Phong trào Hồi giáo cực đoan Tân Cương và mạng lưới khủng bố quốc tế

Đảng Hồi giáo Turkestan (TIP) hay còn có tên gọi là Phong trào Hồi giáo Đông Turkestan được người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ tại khu tự trị Tân Cương (hay còn gọi là vùng Đông Turkestan) thành lập vào năm 1997 nhằm mục đích giành độc lập cho vùng này và thiết lập một nhà nước Hồi giáo “Đông Turkestan” tại đây.

Kể từ năm 2001, TIP được xem như đã gia nhập mạng lưới của tổ chức khủng bố Al-Qaeda. Sau khi xuất hiện tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS), TIP đã có thay đổi về tư tưởng cũng như phương thức hoạt động.

Đến năm 2013, TIP gia nhập phong trào Hồi giáo cực đoan quốc tế và trở thành một phần của tổ chức khủng bố Jabhat al-Nusra (gần đây đã đổi tên thành Jabhat Fateh al-Sham) tại Syria.

Hiện tại có hơn 2.000 tay súng TIP chiến đấu cho Jabhat al-Nusra tại khu vực đông bắc Syria chống lại chế độ của Tổng thống Basahr al-Assad. Theo kênh truyền hình Al Arabiya, tại Syria đang có vài ngàn tay súng người Duy Ngô Nhĩ mang theo gia đình từ Trung Quốc thông qua đường Trung Á.

TIP tuyên truyền cổ vũ “thánh chiến” Hồi giáo

Các chuyên gia phân tích về tình hình khủng bố Hồi giáo cực đoan nhận định trong những tháng qua, TIP đã tăng cường hoạt động tuyên truyền trên Internet. Chỉ trong vài tháng, TIP đã tung hơn 30 đoạn video cùng nhiều thông điệp tuyên truyền khác nhau lên internet.

Quan sát của giới chuyên gia cho thấy TIP ngày càng trở nên cực đoan. Từ chỗ chỉ tổ chức hoạt động chống lại chính quyền Bắc Kinh để giành độc lập cho Tân Cương, nhóm này gần đây đã lên tiếng kêu gọi các tín đồ Hồi giáo tham gia “thánh chiến” chống phương Tây ở khắp nơi, bằng mọi hình thức, chứ không chỉ phải sang tham chiến tại Syria.

Theo tạp chí The Diplomat (Nhật), TIP bị phát hiện đã mở một kênh hội thoại riêng trên dịch vụ nhắn tin trực tuyến Telegram vào ngày 5.8 vừa qua để cho phép các thành viên trong tổ chức có thể bí mật liên lạc riêng với nhau.

Từ năm 2008, bộ phận tuyên truyền của TIP đã cho phát hành tạp chí mạng và giấy (in màu) tuyên truyền “Turkestan Hồi giáo”, trong đó đăng nhiều chủ đề khác nhau từ học thuyết Salafi bảo thủ (cổ vũ “thánh chiến” Hồi giáo) đến các chủ đề chống chính phủ Trung Quốc.

Các tay súng của TIP tham chiến tại miền bắc Syria - Ảnh: Twitter

Tạp chí “Turkestan Hồi giáo” từ chỗ ban đầu chỉ tập trung nêu các vụ được cho là đàn áp tín đồ Hồi giáo tại Tân Cương của quân đội Trung Quốc, đến nay đã bắt đầu cho đăng nhiều bài nhận xét chính trị về tình hình tại Syria và Iraq.

Với tạp chí “Turkestan Hồi giáo”, TIP đã lên tiếng chỉ trích Mỹ dẫn đầu “cuộc thập tự chinh” của các nước phương Tây chống lại Syria rồi lên án Nga và Iran vì đã hỗ trợ cho Tổng thống Assad. Một bài viết đã kêu gọi các tay súng của TIP tham gia vào cuộc chiến tại vùng phương Đông (phía Đông Địa Trung Hải gồm Syria, Liban, Israel, Jordan và các vùng lãnh thổ Palestine).

Giới chuyên gia cho rằng các thông điệp tuyên truyền của TIP đang ngày càng giống với các chiến dịch tuyên truyền của các nhóm khủng bố Hồi giáo cực đoan khét tiếng khác trên thế giới.

Trong các đoạn video được TIP thường xuyên đưa lên internet còn có một số tuyên truyền về các “thành công” quân sự của TIP. Ngoài ra, các đoạn video có tên “Du lịch của các tín đồ” được TIP sản xuất hàng tháng chiếu cảnh “thanh bình” trong “cuộc đời chiến binh” của các tay súng người Duy Ngô Nhĩ tại Syria. Các băng video, tuyên bố và các hình thức tuyên truyền khác của TIP được đăng lên mạng internet thông qua trang chính thức của nhóm mang tên “Islam Awazi” (Tiếng nói Hồi giáo).

