Kỳ 1: Nước chủ nhà APEC 2018 mua xe sang, bị chỉ trích

Các nguồn tin ngoại giao nói với Reuters: hầu hết lãnh đạo đến dự APEC 2018 sẽ sử dụng xe bọc thép chuyên dụng, nên không thể rõ chính quyền PNG mua 40 chiếc xe thể thao hiệu Maserati sẽ được sử dụng vào mục đích gì.

Vấn đề là dù đang nợ Trung Quốc ngập đầu, chính quyền PNG đã cho nhập về 40 chiếc Maserati, khiến người dân và phe đối lập bức xúc. PNG hiện là quốc gia nghèo nhất trong khối quốc gia APEC. Năm 2013, đảo quốc này được giao nhiệm vụ tổ chức APEC 2018.

Nhưng kể từ đó, kinh tế PNG suy thoái nghiêm trọng, đến tháng 2.2018 lại bị cơn động đất tàn phá vùng núi miền trung làm chết hơn 100 người, phá hoại mùa màng, cơ sở hạ tầng, và dịch viêm tủy xám đã làm chết một em trai. Chính phủ Úc năm 2018 đã viện trợ thêm 16 triệu đô-la Úc, giúp PNG giải quyết cơn dịch này, và hỗ trợ chương trình tiêm chủng của PNG.

PNG đang phải đối mặt với tỉ lệ mắc bệnh lao tăng, chính quyền thiếu kinh phí để cấp cho các mảng y tế, giáo dục và các dịch vụ công ích khác, khiến giáo viên và công chức phải chấp nhận bị cắt giảm lương.

Theo báo Guardian, số xe Maserati được giao đúng ngày một số chủ đất phản đối một cơ quan chính phủ, đòi bồi thường thích đáng trước khi diễn ra APEC 2018 diễn ra ở thủ đô Port Moresby.

Số xe này, mỗi chiếc có giá từ 200.000 đến 350.000 USD được 2 máy bay vận tải Boeing 747-8F chở từ Milan (Ý) đến PNG từ ngày 12.10.2018, và do “lĩnh vực tư nhân” gánh toàn bộ chi phí, theo Bộ trưởng tổ chức APEC Justin Tkatchenko cho biết. Ông nói chính phủ chỉ tạm ứng khoảng 40 triệu kina (tiền PNG, tương đương 16,75 triệu đô-la Úc) để đặt cọc mua xe.

Chính quyền PNG tuyên bố sau APEC 2018, sẽ tổ chức bán đấu giá, và số xe sang này sẽ có “lĩnh vực tư nhân” mua lại sử dụng. Thủ tướng PNG Peter O’Neill nói đã có một thỏa thuận “lĩnh vực tư nhân” mua xe để chính quyền sử dụng ngắn hạn, phục vụ một sự kiện quốc tế. Ông nhấn mạnh chính quyền không hề phải rút tiền dân đóng thuế cho khoản chi này.

Đô trưởng Port Moresby, ông Powes Parkop nói số xe đắt tiền này là một cách chính quyền PNG “thể hiện sự cảm kích sâu sắc” đối với các lãnh đạo đến dự APEC 2018.

Phe đối lập bất mãn, cáo buộc chính quyền “gian lận trắng trợn”

Ngày 16.10, có thông tin chính quyền PNG mua thêm 3 chiếc xe sang hiệu Bentley, mỗi chiếc trị giá hơn 230.000 USD.

Đến lúc này, phe đối lập càng phẫn nộ. Các nghị sĩ đối lập kêu gọi đình công toàn quốc, gọi vụ mua sắm xe sang là “gian lận trắng trợn”.

Nghị sĩ-cựu thủ tướng Mekere Morauta nghi ngờ vụ mua xe Bentley có được tổ chức qua hình thức tranh thầu hay không, và đòi Thủ tướng O’Neill giải thích vì sao quá lãng phí tiền của mua xe sang, vào lúc kinh tế đất nước đang khó khăn.

Nghị sĩ Bryan Kramer của đảng đối lập Madang nói: “Tiền mua xe sang lẽ ra nên dùng để xây lớp học mới hoặc bệnh viện. Thay vào đó là sự lãng phí, chỉ vì O’Neill muốn gây ấn tượng với khách quốc tế mà mặc kệ một bộ phận không nhỏ nhân dân đang nghèo, giáo viên và công chức bị giảm lương”.

Ngày 26.10, hàng ngàn người dân PNG đã tham gia cuộc đình công một ngày, nhằm phản đối vụ mua xe Maserati. Trong số người biểu tình có tài xế xe tải, nhân viên sân bay.

Cuộc tẩy chay có sự ủng hộ của một số tổ chức công đoàn, như của Ngân hàng quốc gia PNG, Công đoàn các đơn vị tài chính...vì họ đòi người dân nộp thuế có quyền được biết chính phủ tiêu tiền thế nào.

Tuy nhiên, ông John Paska, Chủ tịch Công đoàn Thương mại tiến bộ (lớn nhất ở PNG) không ủng hộ đình công, nói các vấn đề nóng là lương bổng, nhà ở, ngân sách cấp cho giáo dục y tế, chứ không phải là xe sang Maserati, và APEC 2018 rất quan trọng, chớ nên để kỳ họp này “bị chệch hướng”.

Nhưng nhà bình luận Martyn Namorong nổi tiếng ở PNG nói: cuộc đình công không nhằm chống các lãnh đạo quốc tế, mà là phản đối các quan chức, chính khách tham nhũng liên quan việc tổ chức kỳ họp APEC.

Một số con đường dẫn vào thủ đô Port Moresby đã bị ngưng xây, trong khi không thể tiếp cận các vùng nông thôn. Một cư dân theo đảng đối lập Madang nói: “Họ có thể mua 40 chiếc Maserati, mà không thể sửa những chiếc cầu nối với vùng nông thôn cung cấp nguồn thức ăn cần thiết”.

“Các chính khách ích kỷ chỉ muốn khoe mẽ”

Các nhà quan sát cũng nghi ngờ khả năng chính quyền PNG bán được 40 chiếc Maserati (trước đây chưa từng hiện diện ở đảo quốc này) với cùng giá mua, và tại một thành phố có kỷ lục trộm cắp ô tô rất cao như thủ đô Port Moresby.

Theo Reuters, một chiếc xe Maserati bán lẻ ở Úc có giá 141.560 USD, quá tầm với của một cư dân PNG vốn có thu nhập trung bình 2.400 USD/năm, theo số liệu của LHQ.

Jonathan Pryke, một chuyên gia về chính sách đối ngoại ở khu vực Thái Bình Dương thuộc Viện nghiên cứu Lowy (Úc) nói: “Thủ tướng O’ Neill đã hứa sẽ không là một kỳ họp APEC hoành tráng, mà là một kỳ họp khiêm nhu đúng nét Thái Bình Dương. Liệu có nên tỏ ra khiêm nhu bằng cách trang bị đội xe bốn cầu LandCruiser của hãng xe Toyota, vì loại xe này phù hợp kinh tế PNG?”.

Nhà bình luận Keith Jackson người PNG, nói vụ mua xe sang là “ý tưởng của các chính khách ích kỷ” muốn ra vẻ đất nước họ hiện đại, chứ người dân khi trông thấy xe sang chỉ đau lòng nhớ cảnh họ không được cung cấp điện nước đầy đủ.

Nhà bình luận Susan Merrell người PNG nói: “Rõ ràng đây là cách chính quyền tỏ ra xem thường người dân”.

(còn tiếp....)

Vĩnh Thụy (theo Reuters)