Bí thư Hà Nội: Bỏ HĐND phường không vi hiến

Theo đại biểu Lê Xuân Thân (Khánh Hòa), trước đây đã thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường. Sau đó, đến 2015 đã chấm dứt việc thí điểm. Tuy nhiên, giờ lại tổ chức không thí điểm ở Thủ đô thì có gì khác so với thí điểm trước đây?

Ông Thân cho rằng, thực chất thí điểm lần này là không còn cấp chính quyền phường ở Hà Nội, bởi theo quy định tại điều 114 của Hiến pháp thì đã là chính quyền địa phương phải có đầy đủ HĐND và UBND và UBND do HĐND bầu ra. Vì thế, đại biểu đề nghị cần thiết kế lại quy định này sao cho hợp lý...

Đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau) nhấn mạnh, cơ sở pháp lý được đề cập trong tờ trình của Chính phủ để Quốc hội xem xét thông qua dự thảo nghị quyết về thí điểm không tổ chức HĐND tại các phường thuộc quận, thị xã của thành phố Hà Nội là chưa vững chắc.

Ông Vân dẫn chứng Điều 110 của Hiến pháp quy định phường là đơn vị hành chính. Điều 111 của đạo luật cao nhất này cũng nêu rõ: “Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính. Cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định''.

Tuy nhiên, “theo tờ trình thì phường sẽ không có HĐND. Tức là chỉ có một nửa chính quyền, mà một nửa chính quyền thì không gọi là chính quyền,” ông Vân nêu quan điểm.

Mặt khác, theo ông Vân, Điều 114 của Hiến pháp quy định UBND ở cấp chính quyền địa phương do HĐND cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước HĐND và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.

Như vậy, quy định này đảm bảo quyền của nhân dân thông qua bầu HĐND để kiểm soát chính quyền, cũng như đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất, xuyên suốt của nền hành chính quốc gia.

“Nay bỏ HĐND thì không thể gọi UBND là cơ quan nhà nước theo đúng nghĩa chính quyền địa phương,” ông Vân nêu quan điểm và cho rằng lãnh đạo UBND phường do Chủ tịch UBND quận, thị xã quyết định để hợp thành một số chức danh của UBND thì “mất ý nghĩa chế độ tập thể làm theo nguyên tắc đa số''.

Phát biểu thảo luận, đại biểu Ngọ Duy Hiểu (TP Hà Nội) bày tỏ đồng tình với sự cần thiết ban hành nghị quyết không thí điểm phường ở TP. Hà Nội và cho biết TP. Hà Nội đã có nhiều tổng kết, nghiên cứu đối với vấn đề này.

Đại biểu Phan Thị Bình Thuận (TP.HCM) dẫn thực tế việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường tại 10 tỉnh, thành trước đây, được đánh giá là mang lại nhiều kết quả tốt. Tính ổn định, thống nhất và thông suốt ở những nơi thực hiện thí điểm được nhân dân đánh giá tốt hơn trước

Cũng về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) đề nghị thận trọng khi thực hiện thí điểm. Theo ông “thận trọng” không có nghĩa “bàn lùi”, nghị quyết không phải là luật, mà muốn làm thì nên “luật hóa”. Vậy tại sao không đưa điều này vào luôn Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi đang được Quốc hội thảo luận, thông qua tại Kỳ họp này.

“Giả sử như lần thí điểm này không thành công như lần thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường trước đây thì hậu quả pháp lý, tác động của điều này như thế nào?”, đại biểu Hồng nêu vấn đề.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Bích Ngọc (Hà Nội), yêu cầu xây dựng đề án này bắt nguồn thực tiễn tại Hà Nội, là đô thị đặc biệt nhưng được điều hành theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Bà cho rằng, việc thí điểm không tổ chức HĐND phường là phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội của thành phố với thiết chế chính quyền đô thị hiện nay của thành phố, đáp ứng sự nhanh nhạy và những vấn đề nảy sinh trong quá trình quản lý, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân.

“Đề án này được thành phố chuẩn bị công phu, thận trọng, thực hiện từng bước, đã nghiên cứu tác động của việc thí điểm này khi thực hiện”, đại biểu cho biết.

Đại biểu Dương Trung Quốc nhắc lại việc thí điểm không tổ chức quận, huyện, phường cách đây 10 năm và kết thúc không như mong muốn. Ông tán thành bỏ cấp trung gian chứ không nên bỏ cấp cơ sở, bởi mọi việc đều xảy ra ở cấp cơ sở. Theo đại biểu, vấn đề là chúng ta có trao cho họ quyền lực thực sự hay không, hay biến họ thành cái máy chỉ biết giơ tay mà thôi.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải (Hà Nội) khẳng định đề án của Hà Nội không vi hiến.

“Đề án được xây dựng xuất phát từ nhu cầu của thành phố, là một đô thị phát triển nhanh, muốn xây dựng một bộ máy gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả, gần dân hơn và đáp ứng yêu cầu của người dân tốt hơn”, Bí thư Hà Nội lý giải và cho rằng có một mô hình chính quyền mới là nhu cầu thực sự của các địa phương, chứ không riêng gì Hà Nội.

“Ngay từ khi xây dựng lần đầu, chúng tôi đã rất chú ý nội dung này. Nếu qua tổ chức hội thảo lấy ý kiến, các chuyên gia cũng như các nhà quản lý nói là vi hiến, thì chúng tôi đã không trình ra Quốc hội”, ông Hải nói thêm.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân cũng khẳng định cơ sở pháp lý và cơ sở chính trị của đề xuất đã được nghiên cứu kỹ.

“Đây là việc tổ chức lại mô hình chính quyền đô thị của Hà Nội thành chính quyền 2 cấp, chứ không phải bỏ HĐND cấp phường. Như vậy thì cấp phường không phải là cấp chính quyền, mà nó là đơn vị hành chính trực thuộc cơ quan hành chính cấp trên”, Bộ trưởng Tân nói và cho biết Bộ Chính trị quyết định vẫn giữ chữ UBND phường thay vì ủy ban hành chính, để tránh xáo trộn trong quá trình thí điểm.

Bùi Trí Lâm