Đặc biệt có một đoạn video đăng ngày 22.7 có tiêu đề “Khát vọng của tôi” đưa hình ảnh các tay súng Duy Ngô Nhĩ tham chiến tại Syria và chiến đấu chống lại chính phủ Trung Quốc tại Urumqi. Kèm theo đoạn video là một ca khúc tiếng Duy Ngô Nhĩ với lời hát: “Chúng tôi muốn sống theo luật Hồi giáo như các tín đồ Hồi giáo thực thụ và tham gia vào cuộc thánh chiến chống lại bọn ngoại đạo khắp thế giới”.

TIP quay sang đối đầu với IS

Trong các tuyên truyền được TIP đăng lên trang “Tiếng nói Hồi giáo”, đáng chú ý có một đoạn thông điệp ngày 28.5.2016 của Abd al-Haqq al-Turkistānī, thủ lĩnh nhóm này.

Trước đó, al-Haqq được cho là đã bị máy bay Mỹ tiêu diệt tại miền bắc Waziristan vào ngày 15.2.2010, theo lời Bộ trưởng Nội vụ Pakistan Rehman Malik. Tuy nhiên gần đây, giới truyền thông cho rằng hắn đã hồi phục sau bốn năm dưỡng thương.

Trong thông điệp mới nhất đăng trên internet, thủ lĩnh của TIP al-Haqq đã kêu gọi người Duy Ngô Nhĩ ở khắp nơi trên thế giới tham gia “thánh chiến”. Theo lời của hắn thì các tay súng Duy Ngô Nhĩ đang chiến đấu tại Trung Đông giúp những người anh em Hồi giáo, nhưng nay mai họ sẽ quay trở lại Trung Quốc để bảo vệ Tân Cương.

Tuyên truyền của Đảng Hồi giáo Turkestan (TIP) có ảnh của thủ lĩnh Abd al-Haqq al-Turkistānī - Ảnh: Levant News

Song song đó, al-Haqq đã lên tiếng chỉ trích quân khủng bố IS và Phong trào Hồi giáo Uzbekistan (IMU), chê bai hai tổ chức này là những phong trào “không hợp lệ”.

Theo al-Haqq, một nhà nước Hồi giáo thực thụ phải được thiết lập dựa trên luật Hồi giáo (Shariah) chứ không phải vì động cơ chính trị. Thủ lĩnh TIP lên án các vụ giết người Hồi giáo dã man do quân khủng bố IS thực hiện đồng thời chất vấn mức am hiểu về đạo Hồi của thủ lĩnh IS Abu Bark al-Baghdadi.

TIP và IMU trước đây đều thuộc tổ chức khủng bố Al-Qaeda, nhưng trên thực tế hai tổ chức này luôn âm thầm tranh giành ảnh hưởng tại vùng Tân Cương và Trung Á. Vào tháng 8.2015, thủ lĩnh IMU là Usman Ghazi đã tuyên bố trung thành với IS sau khi tách ra khỏi Al-Qaeda và Taliban.

Sau khi Usman Ghazi tuyên bố trung thành với IS, một số thành viên trong IMU đã bỏ nhóm để đầu quân cho Taliban. Tháng 12.2015, IMU đã bị Taliban đánh bại tại Afghanistan. Theo nhận định của al-Haqq, sai lầm của Ghazi đã dẫn đến sự sụp đổ của Phong trào Hồi giáo Uzbekistan.

Chủ nghĩa cực đoan trở thành nền tảng tư tưởng của TIP

Phân tích các đoạn video và ấn phẩm được TIP xuất bản và đưa lên internet, giới chuyên gia cho rằng mọi tuyên truyền của TIP luôn luôn mang hai thông điệp chính: Kêu gọi chống Trung Quốc và tham gia “thánh chiến”. Mặc dù phần lớn các tay súng TIP đã chuyển đến tham chiến tại Syria nhưng tổ chức này chưa bao giờ từ bỏ mục tiêu chống Trung Quốc.

Song song với lời kêu gọi tham gia thánh chiến Hồi giáo, TIP luôn hướng chú ý đến hình ảnh thống khổ của người dân tộc Duy Ngô Nhĩ đang bị chính quyền Trung Quốc phân biệt đối xử và đàn áp cũng như hành động xâm lấn tràn lan của người dân tộc Hán tại vùng Tân Cương.

Các vụ tấn công tại Trung Quốc được TIP cho rằng đã “nhân danh đấng Allah" ra tay thực hiện. Theo phân tích của tiến sĩ Uran Botobekov, chuyên gia nghiên cứu về Hồi giáo, các thủ lĩnh TIP đã diễn giải các trích đoạn trong kinh Coran để biện minh cho hai mục chính kể trên.

