Không ai có thể tránh khỏi tình trạng kiệt sức, nghi ngờ bản thân hoặc trì trệ, ngay cả khi họ sở hữu kỹ năng nhân cách mạnh mẽ. Nhưng việc đạt được những thành tựu đáng kể vốn không đòi hỏi bạn phải là một người nghiện công việc hoặc phải cố gắng đến mức kiệt sức.

Thay đổi cả thế giới xung quanh

Để soi rọi “giàn giáo” của việc duy trì động lực, bạn sẽ tìm hiểu câu chuyện về một nhạc công đã xây dựng được cấu trúc tạm thời để khắc phục một khiếm khuyết vĩnh viễn, một huấn luyện viên đã giúp một vận động viên mờ nhạt trở thành ngôi sao và một nhóm không được chú ý trong lớp học quân sự đã chứng minh mọi người đều đánh giá sai về họ.

Bạn sẽ hiểu được lý do tại sao việc luyện tập có thể không đạt hiệu quả nếu thiếu đi sự vui chơi và tại sao đôi khi đi đường vòng lại là cách hữu hiệu nhất để tiến về phía trước, hay tại sao việc phát triển bản thân không nhất thiết phải thực hiện trong đơn độc.

Cuối cùng là tập trung vào việc xây dựng hệ thống để mở rộng cơ hội. Chính những cánh cửa mà lẽ ra xã hội phải mở ra cho những người có tiềm năng to lớn lại thường bị đóng chặt một cách vô lý trước những ai đang đối mặt với vô vàn khó khăn.

Tương ứng với mỗi câu chuyện trong cuốn sách Biến tiềm năng thành tài năng về một cá nhân tạo được sự đột phá sau khi bị đánh giá thấp hoặc bị coi thường là hàng ngàn người chưa từng có được cơ hội vươn lên. Bạn sẽ học được cách thiết kế mô hình trường học, nhóm và tổ chức có thể nuôi dưỡng thay vì làm lãng phí tiềm năng.

Theo tác giả Adam Grant, những thành tựu có ý nghĩa nhất của anh đều xuất phát từ các lĩnh vực mà Adam đã dấn thân khi còn thiếu hụt khả năng trầm trọng. Nhờ có những huấn luyện viên xuất sắc, từ chỗ là vận động viên lặn tệ nhất trường, anh trở thành một trong những người giỏi nhất cả nước, và từ chỗ chật vật khi thể hiện những bài diễn thuyết nhỏ đến chỗ được mọi người hoan nghênh nhiệt liệt khi đứng trên sân khấu TED.

Tác giả viết: “Tôi đã gặp những người có bước tiến bộ vượt xa điểm xuất phát và khám phá năng lực tiềm ẩn của họ trong nhiều môi trường khác nhau: từ dưới lòng đại dương, dưới lòng đất cho đến trên đỉnh núi và ngoài không gian. Tôi hy vọng có thể tìm hiểu được làm thế nào họ có thể đi được một quãng đường rất dài bằng cách thay đổi bản thân hoặc những người khác – và đôi khi là cả thế giới xung quanh họ".

Đó cũng chính là điều mà đội Raging Rooks đã làm được. Thành công của họ đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi diện mạo của môn cờ vua. Các huấn luyện viên ước tính rằng nhờ màn trình diễn ấn tượng của họ mà tỷ lệ người thuộc dân tộc thiểu số tham dự các giải đấu quốc gia đã tăng gấp bốn lần.

Maurice đã trở thành người truyền thông điệp đến cả thế giới rằng môn cờ vua có thể xem như một phương tiện để xây dựng nhân cách; ngày nay, bước tiên phong mà Maurice góp phần thúc đẩy đang trở thành đặc trưng của những chương trình học cờ vua tại các trường có thu nhập thấp trên khắp nước Mỹ. Trong đó, có một tổ chức phi lợi nhuận về cờ vua đã tự dạy được hơn nửa triệu trẻ em.

Không có lý do gì để tin rằng sự kỳ diệu này chỉ giới hạn trong môn cờ vua. Nếu tranh luận mới là đam mê của Maurice, anh hẳn sẽ hướng dẫn học sinh cách đoán trước những lập luận phản đề và giúp đỡ nhau hoàn thiện những lập luận bác bỏ. Điều tạo nên sự khác biệt không phải là hoạt động mà là những bài học bạn tiếp thu được, giống như Maurice đã từng nói: “Thành tựu nằm ở sự phát triển”.

