Sự thật về cuộc đời của 'Cô gái Đan Mạch' Lili Elbe
Khoa học - công nghệ - Ngày đăng : 17:31, 24/01/2016
Lili Elbe là người thực hiện ca phẫu thuật chuyển giới đầu tiên trong lịch sử vào năm 1930. Cô đã đạt được ý nguyện lớn nhất trong đời nhưng cái giá phải trả vô cùng đắt. Bộ phim The Danish Girl của đạo diễn Tom Hoopers dựa trên cuộc đời của Lili đang gây sốt ngoài rạp nhưng lại chỉ có thể phần nào khắc họa những khó khăn mà cô đã trải qua.
Cuộc đời của Einar Wegener là một chuỗi những ngày dài đau khổ vì luôn phải đấu tranh với bản dạng giới của mình. Einar biết rõ mình là một người phụ nữ mang thân xác của một người đàn ông hoặc có thể phức tạp hơn: Một tâm hồn khác đang tồn tại độc lập bên trong và kêu gào muốn thoát khỏi cái vỏ bọc.
| Einar Wegener |
| Gerda Gottlieb |
Cái bản ngã thứ nhất là Einar - một họa sĩ vẽ tranh phong cảnh và là một người đàn ông kiên định tự nhận mình có thể "đương đầu với mọi phong ba bão táp". Einar kết hôn với Gerda Gottlieb. Bà là một họa sĩ thành đạt chuyên vẽ tranh chân dung những người phụ nữ ăn mặc sang trọng và đúng mốt nhằm minh họa cho các tạp chí nổi tiếng như Vogue và La Vie Parisienne.
Bản ngã thứ 2 mang tên Lili. Cô gái này không hề có bất kỳ điểm chung nào với Einar mà chỉ thích viết nhật kí suốt ngày. Lili là một "người phụ nữ vô tâm, hời hợt và nông cạn", mau nước mắt và hầu như không thể nói năng trôi chảy trước mặt những người đàn ông khác.
Tháng 2 năm 1930, Lili bỗng trở nên cực kì mạnh mẽ khiến cho Einar không tài nào chống cự lại được. Anh ấy viết trong nhật kí "Tôi đã chịu thua. Lili đã trước biết điều này. Cô ấy ngày càng trở nên nổi loạn và cương quyết".
| Einar từng có ý định tự tử nhưng thất bại |
Lili Elbe sống trong thời đại tăm tối của những hiểu biết về vấn đề giới tính của con người. Năm 1918, Magnus Hirschfeld - một bác sĩ người Đức và là người đầu tiên thành lâp tổ chức về quyền lợi của người đồng tính đầu tiên trên thế giới - đã mở Viện Nghiên cứu Giới tính (Institute for Sex Research) tại thành phố Berlin. Ông đã dành ra 30 năm để ghi chép lại các trường hợp đồng tính của cả nam lẫn nữ với ý định biến "giới tính học" trở thành một môn học thuật mang tính chính xác.
Einar được giới thiệu cho Magnus. Ông đã giúp Einar cắt bỏ dương vật vào cuối năm 1930. Những ca phẫu thuật sau này được thực hiện tại phòng khám Dresden của bác sĩ Kurt Warnekros - người được miêu tả là đấng cứu rỗi đã tạo ra Lili. Quá trình này tốn kém đến 5.000 curon (tương đương 12,000 bảng Anh ở hiện tại). Số tiền này Einar thu được nhờ việc bán một số lượng lớn tranh vẽ của mình.
Bên cạnh ca ghép tử cung hiểm nghèo và việc cắt bỏ dương vật và tinh hoàn của Einar, buồng trứng của một phụ nữ trẻ cũng được cấy vào cơ thể của cô. (Elbe cho biết rằng trong hồi ức của mình, khi cô ấy đang được tiến hành phẫu thuật, bác sĩ đã tìm thấy trong cơ thể cô một buồng trứng bị co quắt lại).
| Einar trước và sau phẫu thuật (Lili Elbe) |
Mặc dù vậy, kết quả đã không như mong đợi. Tháng 9 năm 1931, Lili đã tử vong do sai sót trong phẫu thuật cấy ghép tử cung vào cơ thể. Năm 1980, tức là 50 năm sau ngày mất của cô, Ciclosporin - một loại thuốc ngăn ngừa sự đào thải của các cơ quan được cấy ghép vào cơ thể - mới được sản xuất và thử nghiệm thành công.
Không có kiến thức chính xác nào về quy trình giúp người đàn ông 47 tuổi Einar Wegener trở thành cô gái Lili Elbe bởi vì thư viện và những lưu trữ của Viện Nghiên cứu Giới Tính đã bị phá hủy bởi Đức Quốc xã vào năm 1933. Các chi tiết trong cuốn tiểu sử Nam thành Nữ (Man into Woman) cũng khá mơ hồ, mặc dù nó được tác giả Niels Hoyer tổng hợp từ rất nhiều mục trong nhật kí và thư từ của Wegener/Elbe.
