Theo New York Times, đây có thể là lần đối thoại trực tiếp cuối cùng giữa hai nhà lãnh đạo trong nhiệm kỳ của ông Biden, khi Mỹ chuẩn bị bước vào một giai đoạn chính trị mới với việc cựu Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Cuộc thảo luận không chỉ nhằm giải quyết các vấn đề song phương mà còn chứa đựng những tín hiệu dành riêng cho ông Trump, người đã cam kết sẽ có cách tiếp cận cứng rắn hơn với Trung Quốc nếu tái đắc cử.

Tín hiệu thận trọng

Trong phần phát biểu, cả hai nhà lãnh đạo đều truyền tải những thông điệp đầy ý nghĩa, phản ánh sự căng thẳng và kỳ vọng khác nhau trong mối quan hệ song phương. Chủ tịch Tập Cận Bình mở đầu bằng lời cảnh báo rằng quan hệ Mỹ - Trung đang bước vào một giai đoạn "bất ổn mới" và kêu gọi sự khôn ngoan trong các quyết định chính sách. "Hãy đưa ra lựa chọn sáng suốt", ông Tập nói, nhấn mạnh rằng hai quốc gia lớn phải tìm cách chung sống hòa bình để tránh rơi vào tình trạng đối đầu nguy hiểm.

Phía Tổng thống Biden cũng không kém phần thận trọng, khi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì một mối quan hệ cạnh tranh nhưng không dẫn đến xung đột. “Những cuộc trò chuyện như thế này giúp ngăn ngừa tính toán sai lầm và đảm bảo rằng sự cạnh tranh giữa hai nước không leo thang thành xung đột. Đó là trách nhiệm của chúng ta”, ông Biden nói.

Tuy nhiên, ẩn sau những phát biểu dường như hướng tới sự hòa giải là những căng thẳng tiềm ẩn, được thúc đẩy bởi các hành động và chính sách của cả hai bên. Cuộc đối thoại kéo dài hơn 1 giờ 40 phút đã tập trung vào các vấn đề nóng như Đài Loan, chiến tranh Ukraine, mối quan hệ ngày càng thân thiết giữa Trung Quốc và Nga.

Thách thức hiện hữu

Dù bắt đầu bằng những lời lẽ tích cực, nội dung cuộc thảo luận lại xoay quanh các điểm mâu thuẫn lớn trong mối quan hệ Mỹ-Trung. Các quan chức Mỹ đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về sự hợp tác giữa Trung Quốc và Nga, đặc biệt trong bối cảnh Nga đang phải đối mặt với áp lực từ cộng đồng quốc tế vì cuộc chiến tại Ukraine. Trung Quốc không chỉ duy trì quan hệ với Moscow mà còn bị phương Tây cáo buộc hỗ trợ Nga thông qua các giao dịch thương mại và cung cấp thiết bị công nghệ cao, điều khiến Washington lo lắng.

Một vấn đề khác là Đài Loan. Mỹ cam kết duy trì hiện trạng ở eo biển Đài Loan và hỗ trợ hòn đảo này trong việc tự vệ trước các mối đe dọa. Trong khi đó, Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và đã gia tăng các cuộc tập trận quân sự xung quanh khu vực này trong thời gian gần đây. Tổng thống Biden đã kêu gọi Chủ tịch Tập duy trì hòa bình và ổn định tại Đài Loan, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giảm thiểu căng thẳng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Ngoài ra, vấn đề an ninh mạng cũng được đưa ra thảo luận. Chính quyền Mỹ cáo buộc các tin tặc từ Trung Quốc đã xâm nhập hệ thống viễn thông của Mỹ và lấy cắp thông tin nhạy cảm từ các quan chức. Đây là một trong những lý do khiến Washington tăng cường các biện pháp bảo vệ dữ liệu và áp dụng chính sách cứng rắn hơn với các công ty công nghệ Trung Quốc như Huawei.

