Trong cuộc trao đổi với các phóng viên vào hôm 6.3, ông Trump cho biết: "Thật tuyệt nếu mọi người đều loại bỏ vũ khí hạt nhân của họ. Tôi biết Nga và chúng ta là những nước có nhiều vũ khí hạt nhân nhất. Trung Quốc sẽ có số lượng tương đương trong vòng 4-5 năm. Thật tuyệt nếu tất cả chúng ta có thể phi hạt nhân hóa vì sức mạnh của vũ khí hạt nhân là điên rồ".

Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa các siêu cường, khi Mỹ, Nga và Trung Quốc đều đang nỗ lực hiện đại hóa và mở rộng kho vũ khí hạt nhân. Trong những năm gần đây, thế giới đã chứng kiến sự gia tăng căng thẳng giữa các cường quốc hạt nhân, với Mỹ, Nga và Trung Quốc đều đầu tư mạnh mẽ vào vũ khí chiến lược.

Nga đang mở rộng kho vũ khí hạt nhân và phát triển các loại đầu đạn mới, bao gồm cả tên lửa siêu thanh Avangard. Mỹ tiếp tục rót hàng trăm tỉ USD vào chương trình hiện đại hóa lực lượng hạt nhân, bao gồm cả việc phát triển tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) thế hệ mới. còn Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng khả năng hạt nhân của mình, với dự báo sẽ đạt số lượng tương đương Mỹ và Nga trong vòng 5 năm tới.

Cắt giảm chi tiêu quốc phòng

Lời kêu gọi phi hạt nhân hóa của Trump cũng phù hợp với chính sách cắt giảm chi tiêu quân sự mà ông theo đuổi. Trước đó, vào tháng 2, ông từng chỉ trích việc đầu tư quá nhiều vào vũ khí hạt nhân và cho rằng việc phát triển thêm là không cần thiết.

"Không có lý do gì để chúng ta chế tạo vũ khí hạt nhân hoàn toàn mới - chúng ta đã có rất nhiều rồi. Bạn có thể phá hủy thế giới 50 lần, 100 lần. Và ở đây chúng ta đang chế tạo vũ khí hạt nhân mới, và họ cũng đang chế tạo vũ khí hạt nhân", ông Trump cho hay.

Theo ông chủ Nhà Trắng, thay vì tiếp tục mở rộng kho vũ khí, các cường quốc nên đàm phán để giảm chi tiêu quốc phòng. Ông đề xuất một cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để cùng thống nhất cắt giảm một nửa ngân sách quân sự.

"Một trong những cuộc họp đầu tiên tôi muốn có là với Chủ tịch Tập của Trung Quốc, Tổng thống Putin của Nga. Và tôi muốn nói rằng, 'hãy cắt giảm một nửa ngân sách quân sự của chúng ta'. Và chúng ta có thể làm được điều đó. Và tôi nghĩ chúng ta sẽ có thể làm được", ông Trump cho hay.

Trung Quốc và Nga sẽ phản ứng ra sao?

Việc đưa Trung Quốc vào các thỏa thuận hạt nhân luôn là một trong những mục tiêu lớn của chính quyền ông Trump, ngay từ nhiệm kỳ đầu tiên. Tuy nhiên, Bắc Kinh trước đây đã nhiều lần từ chối tham gia các cuộc đàm phán hạt nhân, lập luận rằng Mỹ và Nga nên cắt giảm kho vũ khí của họ trước.

Trong khi đó, Nga luôn tìm cách duy trì vị thế cường quốc hạt nhân và đã không ít lần đưa ra cảnh báo về khả năng sử dụng vũ khí chiến lược nếu tình hình an ninh quốc tế leo thang.

Hiện chưa rõ liệu Bắc Kinh và Moscow có sẵn sàng tham gia đàm phán hay không. Tuy nhiên, với việc chạy đua vũ trang ngày càng gia tăng, việc thuyết phục các đối thủ từ bỏ vũ khí hạt nhân sẽ là một thách thức lớn.

Rào cản đối với phi hạt nhân hóa

Bất chấp tuyên bố của ông Trump, nhiều chuyên gia vẫn hoài nghi về tính khả thi của kế hoạch này. Theo Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử, Mỹ hiện chi 75 tỉ USD mỗi năm cho chương trình hạt nhân, và con số này dự kiến đạt 1,7 nghìn tỉ USD trong 30 năm tới.

Các chuyên gia cho rằng công nghệ hạt nhân mang lại lợi thế chiến lược quá lớn để các quốc gia dễ dàng từ bỏ, trong khi sự cạnh tranh quyền lực toàn cầu khiến các cường quốc không muốn đánh mất vị thế quân sự của mình. Bên cạnh đó, lịch sử kiểm soát vũ khí cũng cho thấy những nỗ lực trước đây, như hiệp ước New START giữa Mỹ và Nga, chỉ đạt được kết quả hạn chế.

Lucas Ruiz, chuyên gia tại Trung tâm Stimson, nhận định: "Chạy đua vũ trang hạt nhân đang ngày càng leo thang, và việc cắt giảm kho vũ khí là điều rất khó xảy ra khi không có sự tin tưởng giữa các bên".

Một số tổ chức quốc tế ủng hộ ý tưởng phi hạt nhân hóa của ông Trump. Alistair Burnett, giám đốc truyền thông của Chiến dịch xóa bỏ vũ khí hạt nhân quốc tế, cho biết: "Tổng thống Trump có thành tích lâu dài trong việc nói về mối đe dọa hạt nhân. Ông đã nêu vấn đề này nhiều lần trong chiến dịch tranh cử và bày tỏ mong muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc".

Cho đến nay, vẫn chưa có thông tin cụ thể về thời gian và cách thức Tổng thống Trump sẽ thúc đẩy đàm phán kiểm soát vũ khí. Nhiều chuyên gia kiểm soát vũ khí vẫn đặt ra câu hỏi về tính khả thi của các cuộc đàm phán này.

Dù còn nhiều rào cản, việc Tổng thống Trump kêu gọi phi hạt nhân hóa vẫn đặt ra một hướng đi đáng quan tâm trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Tuy nhiên, hiện thực hóa tham vọng này sẽ đòi hỏi một nỗ lực ngoại giao lớn, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng.

Hoàng Vũ