4 họa sĩ Việt Kiều gồm: Anh Bach (Bạch Hoàng Anh), Mina Ho Ferrante (Hồ Mộng Nhã Uyển), Tim Nguyen (Nguyễn K. Quy), Ly Tran (Trần Phương Ly) đã quyết định về nước mở một cuộc triển lãm có tên Chào Việt Nam. Sự kiện sẽ khai mạc lúc lúc 18 giờ 30 ngày 13.2 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM sau đó sẽ tiếp tục tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam ở Hà Nội từ ngày 1 - 9.3.

Duyên cớ của Chào Việt Nam

Tuy cùng sống ở Mỹ, nhưng khoảng cách của 4 họa sĩ rất xa nhau, vì họ sống rải rác ở nhiều tiểu bang. Người ở gần thì cách 4 - 5 giờ bay, người ở xa thì phải mất đến 10 giờ bay, múi giờ khác nhau, văn hóa, thời tiết khác biệt, nhưng họ có chung một sở thích là vẽ, và đặc biệt có chung nguồn gốc là người Việt Nam. Đây gần như là lý do duy nhất đưa đến họ đến với nhau tại cuộc triển lãm Chào Việt Nam.

Họa sĩ Mina Ho Ferrante kể: “Một buổi trưa mùa xuân, tôi nhận được một cuộc gọi qua Messenger Facebook. Tên người gọi là Tim. Tôi chưa từng gặp Tim bao giờ, chỉ theo dõi tranh của anh trên mạng và thỉnh thoảng gửi một dòng bày tỏ sự ngưỡng mộ về những bức tranh mang đậm màu sắc của trường phái hậu ấn tượng (Post-impressionism) và chủ nghĩa nguyên thủy (Primitivism).

Sau vài phút trao đổi xã giao, Tim hỏi xem tôi có muốn một ngày nào đó cùng về Việt Nam vẽ và triển lãm không. Tôi trả lời: "Cũng có thể lắm chứ". Không ngờ, cuộc nói chuyện ấy lại trở thành điểm khởi đầu cho chuyến triển lãm Chào Việt Nam lần này. Nhưng tôi vẫn bận rộn với gia đình, con cái, sáng tác, công việc dạy vẽ và các hoạt động cộng đồng. Để chuẩn bị cho cuộc triển lãm này là đồng nghĩa với việc có ít giờ ngủ hơn, nhà cửa bừa bộn hơn, và những đêm dài làm việc bên giá vẽ.

Sau những tháng dài nhắn tin, những lời chào hỏi khách sáo dần được thay bằng những câu đùa vui, chọc ghẹo nhau. Chưa gặp mặt, nhưng đã coi nhau như người thân. Chúng tôi không chỉ về Việt Nam để chào đất nước, mà còn để chào nhau - lần đầu tiên sau một năm chỉ “tám” ở trên mạng. Vì vậy, ai cũng nói: "Can’t wait!".

Họa sĩ Ly Trần thì kể: “Chúng tôi từ những người không quen biết nhau, sống ở những múi giờ khác nhau, thông qua nghệ thuật đã kết nối để cùng trở về. Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên chúng tôi hẹn họp trực tuyến để bàn với nhau về triển lãm, tôi nhắc đi nhắc lại: "Anh Tim ơi, 9 giờ tối giờ bờ Đông của em là 3 giờ Hawaii của anh đó nha, là 6 giờ chiều ở Cali nha chị Mina, nhớ nha, nhớ nha các anh chị". Và cứ như vậy 4 anh chị em cùng hẹn nhau trở về quê hương để Chào Việt Nam”.

Lần này, họa sĩ Anh Bach góp mặt cùng 3 bằng hữu tứ xứ bằng loạt tranh vẽ về phụ nữ. Trong đời thường, phụ nữ thường vất vả, lo toan nhiều bề. Vì vậy, ở trong tranh, Anh Bach muốn họ hiện diện trong khoảnh khắc đẹp đẽ, yên bình, viên mãn. Đó có thể là khoảnh khắc ngồi đọc sách, trang điểm, phơi nắng, hoặc lang thang chụp hình… Trong niềm cảm hứng về dáng nét thanh bình của người phụ nữ hạnh phúc, Anh Bach có xu hướng dùng màu sắc nhẹ nhàng, hình hài ước lệ.

