Người đàn bà hát ru Hoàng Sa

Điệu hát ru não nề vang lên khắp Cù Lao Ré. Tiếng ốc u như từ muôn thuở trước cứ vọng về. Người đàn bà hát ru Hoàng Sa, trong bóng chiều xéo sóng, đứng đó lặng lẽ…

>> Cuộc trở mình của đảo Lý Sơn

Điệu buồn ốc u

Người đàn bà đó là Đỗ Thị Hảo (70 tuổi, xã An Vĩnh, Lý Sơn). Trên hòn đảo này, chỉ còn mình bà biết hát ru về Hoàng Sa.

Buổi chiều nhập nhoạng, bà hát:

Đây là bài ‘Ốc u’. Bà kể nó có từ thời xa xưa lắm rồi, thời những người hùng binh theo lệnh chúa Nguyễn ra Bãi Cát Vàng thu lượm sản vật và khẳng định chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa.

Đại Nam nhất thống chí (quyển 6, tờ 18-19) viết về hoạt động của đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải và sự kiện vua Minh Mạng cho người ra dựng chùa lập bia lưu dấu tích trên đảo Hoàng Sa năm 1835, rằng: “Đảo Hoàng Sa ở phía đông Lý đảo huyện Bình Sơn. Từ cửa biển Sa Kỳ ra khơi, thuận gió (đi) 3, 4 ngày đêm có thể đến. Trên đảo nhiều núi la liệt, tất cả hơn 130 ngọn, cách nhau hoặc một ngày đường hoặc vài trống canh. Giữa đảo có bãi cát vàng, bề dài kéo dài không biết mấy ngàn dặm, tục gọi là bãi ‘Vạn lý Trường Sa’, trên bãi có giếng nước ngọt, chim biển tụ tập nhiều không biết bao nhiêu mà kể. Sản sinh nhiều hải sâm, đồi mồi, ốc hoa, giải, ba ba, hàng hóa đồ vật của các thuyền bị phong nạn cũng tích tụ ở đó.

Bà kể: “Tui từ bé đã nghe người lớn hát ru, người trên đảo ai cũng biết hát. Hát ru Hoàng Sa cũng là một trong nhiều thể loại hát ru con. Chỉ có điều, nó buồn”.

Người ở lại đảo nát lòng, mà người xa khơi cũng nấc nghẹn. Đã không biết bao nhiêu hòn vọng phu đứng mãi ở bờ đông hòn đảo này. Đã không biết bao nhiêu nấm mộ chiêu hồn cho những xác hùng binh trôi dạt mãi mãi trong nước biển Hoàng Sa. Mùa đông gió bấc, gió chướng, thuyền không về, tiếng chuông gọi hồn của thầy phù thủy leng keng trên vực biển, xuống những mảnh đầu xanh phủ khăn sô…

(Chiếc chiếu sợi mây)

Bà Hảo có thể hát ru hàng trăm bài, không thể nhớ hết tên, những bài hát thường nhật trong cuộc sống mà người mẹ gửi tâm tư vào đó khi ru con. Trong đó, hát về Hoàng Sa bà nhớ 3 bài là bài Ốc u, Lý Sơn nhớ về Hoàng-Trường Sa, Chiếc chiếu sợi mây.

Bà kể rằng, bài ‘Ốc u’ được truyền từ đời nào không còn nhớ rõ. Đó là tâm sự buồn của những người hùng binh xa khơi nhiều khi một đi không trở lại. Họ hát cho mình, hát cho nỗi buồn của vợ con. Rồi những người vợ cứ vậy mà ru con, mà khóc cho mình, cho chồng.

Dòng họ Đặng của chồng bà Hảo cũng có ông Đặng Siểm đã đi trong đội hùng binh Hoàng Sa. Cũng không phải là chuyện hiếm ở đảo này. Trong 15 họ tộc lớn trên Lý Sơn, tộc họ nào cũng có người đi Hoàng Sa theo lệnh triều đình, đã thác gửi thân xác ở khơi xa tổ quốc.

Bà thủ thỉ: “Tui cũng như ai trên đảo này, không thể nào quên Hoàng Sa được, vì đó là tổ quốc mình là một phần, mà lớn hơn là máu thịt, yêu thương của mình còn nằm ở đó. Tui hát lên, tui chảy nước mắt, có đau đớn nào hơn khi những vợ con côi cút tiễn chồng đi biển dữ”.

“Giờ chỉ còn mình bà hát ru Hoàng Sa thì làm sao?”. “Tui cũng muốn truyền lại cho con cháu lắm. Những bài hát này, không chỉ để hát ru, mà nó là hào khí, là lịch sử mà những người vì Hoàng Sa, vì tổ quốc ra đi. Đó là di sản của tiền nhân mà con cháu không hát được thì làm thế nào, tôi cũng trăn trở lắm”, bà Hảo nói. Bà bảo rằng cũng đã nhiều lần nói với mấy ông ở dưới huyện về chuyện này nhưng mấy ổng bảo để mấy ổng tìm người cái đã. Đến nay, vẫn chưa có một lớp học hay một ai chịu theo học hát thể loại này.

Theo bà, hát ru Hoàng Sa nó cũng đơn giản như hát ru các thể loại khác, là những điệu hò à ơi ru con. Thế nhưng, lớp trẻ bây giờ không còn dùng đến nó để ru con nữa. Ngay cả con gái của bà, đã sinh con nhưng ít khi hát ru lắm, chỉ à ơi vài câu dỗ con ngủ, còn nếu hát bài bản thì chắc được nhưng có lẽ ngượng.

Lại một cái Tết nữa. Người đàn bà hát ru Hoàng Sa tóc thêm bạc. Hòn đảo Lý Sơn rồi lại rộn ràng với những lễ hội tưởng nhớ các tiền nhân đi mở cõi trên biển, cầu trời phù hộ cho lớp con cháu tiếp tục ra khơi. Và, phải nên, rằng, những tiếng ru dù buồn nhưng ghi dấu công lao của tiền nhân còn nằm lại với Hoàng Sa sẽ còn vang vọng mãi đến thế hệ con cháu. 

Chờ một ngày Hoàng Sa về lại với tổ quốc, những tiếng ầu ơ buồn từ muôn thuở nay sẽ là dĩ vãng bi tráng.