Khi lựa chọn tân thủ lĩnh, Hamas phải cân nhắc đến ý muốn của Iran (nước hậu thuẫn nhóm) cũng như của Qatar (nơi nhiều nhân vật cấp cao của nhóm cư trú).

Thủ lĩnh Sinwar bị quân đội Israel tiêu diệt vào ngày 16.10, đánh dấu lần thứ hai trong vòng chưa đầy 3 tháng Hamas mất đi người đứng đầu. Thủ lĩnh Ismail Haniyeh bị ám sát trên lãnh thổ Iran vào tháng 7.

Khi nhận vị trí người đứng đầu, thủ lĩnh Sinwar thiết lập ảnh hưởng lớn chưa từng có với quyết định hợp nhất cả vai trò lãnh đạo quân sự lẫn lãnh đạo chính trị. Hiện chưa rõ Hamas sẽ vượt qua cú sốc mất thủ lĩnh như thế nào. Cấp phó của thủ lĩnh Sinwar là Khalil Al-Hayya (một ứng viên kế nhiệm tiềm năng) ngày 16.10 tuyên bố các con tin sẽ không được thả trừ phi Israel rút quân khỏi Gaza và chấm dứt chiến tranh.

Hamas có truyền thống thay thế thủ lĩnh rất nhanh chóng. Cơ quan ra quyết định hàng đầu là Hội đồng Shura đại diện cho tất cả thành viên Hamas ở khắp nơi, nên tân thủ lĩnh được chọn hoàn toàn đủ thẩm quyền đàm phán thỏa thuận ngừng bắn dù cho không ở Gaza.

Giới phân tích cùng một nguồn tin tiết lộ bên cạnh Al-Hayya, ứng viên kế nhiệm còn có cựu thủ lĩnh Khaled Meshaal từng lãnh đạo nhóm giai đoạn 2004 - 2017, và chủ tịch Hội đồng Shura Mohammad Darwish vô cùng kín tiếng.

Chuyên gia về vấn đề Palestine Ashraf Abouelhoul (biên tập báo Al-Ahram) nhận định sắp tới quyền lực của thủ lĩnh Sinwar có thể bị phân chia: một người phụ trách sự vụ quân sự, một người điều hành văn phòng chính trị phụ trách sự vụ quốc tế và xây dựng chính sách.

“Iran là đồng minh mạnh nhất của Hamas, hỗ trợ tài chính lẫn vũ khí cho nhóm. Sự ủng hộ của họ là mấu chốt để quyết định ai kế nhiệm thủ lĩnh Sinwar”, chuyên gia Abouelhoul nói thêm. Ông dự đoán nếu đàm phán khôi phục thì Hamas vẫn giữ nguyên yêu cầu Israel rút quân khỏi Gaza và chấm dứt chiến tranh, nhưng có thể nhượng bộ hơn ở nội dung đổi con tin lấy tù nhân Palestine đang bị giam giữ.

Hiện tại phó thủ lĩnh Al-Hayya tạm nắm quyền. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định do cuộc chiến chưa kết thúc và điều kiện liên lạc khó khăn, nên ông khó thường xuyên gặp gỡ lực lượng trực tiếp chiến đấu, quyền chỉ huy ngoài chiến trường nằm trong tay Lữ đoàn Qassam (đóng vai trò chủ lực).

Theo nguồn tin của Reuters, phó thủ lĩnh Al-Hayya không gặp khó khăn gì trong lãnh đạo nhóm nhờ duy trì quan hệ tốt với cánh vũ trang và thân thiết với 2 thủ lĩnh Sinwar, Haniyeh.

Nhà phân tích chính trị Akram Attallah cũng tin cánh vũ trang sẽ tôn trọng phó thủ lĩnh Al-Hayya. Ông còn dự đoán Mohammad Sinwar chuẩn bị đảm nhận vai trò lớn hơn trong cánh vũ trang lẫn toàn Hamas. Nhân vật này cũng bị Israel săn đuổi ráo riết, sống sót qua nhiều âm mưu ám sát.

Al-Hayya cùng Darwish đều có quan hệ tốt với Iran. Còn Meshaal khá nổi tiếng khi từng gặp gỡ cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter, Quốc vương Jordan Abdullah II, lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei. Tuy nhiên, ông có bất đồng với Tehran khi từng ủng hộ lực lượng Hồi giáo Sunni chống lại Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Cẩm Bình