Còn với họa sĩ Tim Nguyen, đây có lẽ là lầu đầu tiên anh trở về Việt Nam để triển lãm sau hơn 20 năm sống tại Hawaii. Anh tâm sự: “Qua mạng xã hội mà nhóm 4 người chúng tôi tìm tới nhau, cùng ngành nghề, sở thích, hợp cạ, nên triển lãm Chào Việt Nam cũng là cơ hội để chúng tôi gặp nhau trao đổi kinh nghiệm. Với tôi, vẽ là cái nghiệp, giống như một nghề. Tranh của tôi đơn giản là diễn tả lại cuộc sống thường ngày của người dân Hawaii nơi tôi sống. Có bạn nói là tôi vẽ theo trường phái ấn tượng… Chắc là vậy. Ở Mỹ nếu bạn được làm việc gì mà bạn thích thì đó là ước mơ… và hiện tại tôi đang sống với ước mơ ấy. Còn tương lai ư? Vẫn vậy, như một nghề, vẽ để sống, thế thôi”.

Tranh của Ly Tran thì theo phong cách hiện thực ý niệm. Đó là một dạng hiện thực, có hình gần như thực, nhưng cái hiện thực ấy không phải là chân thực, là thực tế, mà là hiện thực của cái suy nghĩ, cái mơ mộng, nó được thể hiện ở bút pháp, ở bố cục, nhiều khi người xem có chút gì đó cảm thấy phi lý, xa rời thực tế. Ly Tran luôn vẽ những suy nghĩ, cảm xúc, khát vọng… của mình qua những hình mẫu thực.

Người Việt vẽ tranh ở Mỹ có gì khó?

Họa sĩ Anh Bach chia sẻ: “Tôi sinh ra và lớn lên tại Việt Nam, hiện sống tại Mỹ. Năm 1992, tôi làm triển lãm đầu tiên cùng họa sĩ đàn chị Hoàng Minh Hằng ở Hội Nhà báo TP.HCM. Năm 1993, triển lãm chung cùng họa sĩ Bạch Trường Sơn (anh trai) tại Hội Mỹ thuật TP.HCM. Qua Mỹ năm 1995, tôi lo mưu sinh, nên ít vẽ, dù vậy vẫn tham gia các triển lãm cùng bạn bè mỗi khi có dịp. Năm 2012, tôi quyết định nghỉ việc, trở lại với cuộc sống của một họa sĩ, dành nhiều thời gian cho việc vẽ. Năm 2015 tôi trở về TP.HCM làm triển lãm cá nhân 20 năm ngày trở về tại gallery Lạc Trường Xuân (Q.1) và triển lãm Chân dung những người giữ lửa tại Công viên đất nung Thanh Hà (Hội An). Từ đó, mỗi năm tôi đều về TP.HCM làm một triển lãm cá nhân và chỉ tạm ngưng khi COVID-19 nổ ra. Hành trình vẽ khá dài, lúc thưa lúc nhặt, nhưng từ lúc bắt đầu cầm cọ, tôi đã xem việc vẽ là để thỏa niềm đam mê”.

Còn Tim Nguyen thì định cư ở Mỹ vào cuối 1981, tại California. Anh từng làm nhiều nghề để mưu sinh, nhưng vẫn luôn mơ có một ngày được làm điều mình thích. Năm 2002, khi tình cờ qua Hawaii chơi và đã bị mảnh đất, con người nơi đây hớp hồn, nên quyết định ở lại Hawaii để theo đuổi đam mê hội họa. Hiện tại, Tim Nguyen là một trong số ít họa sĩ gốc Việt sống được bằng nghề vẽ.

Tranh của anh thể hiện cuộc sống thường nhật của người dân Hawaii. Anh muốn diễn tả một cách trung thực, nhẹ nhàng, tự nhiên, nhưng cũng đậm chất ấn tượng. Tim Nguyen cảm thấy thật may mắn đã được sống và làm điều mình thích trên mảnh đất "biển xanh, cát trắng” của quần đảo Hawaii.

Họa sĩ Mina Ho Ferrante sinh ra và lớn lên tại Việt Nam. Chị tổ chức triển lãm tranh lụa cá nhân đầu tiên khi 21 tuổi, lúc ấy từng được báo giới gọi là "người hoạ sĩ trẻ tuổi nhất Việt Nam tổ chức triển lãm cá nhân". Năm 2017, chị tổ chức một triển lãm cá nhân khác tại TP.HCM, bán được 25/30 bức tranh và quyên góp một phần doanh thu cho các hoạt động thiện nguyện.

Sau khi tốt nghiệp cử nhân mỹ thuật (BFA) tại Học viện Nghệ thuật San Francisco, chị được chọn tham gia Chương trình huấn luyện hoạt hình của Walt Disney. Sau đó, chị được tuyển làm thiết kế hình ảnh nền cho các bộ phim của Disney như: Atlantis, Treasure Planet, Home on the Range, Tarzan 2, Lilo and Stitch 2…