Hiện trường vụ khủng bố tại quảng trường Thiên An Môn (Bắc Kinh) ngày 28.10.2013 - Ảnh: CNN

Trong thời gian qua, TIP từ một nhóm nổi loạn địa phương đã mở rộng ảnh hưởng, liên kết với các tổ chức Hồi giáo cực đoan tại Đông Nam Á, Trung Đông và Bắc Phi. Ngày nay, TIP có thể được xem như là một bộ phận quan trọng của phong trào khủng bố trên thế giới.

Mối liên hệ ngày càng khăng khít với Al-Qaeda đã khiến cho các luận điệu Hồi giáo cực đoan ăn sâu vào nền tảng tư tưởng của TIP. Nội dung tuyên truyền của TIP ngày càng cực đoan hơn và bắt chước các tổ chức khủng bố khét tiếng như IS và Al-Qaeda về hình thức.

Ngoài ra, TIP còn bắt đầu sử dụng lại cách thức thực hiện các vụ tấn công của các tổ chức khủng bố này. Cho tới trước năm 2003, TIP tổ chức tấn công chủ yếu chỉ nhắm vào giới quan chức, cảnh sát và an ninh Trung Quốc. Sau khi gia nhập Al-Qaeda, các phần tử Duy Ngô Nhĩ đã bắt đầu tấn công những nơi đông dân thường, gây ra nhiều thương vong.

Một loạt các vụ tấn công do TIP thực hiện tại quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh (năm 2013, 4 người chết) và Urumqi, thủ phủ của Tân Cương (năm 2014, 31 người chết), cùng với vụ cướp hụt chuyến bay từ Hotan đến Urumqi vào tháng 6.2012 cho thấy tổ chức này đã có nhiều thay đổi về phương thức hoạt động.

Tiến sĩ Botobekov nhận định vụ tấn công bằng dao và rìu trên tàu hỏa ở Đức vào tháng 7.2016 do một kẻ ủng hộ IS thực hiện cũng được cho là đã bắt chước theo các vụ tấn công tương tự do các thành viên TIP thực hiện tại ga xe lửa ở Côn Minh và Quảng Châu trước đó vào năm 2014.

Bắc Kinh thúc ép người dân tộc Duy Ngô Nhĩ

Tiến sĩ Botobekov phân tích các chính sách do Bắc Kinh thực hiện tại khu tự trị Tân Cương đã đẩy cộng đồng Duy Ngô Nhĩ vào vòng tay của mạng lưới khủng bố quốc tế. Sự phát triển của TIP tại Tân Cương đã khiến Trung Quốc lọt vào tầm ngắm của bọn khủng bố quốc tế. Thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi trong một thông điệp gửi đến các tay súng Hồi giáo cực đoan đã tuyên bố Trung Quốc sẽ là mục tiêu của các chiến dịch khủng bố.

Cảnh sát Trung Quốc trấn áp người Duy Ngô Nhĩ biểu tình tại Urumqi vào tháng 7.2009 - Ảnh: Eurasianet.org

Việc TIP liên kết ngày càng chặt chẽ với mạng lưới khủng bố quốc tế đang trở thành vấn đề nghiêm trọng đe dọa an ninh Trung Quốc. Tuy vậy, các nước phương Tây không tin tưởng Bắc Kinh sẽ là đối tác đáng tin cậy trong cuộc chiến chống khủng bố, theo tiến sĩ Botobekov nhận xét.

Những nỗ lực chống quân khủng bố IS từ trước đến nay của Trung Quốc hoàn toàn để phục vụ cho lợi ích riêng, chẳng hạn như để bảo vệ cho các giếng dầu được Trung Quốc đầu tư tại Iraq. Ngoài ra, Trung Quốc chưa từng gửi binh sĩ tham gia chiến đấu chống lại quân khủng bố IS mà chỉ dừng lại ở việc đem lại “hỗ trợ ngoại giao” cho Nga và Mỹ.

Mặc dù không bao giờ chủ động tham gia đánh khủng bố tại Trung Đông nhưng Trung Quốc luôn lấy các vụ tấn công của bọn khủng bố Hồi giáo cực đoan nói chung ra làm cái cớ để thuyết phục các nước phương Tây nhắm mắt làm ngơ trước hành động đàn áp người Duy Ngô Nhĩ. Chính những hành động như vậy đã khiến cho cộng đồng Duy Ngô Nhĩ từ chỗ chỉ đi theo chủ nghĩa dân tộc để đòi độc lập bị ép sang con đường của chủ nghĩa khủng bố quốc tế.

Huỳnh Hy (theo The Diplomat)