Theo Reuters, Trump, người dự kiến nhậm chức vào ngày 20.1.2025, tuyên bố rằng ông sẽ áp dụng mức thuế bổ sung lên tới 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc cho đến khi Bắc Kinh kiểm soát được dòng chảy tiền chất hóa học, được sử dụng để sản xuất fentanyl – một loại thuốc gây chết người đã góp phần vào cuộc khủng hoảng opioid ở Mỹ.

Căng thẳng tái bùng phát từ cuộc chiến thương mại đầu tiên

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump đã dẫn dắt một cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp dụng mức thuế cao từ 7,5% đến 25% đối với hơn 370 tỉ USD hàng nhập khẩu từ quốc gia này. Chính sách này đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy chi phí sản xuất tăng cao và gây tổn hại không chỉ cho Mỹ và Trung Quốc mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu.

Các chuyên gia kinh tế đã cảnh báo rằng nếu cuộc chiến thương mại thứ hai diễn ra, hậu quả sẽ còn nghiêm trọng hơn khi nền kinh tế thế giới vẫn đang vật lộn phục hồi sau đại dịch COVID-19 và cuộc khủng hoảng địa chính trị tại Ukraine.

Phản ứng của Trung Quốc

Truyền thông nhà nước Trung Quốc, bao gồm China Daily và Global Times, đã đồng loạt chỉ trích động thái của ông Trump, cho rằng đây là một hành động chính trị hóa các vấn đề kinh tế.

Reuters dẫn bài xã luận được đăng trên China Daily cho biết “không có bên nào chiến thắng trong cuộc chiến thuế quan”. Nếu Mỹ tiếp tục chính trị hóa các vấn đề kinh tế và thương mại, cả hai nền kinh tế đều sẽ gánh chịu những tổn thất nặng nề”. Bài báo cũng nhấn mạnh rằng việc áp thuế quan bổ sung vì lý do fentanyl là "chưa có căn cứ". Tờ Global Times thậm chí còn cứng rắn hơn, cảnh báo rằng Trung Quốc sẽ không khoan nhượng nếu tiếp tục bị coi là “vật tế thần” cho cuộc khủng hoảng opioid ở Mỹ.

Các chuyên gia kinh tế đã nhanh chóng hạ mức dự báo tăng trưởng của Trung Quốc cho năm 2025 và 2026, với lý do các mức thuế bổ sung mà ông Trump đề xuất có thể làm suy yếu nghiêm trọng triển vọng kinh tế. Theo S&P Global Ratings, dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc đã giảm xuống 4,1% cho năm 2025 và 3,8% cho năm 2026, thấp hơn đáng kể so với các dự báo trước đây.

“Hiện tại, điều duy nhất chúng ta biết chắc chắn là rủi ro của tranh chấp thương mại Mỹ-Trung rất cao”, ông Louis Kuijs, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại S&P Global Ratings, cho biết và chỉ ra rằng, nếu mức thuế mà chính quyền ông Trump tăng từ mức hiện tại khoảng 14% lên 25% trên diện rộng, chi phí sinh hoạt toàn cầu sẽ tăng đáng kể.

Đối với nền kinh tế Mỹ, các chuyên gia cảnh báo rằng người tiêu dùng Mỹ sẽ phải đối mặt với giá cả hàng hóa tăng cao hơn nữa, đặc biệt là trong bối cảnh lạm phát đã leo thang sau đại dịch.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong một cuộc họp với cựu Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long gần đây đã nhấn mạnh rằng nền kinh tế Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng trưởng và phát triển bền vững trong dài hạn, bất chấp những khó khăn trước mắt. Ông Tập cũng nhấn mạnh quyết tâm của Trung Quốc trong việc đối phó với các cú sốc bên ngoài, ngụ ý rằng Bắc Kinh đã chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp đối phó nếu ông Trump thực hiện lời đe dọa.

Tuy nhiên, các công ty Trung Quốc vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Dữ liệu từ tháng 10 cho thấy lợi nhuận của các công ty đã giảm 10% so với cùng kỳ năm trước, minh chứng cho sự mong manh của nền kinh tế Trung Quốc trước các cú sốc thương mại.

Bài học từ cuộc chiến thương mại đầu tiên

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã chọn áp dụng các biện pháp cứng rắn, bao gồm thuế quan lên tới 60% đối với hàng hóa Trung Quốc, gây áp lực đáng kể lên các nhà sản xuất tại Trung Quốc. Các biện pháp này cũng buộc Bắc Kinh phải áp dụng các chính sách kích thích kinh tế để bù đắp cho những thiệt hại từ thương mại.

Việc ông Trump bổ nhiệm luật sư thương mại Jamieson Greer làm đại diện thương mại mới của Mỹ càng làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến thương mại khốc liệt hơn. Ông Greer từng là chánh văn phòng của Đại diện Thương mại Robert Lighthizer, người đã xây dựng và thực thi chiến lược thuế quan của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu. Việc bổ nhiệm Greer được coi là dấu hiệu rõ ràng cho thấy ông Trump có ý định tiếp tục các chính sách kinh tế cứng rắn với Trung Quốc.

Không chỉ với Trung Quốc, ông Trump còn đe dọa áp thuế 25% đối với hàng hóa từ Mexico và Canada, cáo buộc hai nước này không làm đủ để ngăn chặn dòng chảy ma túy và người nhập cư trái phép qua biên giới. Điều này cho thấy ông Trump đang chuẩn bị thực hiện chính sách thương mại cứng rắn trên nhiều mặt trận, không chỉ tập trung vào Trung Quốc.

Nếu cuộc chiến thương mại lần hai bùng nổ, các tác động tiêu cực đến chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ không thể tránh khỏi. Trung Quốc hiện đang xuất khẩu hơn 400 tỉ USD hàng hóa hàng năm sang Mỹ, và nhiều sản phẩm được sản xuất ở Trung Quốc đóng vai trò là linh kiện quan trọng cho các sản phẩm được lắp ráp ở nơi khác trước khi bán tại Mỹ. Việc áp thuế quan mới sẽ làm tăng chi phí sản xuất và khiến giá thành sản phẩm cuối cùng tăng lên, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn thế giới.

Trong khi ông Trump đang gia tăng sức ép, Trung Quốc vẫn kiên quyết giữ vững lập trường rằng việc chính trị hóa thương mại là không thể chấp nhận được. Bắc Kinh đã phát đi tín hiệu rằng họ sẽ đáp trả nếu Washington leo thang căng thẳng, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao nhằm giảm bớt áp lực.

Những tháng tới sẽ là thời điểm quan trọng để xác định liệu hai siêu cường có tìm được tiếng nói chung hay không, hoặc liệu cuộc chiến thương mại lần hai có thực sự nổ ra và làm xáo trộn trật tự kinh tế thế giới một lần nữa.

Hoàng Vũ