Thông điệp ngầm gửi đến ông Trump

Điều đáng chú ý trong cuộc gặp là những thông điệp ngầm mà cả hai nhà lãnh đạo dường như dành cho ông Donald Trump, người hứa hẹn sẽ áp dụng các chính sách cứng rắn hơn đối với Trung Quốc khi trở lại làm tổng thống. Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã thực hiện chiến tranh thương mại với Bắc Kinh, áp dụng mức thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc và kiềm chế sự mở rộng của các công ty công nghệ lớn của nước này trên thị trường Mỹ.

Ông Tập, trong phần phát biểu của mình, đã đưa ra lời cảnh báo về nguy cơ của một "Chiến tranh lạnh mới". Ông nhấn mạnh rằng việc kiềm chế Trung Quốc là một chiến lược "không khôn ngoan, không mong muốn và sẽ không thành công". Đây có thể được xem là lời đáp trả trực tiếp đối với những chính sách cứng rắn mà ông Trump đã áp dụng trong quá khứ và có thể tái khởi động nếu tái đắc cử.

Mặt khác, ông Biden cũng dường như đang cố gắng bảo vệ cách tiếp cận hiện tại của mình với Trung Quốc. Trong nhiệm kỳ của ông, dù mối quan hệ với Bắc Kinh không mấy êm đẹp, chính quyền Biden đã cố gắng tránh leo thang căng thẳng thành xung đột trực tiếp. Các phát biểu của ông Biden không chỉ hướng đến việc duy trì mối quan hệ song phương mà còn ám chỉ rằng một cách tiếp cận cứng rắn hơn, như Trump đề xuất, có thể làm trầm trọng thêm tình hình.

Trung Quốc chuẩn bị cho kịch bản mới

Trong khi chính quyền Biden tập trung vào việc ổn định quan hệ, Trung Quốc dường như đang chuyển hướng sự chú ý sang khả năng tái xuất hiện của ông Trump trên chính trường. Việc ông Trump đề xuất mức thuế 60% đối với hàng hóa Trung Quốc cùng kế hoạch bổ nhiệm các nhân vật cứng rắn như Thượng nghị sĩ Marco Rubio vào các vị trí quan trọng cho thấy sự đối đầu trong tương lai có thể gay gắt hơn.

Tuy nhiên, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng thể hiện sự sẵn sàng hợp tác với một chính quyền Trump tiềm năng, miễn là các điều kiện cho phép. Dù không rõ ông Tập sẽ phản ứng thế nào với những đề xuất cứng rắn của ông Trump, thông điệp mà Bắc Kinh muốn gửi đi là họ đã chuẩn bị cho mọi kịch bản, bao gồm cả những biện pháp đáp trả kinh tế nếu cần thiết.

Cuộc gặp gỡ giữa ông Biden và ông Tập không đưa ra giải pháp cụ thể nào để giải quyết các bất đồng giữa hai nước. Tuy nhiên, nó đánh dấu một bước quan trọng trong nỗ lực duy trì đối thoại giữa hai siêu cường trong bối cảnh căng thẳng toàn cầu ngày càng gia tăng.

Đối với Mỹ, mối quan hệ với Trung Quốc không chỉ là vấn đề kinh tế hay ngoại giao mà còn là yếu tố then chốt định hình vị thế của nước này trong hệ thống quốc tế. Trong khi đó, Trung Quốc đang tập trung vào việc củng cố vị thế của mình, bất chấp áp lực từ phương Tây.

Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà lãnh đạo hai bên có thể tìm ra điểm cân bằng giữa cạnh tranh và hợp tác hay không, đặc biệt khi những thay đổi chính trị tại Mỹ có thể tạo ra bước ngoặt lớn trong mối quan hệ này. Trong khi đó, các tín hiệu từ Bắc Kinh và Washington đều cho thấy rằng giai đoạn bất ổn mới chỉ vừa bắt đầu.

Hoàng Vũ