Ý tưởng này thể hiện một hướng đi mới so với các chính sách hiện tại của Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden, nhấn mạnh vào việc giảm thiểu sự hiện diện quân sự trực tiếp của Mỹ và tập trung vào một giải pháp ngoại giao lâu dài.

Đặc điểm chính trong kế hoạch của ông Trump

Theo kế hoạch sơ bộ mà tờ Wall Street Journal thu thập được từ các cố vấn của ông Trump, vùng phi quân sự sẽ đóng vai trò là một “vùng đệm” giữa quân đội Nga và Ukraine, ngăn chặn các cuộc xung đột quân sự trực tiếp và giảm thiểu căng thẳng trên chiến trường. Kế hoạch này cũng bao gồm các điều khoản khác, bao gồm:

Đóng băng tiền tuyến hiện tại: Trạng thái hiện tại của cuộc chiến tranh sẽ được giữ nguyên mà không có thêm sự thay đổi lãnh thổ, tạo cơ sở cho sự ổn định ngắn hạn.

Ngăn cản Ukraine gia nhập NATO trong hai thập niên: Ông Trump dự kiến sẽ yêu cầu Ukraine không theo đuổi mục tiêu gia nhập NATO ít nhất trong vòng 20 năm tới, điều này có thể làm giảm mối đe dọa mà Nga cảm thấy từ khối liên minh quân sự này.

Tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine: Trong khi không đưa quân đội tham gia vào vùng đệm, Washington vẫn sẽ cung cấp vũ khí cho Ukraine để bảo đảm khả năng tự vệ trước Nga trong tương lai.

Kế hoạch này nhằm đáp ứng mục tiêu lâu dài của ông Trump là tránh kéo Mỹ vào các xung đột quân sự quốc tế, đồng thời tìm cách làm dịu căng thẳng mà không làm tổn hại lợi ích của Ukraine.

Phản ứng của Ukraine và quốc tế sẽ ra sao?

Đề xuất vùng phi quân sự của ông Trump có thể gây ra nhiều tranh cãi và phản ứng khác nhau từ các bên liên quan. Theo một số chuyên gia, kế hoạch này có thể là một bước tiến quan trọng để ngăn chặn chiến tranh, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức.

Tại Mỹ, trong khi ông Trump có thể nhận được sự ủng hộ từ một số đảng viên Cộng hòa, đặc biệt là những người tỏ ra hoài nghi về việc duy trì sự hỗ trợ quân sự lâu dài cho Ukraine, thì cũng phải đối mặt với các trở ngại từ quốc hội bởi các nhà lập pháp ủng hộ Kyiv.

Chuyên gia Matthew Savill từ Viện Dịch vụ thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) cho rằng chính quyền Trump có thể tận dụng sự tập trung của các nhà lập pháp Mỹ vào các vấn đề với Trung Quốc có thể là động lực để một số thành viên trong quốc hội ủng hộ giải pháp của ông Trump, nhằm tránh chia nhỏ sự tập trung của quốc gia.

Trong khi đó, phía Nga có thể coi kế hoạch này là một động lực thuận lợi khi họ vẫn duy trì lợi thế về số lượng quân đội trong khu vực. Việc đóng băng tiền tuyến có thể củng cố tầm kiểm soát hiện tại của Nga, đặc biệt khi Ukraine không còn cơ hội để khôi phục các vùng lãnh thổ đã mất. Điều này cũng có thể mở ra khả năng Nga sẽ lợi dụng vùng phi quân sự để tập trung lực lượng và tăng cường ảnh hưởng tại các khu vực lân cận.

Bên cạnh đó, kế hoạch của chính quyền Trump đẩy các quốc gia NATO vào tình thế khó khăn, khi phải cân nhắc cách ứng phó nếu Mỹ giảm bớt hỗ trợ cho Ukraine. Nếu Ukraine không thể gia nhập NATO trong hai chục năm tới, châu Âu có thể phải tăng cường phòng thủ độc lập hoặc đẩy mạnh hỗ trợ cho Kyiv để tránh rơi vào thế bị động trước các chiến lược của Nga.

Tại hội nghị thượng đỉnh châu Âu tại Budapest (Hungary) tuần này, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã phát biểu rằng bất kỳ sự nhượng bộ nào trước Moscow, kể cả việc thiết lập một vùng phi quân sự, đều có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực không chỉ cho Ukraine mà còn cho toàn bộ châu Âu. Ông nhấn mạnh rằng bất kỳ động thái nào coi việc thỏa hiệp với Nga là giải pháp an toàn đều có thể là một bước đi “tự sát” cho an ninh khu vực.

Trong khi kế hoạch vùng phi quân sự có thể đem lại hy vọng ngừng bắn ngắn hạn, nhiều nhà quan sát cho rằng việc ngăn chặn Ukraine gia nhập NATO sẽ làm suy yếu vị thế chiến lược của nước này, tạo cơ hội để Nga duy trì và gia tăng ảnh hưởng. Hơn nữa, việc giảm sự hỗ trợ từ phía Mỹ có thể làm mất đi động lực chiến lược và khiến Ukraine dễ bị tổn thương hơn trước các áp lực từ Nga.

Kịch bản tương lai cuộc chiến Ukraine

Việc thiết lập vùng phi quân sự có thể là bước khởi đầu cho các cuộc đàm phán hòa bình, nhưng cũng có thể mang lại rủi ro chiến lược lớn nếu Nga sử dụng nó làm bàn đạp để gia tăng ảnh hưởng trong khu vực. Trong khi ông Trump dự kiến sẽ thúc đẩy các giải pháp hòa bình và giảm bớt căng thẳng quân sự, cách tiếp cận của ông có thể tạo điều kiện thuận lợi cho Nga củng cố các lợi ích chiến lược.

Hơn nữa, việc đóng băng tiền tuyến hiện tại và ngăn chặn Ukraine gia nhập NATO có thể khiến Kyiv mất đi quyền tự chủ trong việc bảo vệ lãnh thổ và phát triển quan hệ quốc tế. Các chuyên gia cũng lo ngại rằng sự rạn nứt trong hỗ trợ của Mỹ có thể ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị của khu vực.

Kế hoạch thiết lập vùng phi quân sự của chính quyền Trump mang đến triển vọng giảm thiểu chiến tranh ngay lập tức, nhưng đi kèm theo đó là nhiều rủi ro tiềm ẩn đối với Ukraine và châu Âu. Đối với Nga, vùng phi quân sự có thể tạo cơ hội củng cố vị thế và mở rộng ảnh hưởng. Trong khi đó, việc Mỹ giảm thiểu sự hiện diện quân sự trực tiếp có thể làm thay đổi cấu trúc an ninh của khu vực Đông Âu, đặt nền tảng cho một tương lai khó đoán và phức tạp.

Dù kết quả có ra sao, rõ ràng kế hoạch này sẽ đánh dấu một bước ngoặt lớn trong chính sách đối ngoại của Mỹ và cục diện chiến lược tại Ukraine. Các bên liên quan, từ Mỹ, Nga, Ukraine đến các quốc gia châu Âu, sẽ cần cân nhắc kỹ lưỡng về các lợi ích và thách thức trước mắt để đảm bảo rằng bất kỳ thỏa thuận nào đạt được đều không gây nguy hiểm đến an ninh khu vực.

Hoàng Vũ