Nhiều đóa hồng khác nở rộ

Nhờ cơ hội và động lực mà Maurice mang đến, đội Raging Rooks đã áp dụng các kỹ năng nhân cách mà họ học được ra khỏi phạm vi môn cờ vua. Kỷ luật mà họ thực hành để cưỡng lại sức cám dỗ trước những nước cờ có lợi trước mắt hóa ra cũng có ích trong việc kháng cự các băng đảng và ma túy. Sự quyết đoán và tính chủ động mà họ vận dụng để ghi nhớ những khuôn mẫu, dự đoán các nước cờ cũng được áp dụng vào việc ôn thi. Các kỹ năng xã hội mà họ có được khi cùng luyện tập và phê bình lẫn nhau đã giúp họ trở thành những cộng sự, những cố vấn tuyệt vời.

Hầu hết các kỳ thủ đều cố gắng vượt qua hoàn cảnh khó khăn của mình. Jonathan Nock xuất thân từ một khu phố tồi tàn, khắc nghiệt, và trong mùa giải Raging Rooks giành chiến thắng, anh đã bị cướp khi đang ở trên sân bóng rổ; hiện nay, anh là kỹ sư phần mềm, đồng thời cũng là người sáng lập một công ty giải pháp lưu trữ dữ liệu trên đám mây. Để đến được trường học Francis Idehen từng phải lẩn tránh những cuộc đâm chém, bắn giết trên đường; hiện nay, anh có bằng kinh tế của Đại học Yale, bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh của Đại học Harvard, làm thủ quỹ cho một công ty tiện ích lớn nhất nước Mỹ kiêm cả vị trí giám đốc điều hành cho một công ty đầu tư khác.

Kasaun Henry, từ chỗ là một người vô gia cư từng được một tay xã hội đen chiêu mộ, nay đã có ba bằng thạc sĩ và trở thành nhà làm phim, nhà soạn nhạc đoạt giải thưởng. “Cờ vua đã giúp tôi phát triển nhân cách”, Kasaun nhớ lại. “Cờ vua đã tăng cường sự tập trung và chú tâm của tôi… Cờ vua đã nhóm lên một ngọn lửa trong tôi, giống như có ai đó đã thắp sáng một vì sao sẽ cháy mãi chừng nào tôi còn sống.”

Bên cạnh việc xây dựng sự nghiệp thành công, cờ vua còn giúp đội Raging Rooks tạo cơ hội cho những người khác. Sống trong cái xó tạm bợ quanh bốn ngôi nhà đổ nát, Charu Robinson đã có nhiều người bạn bị sát hại và một số người thì phải vào tù. Sau khi đánh bại một trong những kỳ thủ xuất sắc nhất của đội Dalton tại giải quốc gia năm 1991, Charu đã giành được học bổng toàn phần ở trường Dalton. Cuối cùng, anh đã lấy được bằng tội phạm học và trở thành giáo viên. Anh muốn đáp đền tiếp nối những bài học mình đã được nhận.

Năm 1994, hiệu trưởng của một trường trung học cơ sở khác ở khu Harlem cách trường JHS 43 ba dãy nhà đã thỉnh cầu Maurice huấn luyện cho đội Dark Knights của trường. Trong hai năm tiếp theo, các đội nam và nữ của trường đã liên tiếp giành chức vô địch quốc gia. Lúc đó, Maurice đã sẵn sàng cho bước chuyển tiếp theo trong sứ mệnh làm nên lịch sử của mình. Anh ngừng công việc huấn luyện để tập trung vào việc chơi cờ. Năm 1999, Maurice đã trở thành đại kiện tướng cờ vua người Mỹ gốc Phi đầu tiên.

Cũng trong năm đó, với sự đồng hành của huấn luyện viên mới, Dark Knights đã giành được danh hiệu quốc gia lần thứ ba. Đội Raging Rooks không chỉ là những đóa hồng đơn độc vươn lên từ khe nứt trên khối bê tông. Họ đã xới đất để thêm nhiều đóa hồng khác được nở rộ.

Hạ Vĩ