Mina Ho Ferrante chia sẻ: “Khi có người hỏi phong cách vẽ của tôi là gì? Tôi thường không biết phải trả lời như thế nào. Bởi trước đây, tôi từng làm việc cho hãng hoạt hình Walt Disney. Cứ mỗi hai năm, tôi lại chuyển sang một dự án phim khác, mà mỗi bộ phim lại mang một phong cách hoàn toàn khác biệt. Vì thế, sau nhiều năm gắn bó với Disney, tôi - cũng như nhiều đồng nghiệp khác - vô tình phát triển khả năng biến hóa phong cách như một chú tắc kè hoa, thích nghi theo từng kiểu phim. Dần dà, thói quen đó ảnh hưởng đến cả quá trình sáng tác của tôi sau này. Mỗi cảm xúc khi cầm cọ thường dẫn đến những bức tranh mang sắc thái khác nhau: lúc gần như trừu tượng, lúc lại phảng phất nét ấn tượng, có khi mang cả dáng dấp cổ điển. Nhưng dù có thế nào, tất cả những phong cách ấy đều là một phần của tôi”.

Với Ly Trần thì: “Nhớ những ngày đầu tiên khi quyết định dừng công việc kinh doanh để dành toàn thời gian theo đuổi nghệ thuật, tôi đã rất loay hoay, không biết phải bắt đầu như thế nào. Quanh tôi, những người Việt ở hải ngoại, không có ai là họa sĩ. Tôi có người anh ngày xưa học cùng tôi ở Nga, anh từng là điêu khắc gia có tiếng ở Việt Nam. Có lần tôi hỏi anh: "Anh, anh có tác phẩm mới nào không"? "Không em ạ, từ hồi sang Mỹ anh không sáng tác hoặc làm điêu khắc gì nữa". "Sao thế"? "Anh bận mưu sinh". "Buồn, em tiếc quá anh à!".

Từ lúc đó trong tôi đã có một mong ước: sẽ có một ngày tôi đi kết nối những người nghệ sĩ gốc Việt ở hải ngoại lại, cùng chia sẻ, hỗ trợ nhau. Cùng nhau phát triển hoạt động nghệ thuật, dù ở nơi đâu trên thế giới. Cùng trở về góp phần làm phong phú nền nghệ thuật nước nhà. Triển lãm Chào Việt Nam lần này là kết quả đầu tiên của mong ước kết nối ấy. Tôi mong muốn qua triển lãm lần này nhóm sẽ kết nối được nhiều hơn những họa sĩ gốc Việt ở khắp nơi trên thế giới. Tôi hy vọng chúng tôi được đón chào để có động lực thực hiện thành triển lãm thường niên cho nhiều năm tiếp theo”.

Hành trình của mỗi người...

Tim Nguyen sống tại thành phố Makakilo, tiểu bang/quần đảo Hawaii. Mina Ho Ferrante sống tại Burbank, tiểu bang California. Ly Tran sống tại Rockville, tiểu bang Maryland. Anh Bach sống tại Spring, tiểu bang Texas.

Anh Bach (Bạch Hoàng Anh)

Năm 1995, họa sĩ Bạch Hoàng Anh định cư tại Mỹ. Chị là hội viên Bảo tàng Oregon và bắt đầu có những triển lãm (cá nhân, nhóm) trong suốt những năm qua. Tuy nhiên trước đó, sau khi tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật TP.HCM, chị đã có triển lãm đầu tiên cùng họa sĩ Hoàng Minh Hằng vào năm 1992 tại Gallery Hội Nhà báo TP.HCM; một năm sau đó, chị cùng người anh trai, Bạch Trường Sơn triển lãm tại Hội Mỹ thuật TP.HCM.

Anh Bach đã có nhiều triển lãm đáng chú ý như: Ấn tượng ngày trở về, Chân dung những người giữ lửa, Bạch Hoàng Anh và những người bạn (2015), Chân dung khởi nghiệp (2017), Giao cảm (2018). Không chỉ vẽ tranh và tổ chức triển lãm, năm 2018 chị xuất bản vựng tập tranh Treasure from All about Art and Artist với sự góp mặt của 57 họa sĩ, với 44 họa sĩ người Việt, còn lại là các họa sĩ Mỹ, Pháp, Hà Lan, Đài Loan, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine. Năm 2019, chị cùng 13 Việt kiều (trong số 800 người tham dự) được UBND TP.HCM tặng bằng khen về công tác thiện nguyện.

Anh Bach gần như dành toàn bộ tiền bán tranh để trao học bổng cho học sinh sinh viên nghèo gồm sinh viên Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM, Trường Phổ thông đặc biệt Nguyễn Đình Chiểu, Trung tâm Bảo trợ trẻ em Tam Bình, Trường Hy vọng quận 8 (TP.HCM), học sinh vượt khó ở làng gốm Thanh Hà, Hội An, Quảng Nam. Từ năm 2018 đến nay chị thường hỗ trợ học bổng cho hàng trăm học sinh, sinh viên là con, cháu của các cựu thanh niên xung phong TP.HCM. Qua triển lãm Giao cảm (2018) chị đã tặng 100 triệu đồng cho quỹ học bổng của đơn vị này.

