‘Quân sư’ người Trung Quốc của Tổng thống Philippines lọt vào tầm ngắm điều tra

Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) ngày 20.11, trong 15 năm, ông Dương là chủ của nhiều doanh nghiệp, gồm trung tâm mua sắm Los Amigos ở thành phố Davao, nơi ông Duterte từng làm thị trưởng trong nhiều nhiệm kỳ trải dài 30 năm.

Ông Dương còn có quan hệ thân cận với cộng đồng Hoa kiều ở Davao, cũng như có mối quan hệ bí mật với ông Duterte, điều khiến ông có được ngôi cố vấn ở Dinh Malacanang (Phủ Tổng thống Philippines), nơi mà tối 20.11 sẽ có tiệc chiêu đãi cấp nhà nước dành cho ông Tập Cận Bình, vị Chủ tịch Trung Quốc đầu tiên thăm Philippines kể từ năm 2005.

Chủ nhân Dinh Malacanang nói ngược với người phát ngôn

Chức vụ mới của ông Dương trong chính phủ Philippines đang bị soi, vào lúc Manila nghiêng hẳn về Bắc Kinh. Người dân phẫn nộ khi tài liệu công bố chức cố vấn tổng thống của ông Dương vừa được tải lên mạng.

Nhưng hồi tháng 10, trang tin Rappler (ở Philippines) đã có được bản hợp đồng, cho thấy ông Dương làm “quân sư” cho Tổng thống Duterte từ đầu năm 2018, dẫn đến một sự công nhận chính thức.

Người phát ngôn Salvador Panelo của nhà lãnh đạo Philippines nói với giới báo chí ngày 6.11: “Michael Dương chỉ là một trong các cố vấn mà Tổng thống nghe tư vấn về các vấn đề liên quan. Ông ấy chỉ nhận số tiền lương 1 peso/năm”.

Lời xác nhận chính thức ngược với lời khẳng định hồi tháng 10 của ông Duterte rằng ông Dương không thể là cố vấn tổng thống “vì ông ấy là người Trung Quốc”.

Theo luật pháp Philippines, người nước ngoài không được đảm nhận một vị trí nào trong chính phủ nước này. Nhưng quốc tịch của ông Dương là một yếu tố để chọn ông làm “cố vấn kinh tế”, theo giải thích của người phát ngôn Panelo với CNN ở Philippines: “ Ông Dương là người giàu có vươn lên từ nghèo khó. Vì ông ấy là người Trung Quốc, ông ấy hiểu người trong chính phủ Trung Quốc, và ông ấy nắm bắt tâm lý của người Trung Quốc. Từ trạng huống này, Tổng thống cần những người như ông ấy”.

Dù vậy, vẫn có những thắc mắc, mâu thuẫn xung quanh ông Dương (còn được gọi là Yang Hong Minh) trong khi không có nhiều thông tin về tuổi, nhân thân, độ tín nhiệm và mối quan hệ với Tổng thống Philippines.

Nhà bình luận chính trị Tondyo Cruz của báo Manila Bulletin đã phải bày tỏ sự thất vọng vì thiếu thông tin, và đề nghị chính phủ cung cấp đầy đủ thông tin về cố vấn của ông Duterte: “Chính phủ phải chịu gánh nặng chứng minh Dương là ai. Bất kỳ sự thiếu thông tin nào về ông ta đều không phải lỗi của báo giới. Đây là vấn đề minh bạch, công khai đầy đủ về sự chỉ định nhân sự giúp việc cho tổng thống”.

Ông Dương là người của Thủ tướng Trung Quốc?

Tranh cãi về ông Dương bắt đầu từ thông tin hồi tháng trước, khi danh thiếp của ông có dấu ấn triện của Tổng thống Duterte, mà theo luật thì ấn triện này “có thể sử dụng đặc biệt để đại diện tổng thống Philippines”.

Mặt sau của danh thiếp xác nhận ông Dương là chủ tịch công ty Tràn Gió (Full Win), một doanh nghiệp hoạt động ở các lãnh vực nhà đất, tài chính và nhận thầu của chính phủ.

