Sự kiện này không chỉ nhằm thể hiện sự đoàn kết của châu Âu với Ukraine mà còn mở ra các cuộc thảo luận quan trọng về khả năng châu Âu có thể đóng vai trò lớn hơn trong việc hỗ trợ Kyiv nếu Mỹ thay đổi chính sách.

Theo Reuters, cuộc gặp này diễn ra chỉ hai ngày sau cuộc tranh cãi căng thẳng giữa ông Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Washington khiến tương lai hỗ trợ của Mỹ đối với Ukraine trở nên không chắc chắn.

Sau cuộc đối đầu với ông Trump, người đã đe dọa cắt giảm viện trợ quân sự do cáo buộc Ukraine “vô ơn”, ông Zelensky đã đến London vào hôm 1.3, nơi ông nhận được sự chào đón nồng ấm từ Thủ tướng Starmer tại Phố Downing.

Bộ trưởng Tài chính Anh Rachel Reeves và Bộ trưởng Tài chính Ukraine Sergii Marchenko đã ký kết thỏa thuận trực tuyến cùng ngày, trong đó Anh cam kết cung cấp khoản vay trị giá 2,8 tỉ USD cho Ukraine. Thỏa thuận được ký kết trong thời điểm Thủ tướng Anh Keir Starmer có cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại London.

Khoản vay này sẽ được Ukraine hoàn trả bằng lợi nhuận từ các tài sản của Nga bị tịch thu. Chính phủ Anh nhấn mạnh rằng đây là một minh chứng cho cam kết "hỗ trợ liên tục và không ngừng nghỉ" đối với người dân Ukraine. Theo kế hoạch, khoản tiền đầu tiên trong gói hỗ trợ này sẽ được giải ngân vào tuần tới.

Phát biểu sau thỏa thuận, Tổng thống Zelensky tuyên bố khoản vay từ Anh sẽ được sử dụng để thúc đẩy sản xuất vũ khí ngay tại Ukraine, góp phần tăng cường năng lực phòng thủ của đất nước. Ông bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới chính phủ và người dân Anh vì sự hỗ trợ mạnh mẽ từ những ngày đầu của cuộc xung đột.

Đảm bảo an ninh cho Ukraine

Cuộc chiến tại Ukraine đã kéo dài hơn 3 năm và vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc. Trong bối cảnh Mỹ có thể giảm bớt cam kết hỗ trợ quân sự và tài chính, châu Âu đang đối mặt với áp lực ngày càng lớn trong việc đảm nhận vai trò lãnh đạo trong việc duy trì hòa bình và hỗ trợ Ukraine.

Liên minh châu Âu (EU) cùng các quốc gia thành viên NATO như Anh, Đức, Pháp và Ba Lan đã có những đóng góp quan trọng trong việc hỗ trợ Ukraine. Về mặt quân sự, EU và các nước thành viên đã cung cấp hàng tỉ USD vũ khí, bao gồm hệ thống phòng không, xe tăng và đạn dược, trong đó Đức và Pháp cam kết hỗ trợ xe tăng Leopard và hệ thống phòng thủ tiên tiến.

EU cũng đã thông qua nhiều gói hỗ trợ tài chính trị giá hàng chục tỉ euro nhằm giúp Ukraine duy trì nền kinh tế và tái thiết cơ sở hạ tầng. Ngoài ra, hàng chục nghìn binh sĩ Ukraine đã được huấn luyện tại các trung tâm quân sự ở Anh, Ba Lan, Đức và các quốc gia NATO khác để nâng cao năng lực tác chiến.

Không chỉ dừng lại ở viện trợ trực tiếp, EU còn áp đặt nhiều vòng trừng phạt đối với Nga nhằm làm suy yếu nền kinh tế nước này và hạn chế khả năng tài trợ chiến tranh của Moscow. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực này, Ukraine vẫn phụ thuộc lớn vào sự hỗ trợ từ Mỹ, quốc gia có ngân sách quân sự lớn nhất và cung cấp nhiều vũ khí tiên tiến nhất cho Kyiv.

Châu Âu dù có những đóng góp đáng kể nhưng vẫn không thể thay thế hoàn toàn sức mạnh quân sự của Mỹ, quốc gia sở hữu kho vũ khí tân tiến, khả năng hậu cần quy mô lớn và công nghệ quân sự vượt trội. Việc duy trì chuỗi cung ứng đạn dược, xe tăng và hệ thống phòng không như Patriot mà không có Mỹ là một thách thức lớn.

