Hôm 9.12, TikTok và ByteDance đã đệ đơn khẩn cấp lên Tòa phúc thẩm liên bang Mỹ tại quận Columbia (bang Washington, Mỹ), đề nghị gia hạn thêm thời gian để trình bày vụ việc lên Tòa án Tối cao Mỹ.

Hai công ty Trung Quốc thông báo rằng nếu không có hành động của tòa án, luật này sẽ "đóng cửa TikTok — một trong những nền tảng giao tiếp phổ biến nhất ở Mỹ — với hơn 170 triệu người dùng trong nước hàng tháng".

Thế nhưng, Tòa phúc thẩm liên bang Mỹ đã bác bỏ đề nghị này. Tòa cho rằng TikTok và ByteDance không đưa ra được tiền lệ pháp lý nào trước đó mà họ có thể dựa vào để trì hoãn hiệu lực một đạo luật của Quốc hội đã xác nhận là hợp hiến, trong khi chờ Tòa án Tối cao xem xét lại.

Sau phán quyết này, người phát ngôn TikTok cho biết rằng công ty có kế hoạch đưa vụ việc của mình lên Tòa án Tối cao, "nơi có thành tích lịch sử bảo vệ quyền tự do ngôn luận của người Mỹ".

Theo luật, TikTok sẽ bị cấm ở Mỹ trừ khi ByteDance thoái vốn khỏi ứng dụng này trước ngày 19.1.2025. Luật cũng trao cho chính phủ Mỹ quyền hạn rộng rãi để cấm các ứng dụng khác do nước ngoài sở hữu có thể gây ra mối lo ngại về việc thu thập dữ liệu người Mỹ.

Bộ Tư pháp Mỹ lập luận rằng "việc Trung Quốc tiếp tục kiểm soát ứng dụng TikTok gây ra mối đe dọa liên tục với an ninh quốc gia".

TikTok cho biết Bộ Tư pháp Mỹ đã tuyên bố sai về mối quan hệ của ứng dụng truyền thông xã hội này với Trung Quốc, lập luận rằng công cụ đề xuất nội dung và dữ liệu người dùng của nó được lưu trữ tại Mỹ trên các máy chủ đám mây do Oracle vận hành, trong khi các quyết định kiểm duyệt nội dung ảnh hưởng đến người dùng Mỹ được đưa ra tại nước này.

Phán quyết từ Tòa phúc thẩm liên bang, trừ khi Tòa án Tối cao Mỹ đảo ngược, đặt số phận của TikTok vào tay Tổng thống Biden. Ông sẽ quyết định có gia hạn thêm 90 ngày sau hạn chót 19.1.2025 hay không. Tiếp đến, quyền quyết định sẽ thuộc về Tổng thống đắc cử Donald Trump, vốn nhậm chức vào ngày 20.1.2025. Song không rõ liệu ByteDance có thể đáp ứng được gánh nặng lớn để chứng minh đã đạt tiến bộ đáng kể hướng tới việc thoái vốn cần thiết để ông Biden kích hoạt việc gia hạn hay không, hoặc liệu chính phủ Trung Quốc có chấp thuận thỏa thuận bán TikTok ở Mỹ hay không.

Từng cố gắng cấm TikTok không thành công trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình vào năm 2020, ông Trump nói trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ hồi tháng 11 rằng sẽ không để lệnh cấm TikTok xảy ra.

Hồi tháng 9, Trump tuyên bố việc bỏ phiếu cho ông trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sẽ giúp "cứu TikTok".

Karoline Leavitt, phát ngôn viên của nhóm chuyển giao của Trump, nói Tổng thống Mỹ đắc cử sẽ "thực hiện những lời hứa mà ông đưa ra trong chiến dịch tranh cử", nhưng không cung cấp bất kỳ thông tin chi tiết nào, theo hãng tin ABC News.

Hôm 13.12, Chủ tịch và thành viên cao cấp của đảng Dân chủ trong Ủy ban đặc biệt về Trung Quốc tại Hạ viện đã yêu cầu Giám đốc điều hành Alphabet (công ty mẹ Google) và Apple chuẩn bị gỡ TikTok khỏi cửa hàng ứng dụng tại Mỹ vào ngày 19.1.2025.

Luật sẽ cấm các cửa hàng ứng dụng như Apple App Store, Google Play Store cung cấp TikTok, đồng thời cấm các dịch vụ lưu trữ internet ở Mỹ hỗ trợ TikTok trừ khi ByteDance thoái vốn khỏi ứng dụng chia sẻ video ngắn này trước thời hạn.

