ta có đơn độc hay không.

Anh Tú