Mina Ho Ferrante (Hồ Mộng Nhã Uyển)

Năm 21 tuổi Hồ Mộng Nhã Uyển (Mina Ho Ferrante) được báo chí lúc bấy giờ gọi là “họa sĩ trẻ tuổi nhất tổ chức triển lãm cá nhân” với cuộc triển lãm tranh lụa, năm 1989 tại TP.HCM, sau khi chị theo học với hai họa sĩ Nguyễn Long Sơn và Nguyễn Thị Tâm. Chị sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống hội họa - ông cố ngoại là họa sĩ của cung đình Huế, nổi tiếng về vẽ truyền thần, kế tiếp bà ngoại và những người cậu cũng là họa sĩ.

Nhã Uyên sang Mỹ học tại Học viện mỹ thuật Academy Art, San Francisco. Chị là một trong 35 sinh viên (được tuyển chọn từ 13 trường đại học mỹ thuật ở Mỹ và Canada) tham gia trại sáng tác của hãng phim hoạt hình nổi tiếng thế giới - Walt Disney. Trong lần tham gia đó chị là 1 trong 3 sinh viên nhận được học bổng và sau khi tốt nghiệp, chị chính thức làm việc cho Disney. Tại Walt Disney Animation, Nhã Uyển - Mina đã tham gia thiết kế cho các bộ phim hoạt hình như: Atlantis, Treasure Planet, Home on the Range, Tarzan 2, Lilo and Stitch 2... Chị là thành viên của Hội chân dung Hoa Kỳ (Portrait Society of America), Câu lạc bộ Nghệ thuật California (California Art Club) và Hội đoàn nghệ thuật Burbank (Burbank Art Association).

Năm 2017, sau 27 năm xa quê chị trở về Việt Nam tổ chức triển lãm Soi (Reflection). Tại cuộc triển lãm này, chị đã dành phần lớn tiền bán tranh ấy gửi tặng cho những hoàn cảnh khó khăn, những phần học bổng đầy ý nghĩa cho học trò nghèo.

Ly Trần (Trần Phương Ly)

Sinh ra tại Việt Nam, Ly Trần sang Nga học Mỹ thuật công nghiệp 7 năm. Sau đó, chị cùng gia đình sang Mỹ định cư. Do bận với mưu sinh nên chỉ thi thoảng với cầm cọ, cho đến thời điểm giãn cách vì COVID-19 , Ly Trần ngồi nhà, niềm đam mê hội họa lại có dịp bùng cháy. Từ ngày đó, chị dành hết thời gian cho việc vẽ tranh.

Tác phẩm của Ly Trần đã xuất hiện trong các cuộc triển lãm ở Mỹ, Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Singapore, Thái Lan. Ly Trần cũng giành được giải thưởng “Tác phẩm xuất sắc nhất” tại triển lãm Nghệ thuật Quốc tế Bon Voyage Freedom and Love ở Indonesia.

Tháng 6.2023 chị trở về Việt Nam tổ chức triển lãm cá nhân Đa sắc tại Hà Nội. Sau đó là triển lãm nhóm Những chân trời vô tận và The Nude 2. Tháng 12.2023 cùng với hai họa sĩ Vương Linh và Hương Giang Hoàng tổ chức triển lãm với Chào Sài Gòn tại TP.HCM.

Tim Nguyen (Nguyễn K. Quy)

Tim Nguyen tốt nghiệp Trường Trung cấp Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội. Năm1981 anh đến định cư tại California, Mỹ. Anh đã làm nhiều nghề để mưu sinh, song niềm đam mê hội họa vẫn luôn canh cánh. Năm 2022 Tim đến Hawaii du lịch và quyết định ở lại đây sống bằng nghề chạy taxi để nuôi gia đình. Nhưng cũng chính phong cảnh ở đây đã cho anh nguồn cảm xúc vô tận để sáng tạo nghệ thuật.

Ngoài giờ làm việc để nuôi vợ và 4 con thì anh ngồi vẽ. Những bức tranh của anh được bày bán tại vườn thú Fence ở Honolulu. Tranh bán chạy, đồng thời nhận được lời khích lệ của nhiều người, anh bỏ nghề chạy taxi và vẽ tranh toàn thời gian.

Một quá khứ với những ký ức đậm tình về quê hương cộng với một hiện tại đậm sắc màu với cảnh vật, con người của Hawaii đã khiến anh làm việc không mệt mỏi. Những tác phẩm của anh về vùng đất anh đang ở, mang một phong cách mới, lạ với cái nhìn của một họa sĩ Á Đông. Đường nét, sắc màu, phong cách trong tranh của Tim Nguyen hoàn toàn khu biệt với bất cứ họa sĩ nào từng vẽ về Hawaii.

Tiểu Vũ