Chẳng có lý do gì VN không vượt qua được khó khăn kinh tế liên quan đến TQ

Thực tế suốt những năm xảy ra chiến tranh với Trung Quốc (1979-1989), Việt Nam đã từng không quan hệ kinh tế với nước này và kinh tế của ta vẫn vượt qua được khó khăn.

Tham luận của PGS.TS Bùi Tất Thắng có nêu: "Ở góc nhìn dài hạn có thể thấy rằng, trong suốt chiều dài lịch sử, diễn biến của quan hệ Việt  Nam - Trung Quốc mang tính thăng trầm. Nhưng về cơ bản, các quan hệ kinh tế và văn hóa thì tỏ ra bền vững hơn, xuất phát cả từ lý do lịch sử lẫn nhu cầu thực tế. Song, xét ở góc độ quốc gia, để có một quan hệ kinh tế và văn hóa bền vững, bình đẳng, thì nội lực kinh tế của Việt Nam phải mạnh lên. 

Hàn Quốc chẳng hạn, hiện nay có quan hệ buôn bán với Trung Quốc lớn hơn nhiều so với buôn bán giữa Việt Nam và Trung Quốc và Hàn Quốc luôn là nước xuất siêu. 

Vậy, để có được vị thế quan hệ buôn bán với Trung Quốc giống như Hàn Quốc, cần phải có thời gian và có lẽ cần một cách tiếp cận khác với cách mà Việt Nam đang quan hệ kinh tế với Trung Quốc hiện nay".

Theo PGS Thắng, việc Trung Quốc đưa giàn khoan trái phép vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là hành động có chủ ý. Vì vậy, có thể sau sự kiện này sẽ là một thời kỳ quan hệ phức tạp, đấu tranh và hợp tác trong căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc. 

Tuy nhiên, PGS. Thắng cũng bày tỏ sự lạc quan khi cho rằng, chẳng có lý do gì để Việt Nam không vượt qua được những khó khăn do trục trặc trong quan hệ kinh tế do Trung Quốc gây ra.

Cơ sở để PGS. Thắng đưa ra nhận định này là trong suốt những năm xảy ra chiến tranh với Trung Quốc (1979-1989), Việt Nam đã từng không quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Và xét về quan hệ kinh tế của Việt Nam thì không đâu bằng với Liên Xô (cũ), nhưng khi Liên Xô và các nước XHCN Đông Âu sụp đổ, quan hệ kinh tế của Việt Nam với các nước này cũng không còn, thực tế cho thấy kinh tế Việt Nam vẫn vượt qua được. 

"Vì thế, tôi cho rằng, chẳng có lý do gì để không vượt qua được những khó khăn do trục trặc trong hệ kinh tế do Trung Quốc gây ra. Trong mọi từng lĩnh vực quan hệ kinh tế với Trung Quốc đều cho thấy tính hai mặt rõ rệt. 

Chẳng hạn, nếu khối lượng buôn bán suy giảm, nhiều loại máy móc, thiết bị, nguyên phụ liệu cho sản xuất của Việt Nam sẽ không được cung cấp từ Trung Quốc, không lẽ các doanh nghiệp không tái cơ cấu (đành rằng không dễ) để tồn tại và phát triển? Và có thể vì vậy mà nhập siêu từ Trung Quốc sẽ giảm! Còn về FDI của Trung Quốc, với mức đã giải ngân khoảng 2 tỷ USD so với tổng mức FDI đã giải ngân gần 100 tỷ USD, chỉ chiếm 2%, cũng không phải có ảnh hưởng lớn. 

Mức độ ảnh hưởng của suy giảm khách du lịch từ Trung Quốc cũng tương tự như vậy. Với từng doanh nghiệp, mức độ ảnh hưởng lớn - nhỏ tùy thuộc vào mức độ và quy mô quan hệ kinh doanh trực tiếp với Trung Quốc, nhưng trên bình diện tổng thể quốc gia thì mức độ tác động ảnh hưởng lại chủ yếu chịu tác động của các chính sách kinh tế tổng thể và quan hệ kinh tế đối ngoại" - PGS. Thắng cho biết.

Trong khi đó, theo nghiên cứu của chuyên gia kinh tế Bùi Trinh, nếu sử dụng bảng cân đối liên ngành năm 2010 (cập nhật năm cho năm 2012) theo giá 2010 của Việt Nam, phân tách xuất khẩu và nhập khẩu thành xuất khẩu sang Trung Quốc và xuất khẩu sang các nước còn lại; nhập khẩu từ Trung Quốc và nhập khẩu từ các nước còn lại. 

Từ đó tính toán mức độ ảnh hưởng của Trung Quốc tới nền kinh tế Việt Nam cho ra các giả thiết: tổng thầu ngưng trệ; đầu tư FDI từ Trung Quốc giảm 50%; xuất khẩu giảm 20%; nhập khẩu giảm 20%. Kết luận: Khi tổng thầu giảm và FDI từ Trung Quốc giảm thì nhập khẩu cũng giảm khoảng 40%, với tình huống đó, tổng ảnh hưởng làm GDP giảm khoảng 1,68%. 

Tuy nhiên, nếu thay thế được tổng thầu với đối tác khác hoặc với các đối tác trong nước và sản xuất ít phụ thuộc vào nhập khẩu hơn thì ảnh hưởng này sẽ còn ít hơn. Bên cạnh đó, nếu thay thế xuất khẩu sang Trung Quốc bằng xuất khẩu sang các nước khác 5% và cơ cấu xuất khẩu thay đổi (chuyển tỉ trọng xuất khẩu ở khu vực công nghiệp sang khu vực dịch vụ) thì ảnh hưởng này lại làm GDP tăng 0,22-0,5%. Cấu trúc kinh tế mà ta cần hướng tới là chuyển xuất khẩu của khu vực công nghiệp sang khu vực dịch vụ .

Từ đó, chuyên gia Bùi Trinh đi đến kết luận, nếu kinh tế Việt Nam ngày càng kém hiệu quả và mang tính gia công thì dù không có vụ giàn khoan của Trung Quốc thì nền kinh tế Việt Nam nếu không nhanh chóng thay đổi sẽ có nguy cơ “đau ốm” triền miên và đến một lúc nào đó sẽ không gượng dậy được nữa.

"Cộng cả vụ giàn khoan thì càng cần thực hiện nhanh chóng và quyết liệt thông điệp đầu năm của Thủ tướng, ngoài ra cấu trúc kinh tế cũng cần thay đổi chuyển hướng từ xuất khẩu của khu vực công nghiệp chế biến sang xuất khẩu dịch vụ. 

Cũng cần tăng cường phía cung làm tăng cường sản xuất ra các sản phẩm có thể tiêu dùng trong nước và các chính sách ưu đãi cho xuất khẩu cũng cần cho sản xuất các sản phẩm tiêu thụ trong nước. Cần tạo một sân chơi bình đẳng giữa các khu vực sở hữu" - ông nhận định.