Trang web của Tràn Gió nêu ông Dương là chủ tịch danh dự Phòng Thương mại Philippines - Trung Quốc, và là chủ tịch Quỹ Hữu nghị Philippines - Trung Quốc. Và ông Dương chính thức làm việc cho Dinh Malacanang từ ngày 1.3.2018.

Lần đầu tiên Tổng thống Duterte nói công khai về ông Dương là ngày 4.10, khi ông hoàn toàn bác bỏ “một hồ sơ cáo buộc doanh nhân này là người nghiện ma túy”, theo Rappler đưa tin. Và ông Duterte còn xác nhận ông Dương có quan hệ với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường và với ông Triệu Giám Hoa, Đại sứ Trung Quốc tại Philippines: “Thậm chí ông là người của Thủ tướng Trung Quốc”.

Việc thiếu thông tin về ông Dương, gồm việc ông dùng dấu triện ấn của tổng thống, và sự lo ngại về quốc tịch Trung Quốc của ông đã khiến Thượng nghị sĩ Leila De Lima bực tức.

Bà De Lima là người kịch liệt chỉ trích Tổng thống Duterte, và được cho là người đã ký đơn đòi điều tra ông Dương. Bà lưu ý ở chuyến thăm Trung Quốc của ông Duterte hồi năm 2016, các ảnh chụp cho thấy ông Duterte cùng ông Dương, Đại sứ Triệu và ông Alan Peter Cayetano (Ngoại trưởng Philippines lúc đó) đi dạo ở một khu du lịch ở Bắc Kinh.

Bà nói với SCMP: “Nói về luật, chúng tôi không được cho phép một cố vấn người nước ngoài làm việc cho chính phủ, vì như thế, dù là chủ động hoặc thụ động, họ sẽ có quyền trực tiếp tiếp cận thông tin nhạy cảm và bí mật quốc gia, từ đó đe dọa và phá hoại an ninh quốc gia chúng tôi. Sự độc lập của nhà nước khỏi sự kiểm soát của nước ngài đòi hỏi phải xác minh quốc tịch của một cố vấn tổng thống, và xem xét cũng như công khai đầy đủ bản chất cùng tầm ảnh hưởng của người đó trong chính sách đối ngoại”.

Nhưng ông Bobby Tuazon, một giáo sư khoa quan hệ quốc tế thuộc Đại học Philippines, nói các cố vấn người nước ngoài không là chuyện mới có ở Philippines. Như năm 2005, nữ Tổng thống Gloria Macapagal - Arroyo (nay là Chủ tịch Hạ viện và là một đồng minh thân cận của ông Duterte) đã bị chỉ trích, vì bà thuê một công ty tư vấn Mỹ với giá 75.000 USD/tháng.

Ông Tuazon nói các cố vấn này thường được giao nhiệm vụ giúp thu hút đầu tư từ nước ngoài, trong trường hợp ông Dương là từ Trung Quốc: “Từ khi ông Duterte nhậm chức, chính phủ đã tăng cường quan hệ với Trung Quốc. Vài nguời thậm chí còn gọi đó là “giai đoạn vàng son” cho hai quốc gia”.

Bộ Tài chính Philippines - cơ quan có riêng đội đặc nhiệm phục vụ cho các dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc đầu tư ở Philippines - đã tuyên bố trong nửa đầu năm 2018 rằng quan hệ thương mại song phương giữa hai nước đạt 13, 9 tỉ USD.

Ông Tuazon cho rằng sẽ có nhiều thỏa thuận lớn được ký nhân chuyến thăm Philippines hai ngày của ông Tập Cận Bình. Và dù không thể xác minh vai trò của ông Dương trong quan hệ song phương, ông Tuazon nói trong lịch sử, các cố vấn người nước ngoài thường quảng bá quyền lợi của các siêu cường mà bỏ mặc đối tác kém phát triển.

Ông kết luận điều quan trọng là thời điểm công bố ông Dương là “mưu sĩ” của Tổng thống Duterte, xem ra đã xác nhận đường lối ngoại giao thân Trung Quốc của chính phủ Philippines.

Vĩnh Thụy (theo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng)