Giỗ tổ Hùng Vương: Độc đáo lễ hội đánh giặc làng Giá

Xưa kia, vùng đất này mang tên gọi là Cổ Sở, có tên nôm là làng Giá Lụa. Như tên gọi xưa, đây là một vùng đất cổ, có niên đại trên dưới 3500 năm, có truyền thống lịch sử văn hoá lâu đời, toạ lạc vùng thượng lưu dòng Hát Giang thơ mộng, nay là dòng sông Đáy đang vươn mình trở dậy. Đặc biệt, dân làng Giá vô cùng tự hào về những chiến công hiển hách của người con trung hiếu của quê hương đánh ngoại xâm phương Bắc ở thế kỷ thứ 6 sau Công Nguyên: Đó là Tướng công Phạm Tu (Lý Phục Man) – người có công lớn, giúp Lý Bí dựng nên nước Vạn Xuân độc lập – một nhà nước độc lập đầu tiên trong lịch sử dân tộc.

Hội làng Kẻ Giá là dịp đặc biệt để dân làng tưởng nhớ đến vị tướng công lỗi lạc đồng thời cũng là dịp để bà con trong làng ôn lại truyền thống, đưa mình trở lại với đời sống của những ngày hội dân gian. Nghi thức rước là nghi thức đặc sắc nhất, riêng biệt nhất của hội làng Kẻ Giá.

Ngày 10 tháng 3 (âm lịch), các giáp của hai thôn Yên Sở, Đắc Sở, cùng thôn Diễn Xá, Đại Đồng, Yên Thái mang lễ vật đến đình Yên Sở. Khoảng 10 giờ là nghi thức xin phéo thần cho trang trí lại ngôi đình. Cỗ kiệu lớn của thành hoàng được lắp ráp lại, con ngựa bằng đồng hun được kéo vào sân. Chiều ngày 10/3 cả hai làng đi rước bài văn tế ở văn chỉ thuộc địa phận làng Yên Sở, ở đây chỉ là đám rước văn tế. 

Ở lễ hội làng Kẻ Giá, các tục thờ mặt trời, tục cầu mưa vẫn đọng lại trong từng văn tế cũng như biểu hiện trong đám rước. Đến tối, các thôn cùng giã bánh dày, bánh cuốn để làm lễ tạ thánh. Đáng lưu ý nhất trong lễ hội của Yên Sở là lễ tế cờ rất trang nghiêm, thiêng liêng. Nơi sân quán là đội hình thanh niên, trai tráng trong làng đông tới hàng trăm người, sau lễ tế cờ là trò diễn “nghiêm quân”. Tất cả đội hình được sắp xếp tài tình theo hình trôn ốc, người tướng cầm lá cờ đại phá vòng vây rất tài tình thể hiện cho việc đánh giặc của Lý Phục Man.