Thỏa thuận này không chỉ là một bước tiến kinh tế mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với Kyiv trong bối cảnh đất nước đang tìm cách củng cố vị thế sau 3 năm xung đột với Nga.

Lý do Ukraine đồng ý

Ukraine quyết định ký kết thỏa thuận sau khi đàm phán thành công các điều khoản thuận lợi hơn so với dự thảo ban đầu do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất. Dự thảo gốc yêu cầu Ukraine nhượng lại một phần lớn doanh thu tiềm năng từ tài nguyên khoáng sản - ước tính lên tới 500 tỉ USD - cho Mỹ, điều mà Kyiv coi là “không thể chấp nhận được”.

Sau khi thẳng thừng từ chối, Ukraine đã đối mặt với những chỉ trích gay gắt từ ông Trump, người gọi Tổng thống Volodymyr Zelensky là “kẻ độc tài” và dường như đổ lỗi cho Kyiv vì cuộc chiến hiện tại.

Nhưng thay vì để mối quan hệ đổ vỡ, hai bên đã quay lại bàn đàm phán. Phiên bản cuối cùng, ký ngày 24.2, đánh dấu một sự thay đổi lớn. Điều này phản ánh sự linh hoạt và quyết tâm của Kyiv trong việc đạt được một thỏa thuận vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa duy trì quan hệ với Washington.

Cụ thể, phiên bản cuối cùng tập trung vào việc thành lập một quỹ đầu tư tại Ukraine, với 50% doanh thu từ các nguồn tài nguyên khoáng sản do nhà nước sở hữu, như dầu khí, được đóng góp để phát triển các dự án trong nước.

Một điểm quan trọng trong thỏa thuận là quỹ đầu tư này sẽ không bao gồm các nguồn tài nguyên đã đóng góp vào ngân khố của Ukraine. Điều này có nghĩa là các hoạt động khai thác hiện tại của Naftogaz và Ukrnafta - hai công ty năng lượng lớn nhất của Ukraine, sẽ không bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, văn bản không đề cập đến bất kỳ cam kết an ninh nào của Mỹ mà Ukraine mong muốn đổi lấy việc đồng ý thỏa thuận. Ngoài ra, các chi tiết như quy mô cổ phần của Mỹ trong quỹ và quyền sở hữu chung sẽ tiếp tục được thảo luận trong các giai đoạn đàm phán tiếp theo.

Dù không có đảm bảo an ninh rõ ràng, các nhà đàm phán Ukraine cho rằng họ đã đạt được những điều khoản có lợi hơn và coi đây là cơ hội để mở rộng quan hệ kinh tế với Mỹ, đồng thời củng cố triển vọng phục hồi đất nước sau ba năm cuộc chiến.

"Thỏa thuận khoáng sản chỉ là một phần trong bức tranh lớn hơn. Chúng tôi đã nhiều lần nghe chính quyền Mỹ nhấn mạnh rằng đây không chỉ là một giao dịch đơn thuần mà còn có ý nghĩa chiến lược", Olha Stefanishyna, Phó thủ tướng Ukraine kiêm Bộ trưởng Tư pháp Ukraine, người dẫn đầu các cuộc đàm phán, cho Financial Times biết hôm 25.2.

Một quan chức cấp cao của Ukraine tiết lộ rằng Tổng thống Volodymyr Zelensky dự kiến sẽ đến Washington vào hôm 28.2 để gặp Tổng thống Donald Trump và chính thức ký kết thỏa thuận. Ông Trump dường như cũng xác nhận chuyến thăm này khi phát biểu với báo giới cùng ngày: "Tôi nghe nói rằng ông Zelensky sẽ đến vào thứ sáu. Chắc chắn là tôi đồng ý nếu ông ấy muốn".

Chiến lược tái hỗ trợ Ukraine của Mỹ

Sau ba năm là nhà tài trợ viện trợ quân sự chính cho Ukraine, Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã có những thay đổi đáng kể trong chính sách đối với Kyiv.

Việc ông Trump mở đàm phán song phương với Nga mà không có sự tham gia của các đồng minh châu Âu hoặc Ukraine đã làm dấy lên lo ngại về hướng đi mới của Washington trong xung đột này.

Thỏa thuận khoáng sản có thể được coi là một cách để Mỹ tiếp tục duy trì quan hệ với Ukraine mà không cần duy trì mức viện trợ quân sự cao như trước. Theo các quan chức Ukraine, thỏa thuận đã được Bộ Tư pháp, Bộ Kinh tế và Bộ Ngoại giao của nước này chấp thuận.

“Đây chỉ là một thỏa thuận khung. Không có doanh thu nào được chuyển nhượng ngay lập tức, và vẫn còn nhiều chi tiết cần được giải quyết trước khi quỹ chính thức được thành lập”, một quan chức Ukraine nhấn mạnh.

Mặc dù đã đạt được đồng thuận hai bên, chính phủ Ukraine vẫn cần sự phê chuẩn từ quốc hội trước khi có thể thực thi. Nhiều nghị sĩ đối lập đã lên tiếng cho rằng thỏa thuận này có thể gây tranh cãi và sẽ cần được xem xét kỹ lưỡng trước khi thông qua.

Ở phía Mỹ, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết hôm 25.2 rằng: "Việc ký kết thỏa thuận này là rất quan trọng", nhưng không cung cấp thêm thông tin về tiến trình đàm phán.

Thỏa thuận này sẽ có tác động lớn đến tương lai kinh tế của Ukraine cũng như mối quan hệ giữa nước này với Mỹ. Dù có tiềm năng mở ra cơ hội đầu tư và tái thiết, vẫn còn nhiều lo ngại về các điều khoản chưa được làm rõ và khả năng đảm bảo an ninh thực tế cho Kyiv.

Hoàng Vũ