Vụ kiện không chỉ phản ánh những tranh chấp cá nhân mà còn đặt ra câu hỏi lớn về vấn đề đạo đức, lợi ích công và sự kiểm soát đối với các mô hình AI tiên tiến nhất thế giới.

Sau khi một thẩm phán liên bang tuyên bố một phần vụ kiện sẽ được đưa ra xét xử, căng thẳng giữa hai bên tiếp tục leo thang, hứa hẹn một cuộc đối đầu có thể ảnh hưởng sâu rộng đến tương lai của ngành AI.

Mối quan hệ phức tạp

Tỷ phú Elon Musk không phải là một người ngoài cuộc trong câu chuyện. Ông là một trong những người đồng sáng lập OpenAI vào năm 2015, với mục tiêu xây dựng AI có lợi cho nhân loại mà không bị chi phối bởi lợi nhuận. Tuy nhiên, đến năm 2018, Musk rời OpenAI, bày tỏ lo ngại về định hướng của tổ chức này và sau đó thành lập xAI vào năm 2023 để cạnh tranh trực tiếp trong lĩnh vực AI.

Mâu thuẫn giữa Musk và OpenAI không chỉ là câu chuyện về một người rời bỏ tổ chức cũ để xây dựng đối thủ cạnh tranh. Trọng tâm của vụ kiện nằm ở việc OpenAI đã chuyển đổi từ một tổ chức phi lợi nhuận sang mô hình vì lợi nhuận. Musk cho rằng đây là sự phản bội sứ mệnh ban đầu của OpenAI và là dấu hiệu cho thấy tổ chức này đang đặt lợi nhuận lên trên lợi ích cộng đồng.

Ông Musk cáo buộc OpenAI vi phạm cam kết ban đầu và cho rằng tổ chức này đã che giấu quá trình chuyển đổi mô hình hoạt động. Ông nhấn mạnh rằng khi sáng lập OpenAI, một trong những điều kiện quan trọng là tổ chức sẽ luôn hoạt động vì lợi ích nhân loại, không bị ảnh hưởng bởi các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, việc OpenAI hợp tác chặt chẽ với Microsoft và nhận các khoản đầu tư khổng lồ từ gã khổng lồ công nghệ này đã đặt ra nghi vấn về sự độc lập của tổ chức.

Vụ kiện của Musk không chỉ nhằm vào việc OpenAI chuyển đổi mô hình, mà còn bao gồm các cáo buộc về vi phạm luật chống độc quyền và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Ông cho rằng việc OpenAI trở thành một công ty vì lợi nhuận có thể dẫn đến sự kiểm soát AI bởi một số ít tập đoàn, gây ra rủi ro nghiêm trọng cho nhân loại.

Thách thức pháp lý

Trong nỗ lực ngăn chặn quá trình chuyển đổi của OpenAI, Elon Musk đã yêu cầu tòa án ban hành lệnh cấm tạm thời để ngăn chặn tổ chức tiếp tục hoạt động theo hướng vì lợi nhuận. Tuy nhiên, thẩm phán Yvonne Gonzalez Rogers tại Tòa án quốc gia Oakland, California, đã bày tỏ sự hoài nghi về việc Musk có đủ bằng chứng để đạt được lệnh cấm hay không. Bà cho rằng đây là một lập luận có thể gặp nhiều thách thức khi xét xử.

Thay vào đó, thẩm phán Rogers đồng ý tổ chức một phiên tòa chứng cứ, nơi cả hai bên sẽ có cơ hội trình bày tài liệu, nhân chứng và lập luận pháp lý của mình. Điều này đồng nghĩa với việc Musk sẽ phải trực tiếp ra tòa và chứng minh rằng OpenAI thực sự đã vi phạm cam kết ban đầu, đồng thời chứng minh rằng ông bị tổn hại bởi những hành động của OpenAI.

Vụ kiện này diễn ra trong bối cảnh OpenAI đang thực hiện các vòng gọi vốn khổng lồ để mở rộng hoạt động. Công ty đã huy động được 6,6 tỉ USD và hiện đang trong quá trình đàm phán với SoftBank để kêu gọi thêm 25 tỉ USD. Việc chuyển đổi sang mô hình vì lợi nhuận giúp OpenAI có thể thu hút đầu tư lớn hơn, nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi về việc ai thực sự kiểm soát công nghệ AI tiên tiến này.

Một trong những thách thức lớn đối với OpenAI là làm sao để cân bằng giữa nhu cầu huy động vốn và sứ mệnh phục vụ lợi ích nhân loại.

Theo chuyên gia Rose Chan Loui từ Trung tâm Luật UCLA, việc chuyển đổi từ phi lợi nhuận sang vì lợi nhuận là một hiện tượng hiếm thấy trong ngành AI, nhưng phổ biến hơn trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Điều này đặt ra tiền lệ quan trọng cho tương lai của các tổ chức nghiên cứu AI.

Cuộc đua kiểm soát AI

Không thể phủ nhận rằng vụ kiện của Musk là một phần trong cuộc đua kiểm soát AI giữa các ông lớn công nghệ. Khi OpenAI ngày càng trở nên mạnh mẽ và có mối quan hệ chặt chẽ với Microsoft, Musk đã tăng tốc phát triển xAI, công ty AI mới của ông. Trong khi OpenAI có ChatGPT và mô hình GPT-4, xAI cũng đang xây dựng các sản phẩm cạnh tranh trực tiếp, bao gồm chatbot Grok được tích hợp trên nền tảng X (Twitter).

Sự cạnh tranh giữa OpenAI và xAI không chỉ đơn thuần là về sản phẩm, mà còn là về triết lý phát triển AI. Trong khi OpenAI đang hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn, Musk khẳng định rằng xAI sẽ tập trung vào phát triển AI có tính minh bạch và ít bị kiểm soát bởi các lợi ích thương mại.

Bất kể kết quả vụ kiện ra sao, nó chắc chắn sẽ để lại ảnh hưởng sâu rộng. Nếu Musk thắng kiện, điều đó có thể buộc OpenAI phải thay đổi cấu trúc quản lý hoặc thậm chí quay lại mô hình phi lợi nhuận. Ngược lại, nếu OpenAI chiến thắng, điều này có thể mở đường cho các tổ chức phi lợi nhuận khác chuyển đổi sang mô hình vì lợi nhuận mà không gặp phải rào cản pháp lý.

Vụ kiện này cũng làm nổi bật một vấn đề quan trọng trong lĩnh vực AI: Làm thế nào để cân bằng giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm đạo đức. Khi AI ngày càng mạnh mẽ, việc kiểm soát và quản lý công nghệ này sẽ trở thành một trong những thách thức lớn nhất của thời đại.

Hoàng Vũ