"Ông Trump có thể chỉ đạo Bộ Tư pháp không thực thi luật"

Một số nhà phân tích cho biết TikTok đang phải đối mặt với cuộc chiến gian nan tại Mỹ để lật ngược đạo luật này.

TikTok đã cam kết sẽ tiếp tục cuộc chiến pháp lý của mình và đang chờ Tòa án tối cao Mỹ xem xét lại, nhưng theo các nhà phân tích, khả năng phán quyết bị đảo ngược là rất thấp.

“Sẽ là phép màu nếu Tòa án tối cao Mỹ thụ lý một vụ án gây tranh cãi và đưa ra quyết định đảo ngược phán quyết của Tòa phúc thẩm liên bang trong vòng chưa đầy 50 ngày, gồm cả mùa Giáng sinh”, Winston Ma, giáo sư thỉnh giảng tại khoa Luật của Đại học New York (Mỹ), nhận định.

Các luật sư Zhou Zhengping và Yang Mukun của công ty luật Kangda (Trung Quốc) viết trong một bài báo rằng quyết định của Tòa phúc thẩm liên bang Mỹ về việc duy trì luật này “phản ánh mức độ quan ngại cao về an ninh quốc gia”.

“Trong một số trường hợp, an ninh quốc gia có thể lấn át các quyền được bảo vệ bởi Tu chính án thứ nhất. Dù Tu chính án thứ nhất bảo vệ quyền tự do ngôn luận và dòng chảy thông tin, nhưng nhìn chung, tòa án thường chấp nhận các biện pháp hạn chế trong những trường hợp như vậy để ưu tiên bảo vệ an ninh quốc gia”, Zhou Zhengping và Yang Mukun viết trong bài được đăng trên tài khoản WeChat của công ty hôm 11.12.

Tu chính án thứ nhất là một trong những điều khoản quan trọng nhất của Hiến pháp Mỹ. Nó bảo vệ các quyền tự do cơ bản thiết yếu cho một xã hội dân chủ. Tu chính án này đã được sử dụng để bảo vệ nhiều loại hình ngôn luận, gồm cả bài phát biểu chính trị, báo chí tự do và biểu tình.

ByteDance nhiều lần tuyên bố sẽ không thoái vốn khỏi TikTok ở Mỹ.

Vào năm 2020, khi phải TikTok đối mặt với lệnh tương tự dưới thời chính quyền Trump đầu tiên, chính phủ Trung Quốc đã cập nhật danh sách kiểm soát xuất khẩu của mình để bổ sung hai công nghệ được ứng dụng video ngắn phổ biến này sử dụng.

Vẫn chưa rõ thái độ của Trung Quốc với vụ việc này ra sao. Trung Quốc có thể cho phép bán TikTok cho các công ty hoặc nhà đầu tư Mỹ nếu ByteDance vẫn là chủ sở hữu thụ động và duy trì một số quyền kiểm soát với thuật toán, để đổi lấy một số biện pháp giảm nhẹ thuế quan mà ông Trump có thể áp dụng, theo Jim Lewis - nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế.

Một số người cho rằng ByteDance vẫn còn một số cơ hội khi thực hiện hành động pháp lý. Trong một bài viết cho tờ Los Angeles Times, Erwin Chemerinsky (Hiệu trưởng Trường Luật của Đại học California Berkeley) cho rằng Tòa án Tối cao Mỹ "có thể cho phép xét xử nhanh chóng và đưa ra quyết định trước ngày 19.1.2025, hoặc có thể tạm thời ngăn luật này có hiệu lực cho đến khi lắng nghe và giải quyết vấn đề vào cuối kỳ xét xử của tòa án vào cuối tháng 6.2025".

Thế nhưng, Erwin Chemerinsky chỉ ra rằng "có một lịch sử lâu dài về việc tòa án tôn trọng quyết định của chính phủ khi họ viện dẫn lý do an ninh quốc gia để biện minh cho hành động của mình".

Erwin Chemerinsky nói thêm rằng ngay cả khi Trump cam kết sẽ cứu TikTok khỏi lệnh cấm, "vẫn chưa rõ ông ấy có thể thực hiện được điều đó như thế nào".