Về ngân sách quốc phòng, mặc dù EU đã cam kết tăng chi tiêu, nhiều quốc gia vẫn do dự trước việc mở rộng ngân sách quân sự do áp lực kinh tế trong nước. Đức và Pháp đã tuyên bố sẽ đóng góp nhiều hơn, nhưng việc tăng cường sản xuất vũ khí và nâng cao năng lực quân sự không thể thực hiện ngay lập tức. Đồng thời, EU phải đối mặt với tình trạng thiếu đồng thuận chính trị khi có 27 quốc gia thành viên với quan điểm khác nhau về mức độ can thiệp vào xung đột Ukraine. Một số nước như Ba Lan và các nước Baltic mạnh mẽ ủng hộ Kyiv, trong khi Hungary và Slovakia lại thận trọng hơn. Sự khác biệt này có thể khiến quá trình ra quyết định của châu Âu trở nên chậm trễ, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp. Ngoài ra, nếu EU đảm nhận vai trò lãnh đạo trong việc hỗ trợ Ukraine, Nga có thể gia tăng các biện pháp đáp trả như đẩy mạnh tấn công mạng, thao túng năng lượng hoặc thậm chí gia tăng áp lực quân sự đối với các nước giáp biên giới.

Cuộc họp quan trọng tại London

Trong hội nghị thượng đỉnh về Ukraine diễn ra hôm 2.3, các nhà lãnh đạo châu Âu dự kiến sẽ tiếp tục kêu gọi các cuộc đàm phán hòa bình có sự tham gia của Ukraine, đồng thời đảm bảo rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải đi kèm với các cam kết an ninh mạnh mẽ nhằm ngăn chặn nguy cơ một cuộc tấn công khác từ Nga.

Một số nhà lãnh đạo cũng có thể khuyến khích ông Zelensky tìm cách khôi phục quan hệ với ông Trump nhằm đảm bảo sự hỗ trợ từ Washington không bị cắt đứt hoàn toàn.

Thủ tướng Starmer hy vọng các nước sẽ đưa ra các biện pháp thực tế để đảm bảo an ninh cho Kyiv, đồng thời tìm cách thuyết phục Tổng thống Trump rằng châu Âu có thể tự bảo vệ mình, qua đó duy trì sự hợp tác của Mỹ.

“Ba năm sau cuộc chiến, chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt”, ông Starmer tuyên bố, nhấn mạnh sự ủng hộ không lay chuyển của Anh đối với Ukraine. Ông cũng kêu gọi tăng cường hợp tác giữa châu Âu và Mỹ trong việc bảo đảm an ninh khu vực.

Trước khi bắt đầu hội nghị thượng đỉnh chính thức, ông Starmer sẽ có cuộc gặp song phương với Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, một trong những nhà lãnh đạo đang thúc đẩy sự phối hợp lớn hơn giữa châu Âu và Mỹ trong vấn đề Ukraine.

Sau đó, các nhà lãnh đạo hàng đầu châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Tổng thư ký NATO Mark Rutte, cùng các lãnh đạo Đức, Đan Mạch, Hà Lan, Na Uy, Ba Lan, Tây Ban Nha, Canada, Phần Lan, Thụy Điển, Czech và Romania sẽ tham gia thảo luận. Hội nghị cũng có sự tham gia của Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, cho thấy tầm quan trọng của cuộc họp đối với không chỉ châu Âu mà còn đối với các nước đồng minh NATO.

Cuộc gặp gỡ giữa hai ông Trump - Zelensky hôm 28.2 đã phá vỡ bầu không khí lạc quan mà các nhà lãnh đạo châu Âu đã cố gắng xây dựng trong tuần qua. Trước đó, Tổng thống Pháp Macron và Thủ tướng Starmer đã có các cuộc gặp thuận lợi với ông Trump, thúc đẩy ý tưởng về một lực lượng gìn giữ hòa bình tiềm năng của châu Âu nếu Ukraine và Nga đạt được một thỏa thuận hòa bình. Dù ông Trump không cam kết bất cứ điều gì cụ thể, ông cũng không hoàn toàn bác bỏ đề xuất này.

Tuy nhiên, cuộc tranh luận gay gắt giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ, Ukraine đã khiến bầu không khí hợp tác trở nên phức tạp hơn. Hội nghị tại Anh lần này và một hội nghị EU đặc biệt tại Brussels vào tuần tới sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá liệu châu Âu có thể đưa ra một chiến lược cụ thể để giúp Ukraine vượt qua giai đoạn khó khăn này hay không.

Thủ tướng Ý Giorgia Meloni đã kêu gọi tổ chức một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp với sự tham gia của Mỹ, các nước châu Âu và các đồng minh để thảo luận về cách đối phó với những thách thức an ninh hiện nay, đặc biệt là liên quan đến Ukraine.

Nils Schmid, người phát ngôn về chính sách đối ngoại của đảng Dân chủ Xã hội Đức, nhấn mạnh: “Chúng ta không biết ông Trump sẽ có lập trường thế nào trong vài tháng tới, vì vậy châu Âu cần duy trì đối thoại với ông ấy”.

Hội nghị thượng đỉnh tại London đánh dấu một thời điểm quan trọng đối với tương lai của Ukraine. Khi Mỹ có dấu hiệu rút lui khỏi vai trò lãnh đạo trong việc hỗ trợ Kyiv, châu Âu đang tìm cách bước lên để lấp đầy khoảng trống này. Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là liệu châu Âu có đủ khả năng về tài chính, quân sự và chính trị để đảm nhận vai trò này hay không.

Hoàng Vũ