"Trump không thể bãi bỏ luật cấm TikTok, điều đó sẽ cần đến một đạo luật của Quốc hội. Ông ấy có thể chỉ đạo Bộ Tư pháp không thực thi luật, nhưng có lẽ điều đó sẽ không đủ thuyết phục các công ty như Apple và Google tiếp tục cung cấp TikTok trên cửa hàng ứng dụng khi biết về trách nhiệm pháp lý tiềm ẩn khi làm như vậy", Erwin Chemerinsky viết.

Mỹ là một trong những thị trường lớn nhất của TikTok, với 170 triệu người dùng, chiếm 17% trong tổng số 1 tỉ người dùng trên toàn cầu. Hôm 11.12, TikTok cho biết đã đóng góp 8,5 tỉ USD vào GDP của Mỹ, và các doanh nghiệp nhỏ trên nền tảng này sẽ mất hơn 1 tỉ USD doanh thu nếu nó bị cấm.

Hơn nữa, ảnh hưởng chính trị của Mỹ ở phương Tây có thể khuyến khích các quốc gia khác làm theo. Giáo sư Winston Ma cho biết Canada đã hành động bằng cách đóng cửa các văn phòng của TikTok, còn Ấn Độ đã cấm ứng dụng này hồi tháng 6.2020, vì vậy “việc các quốc gia khác đi theo sau quyết định của tòa án Mỹ là hoàn toàn có thể”.

Một nhóm các nhà đầu tư siêu giàu ở Mỹ đã bày tỏ muốn mua nền tảng truyền thông xã hội này, gồm cả Kevin O'Leary của Shark Tank, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ - Steven Mnuchin và Frank McCourt (chủ sở hữu CLB bóng đá Olympique Marseille và chủ cũ đội bóng chày L.A Dodgers)

"Chúng tôi không muốn thấy TikTok bị cấm. Tôi muốn nói thêm rằng Tổng thống đắc cử Trump cũng nói rằng ông không muốn nó bị cấm. Vậy nên bây giờ, chúng ta hãy hãy thảo luận về việc mua lại TikTok", Frank McCourt phát biểu trên chương trình Face the Nation của kênh CBS hôm 7.12.

TikTok đang cung cấp hàng trăm USD cho người dùng ở Mỹ mua sắm, mời bạn bè

TikTok đã nỗ lực tăng thời gian sử dụng của người dùng và phát triển thói quen mua sắm trước khi ứng dụng có thể bị cấm ở Mỹ vào ngày 19.1.2025.

TikTok đang cung cấp cho người dùng hàng trăm USD để dành thời gian trong ứng dụng, mời bạn bè tham gia và mua sản phẩm trên TikTok Shop, trong nỗ lực mở rộng hoạt động kinh doanh nhanh nhất có thể trước khi lệnh cấm có thể xảy ra tại Mỹ.

Người dùng TikTok ở Mỹ gần đây đã bắt đầu thấy một ưu đãi có thời hạn (limited time offer), trong đó họ được nhận phần thưởng dưới dạng tín dụng TikTok Shop. Các chương trình khuyến mãi đang xuất hiện trên trang Dành cho bạn (For You), nguồn cấp dữ liệu chính mà người dùng nhìn thấy khi mở ứng dụng.

Họ cũng có thể kiếm tiền bằng cách đăng nhập ứng dụng mỗi ngày trong một tuần và lướt qua 10 sản phẩm trên TikTok Shop 5 lần mỗi tuần. Những người nhấn vào ưu đãi có thể nhận thêm 80 USD dưới dạng phiếu giảm giá để chi tiêu sau khi mua hàng trên TikTok Shop.

TikTok đã nỗ lực thúc đẩy thời gian sử dụng của người dùng và phát triển thói quen mua sắm trước lệnh cấm có thể xảy ra.

Đầu năm nay, trong một động thái riêng biệt để thu hút người dùng mới, TikTok đã bắt đầu yêu cầu mọi người tải xuống ứng dụng nếu muốn xem video TikTok mà người khác chia sẻ.

Các rào cản về mặt quy định không làm chậm lại kế hoạch tăng trưởng của ByteDance. Vào tháng 1, trang Bloomberg đưa tin tập đoàn Trung Quốc đã đặt mục tiêu tăng gấp 10 lần khối lượng hàng hóa được bán trên ứng dụng thông qua TikTok Shop, lên 17,5 tỉ USD. ByteDance thậm chí đã tăng tham vọng của mình kể từ đó. TikTok Shop đã tăng gấp ba doanh số bán hàng tại Mỹ lên hơn 100 triệu USD vào Black Friday.

Sơn Vân