Vào thời điểm chuyển giao sang thế kỉ mới, các bác sĩ tâm huyết đã thực hiện các thí nghiệm nhằm giải thích nền tảng sinh học về giới tính ở động vật. Giáo sư Steinach ở Vienna ghép buồng trứng vào các con chuột đực được hoạn từ lúc mới sinh ra, sau đó ghi chú lại sự phát triển của ngực và núm vú. Đến thời kì kết đôi, những con đực "nữ hóa" này không thể hiện bất kì hứng thú nào với các con cái khác, cũng như các hành vi ghép đôi của con đực. Cùng lúc, kết quả tương tự cũng xảy ra ở các cá thể cái bị cắt mất buồng trứng và thay vào đó là cấy ghép tinh hoàn. Mãi đến một thập kỉ sau đó, các nhà khoa học mới có thể phân tách, và sau đó là tổng hợp được hormone giới tính oestrogen và testosterone.
Đầu năm 1930, Lili cũng đã li dị với Gerda, từ bỏ hội họa và bước vào một mối quan hệ mâp mờ không dứt khoát với một người buôn bán tranh người Pháp. Trong nhật kí, cô viết: "Tôi muốn sáng tạo bằng cả trái tim và máu huyết của mình, chứ không phải bằng trí óc, bằng đôi mắt hay đôi tay của mình. Khát khao cháy bỏng trong cuộc đời phụ nữ của tôi là được làm mẹ".
Theo lời kể của chính Lili, Wegener chuyển hóa thành Elbe là một việc hêt sức ngẫu nhiên. Khi một người mẫu của Gerda không thể đến như đã hẹn, nữ diễn viên Anna Larsen - một người bạn của cả hai - đã gợi ý rằng Einer mảnh khảnh nên thay thế. Ban đầu, Einar từ chối nhưng sau đó phải chiu thua trước lời năn nỉ của Gerda. Cô viết: "Dù hơi kì lạ nhưng tôi thật sự không thể phủ nhận rằng bản thân tôi cảm thấy rất thích thú trong lớp quần áo cải trang này. Tôi thích cảm giác mềm mại mà quần áo phụ nữ mang lại. Từ khoảnh khắc đầu tiên ướm thử những lớp vải đó lên mình, tôi thấy như được trở về nhà vậy".
Sự kiện tình cờ này có ý nghĩa vô cùng đặc biệt đối với Wegener. Nó giống như một sự khai sáng đã mở ra cánh cửa khóa chặt những cảm xúc sâu thẳm nhất trong tâm trí của Einar. Anh tiếp tục ăn mặc như Lili - cái tên mà Larsen đã tặng cho Einar - cùng với sự khích lệ động viên của Gerda, người tiếp tục nhờ cô làm mẫu cho các bức tranh minh họa của mình.
Năm 1912, cặp đôi này chuyển đến Paris. Tại đây, Gerda đi cùng với Lili - hay còn gọi là "em gái của Einar" - đến đêm dạ vũ, ngắm nhìn Lili đùa cợt tán tỉnh với các anh cảnh sát. Trong những lời kể sau này của Lili, Gerda đã trở thành người ủng hộ cô nhiều nhất cho đến tận 15 năm sau khi họ vượt qua cuộc hôn nhân kỳ quặc trái ngang của mình. Vào lúc ấy, không ít người đã cho rằng Gerda là người đồng tính.
Năm tháng trôi qua, sức khỏe của Lili ngày càng giảm sút. Cô tìm đến sự giúp đỡ của bác sĩ, nhưng những gì mà cô nhận được chỉ là những cái lắc đầu và ánh nhìn khinh bỉ của họ. Vài người chuẩn đoán cô mắc chứng cuồng loạn. Vài người cho rằng cô đồng tính. Trong nhật ký, cô viết "Trường hợp của tôi chưa từng xuất hiện trong lịch sử nền y học, đơn giản vì nó không hề tồn tại hoặc không thể tồn tại."
| Lili Elbe cùng Claude Lejeune, người đàn ông cô mong muốn được kết hôn. |
Elbe - họ mới của Lili - được lấy từ tên của dòng sông bắc ngang qua thành phố nơi cô được tái sinh một lần nữa trong hình hài mình mong muốn. Sau đợt phẫu thuật đầu tiên, Lili đã trải qua cảm xúc hỗn độn giữa niềm vui sướng khôn tả và nỗi lo sợ bản thân sẽ không được thế giới rộng lớn này chấp nhận. Rất nhiều bạn bè nam giới của Lili từ chối gặp mặt cô. Cô cũng cảm thấy rằng mình vừa "giết chết" Einar. Cô bỏ hẳn việc vẽ vời, xem đó như là những gì còn sót lại, là sự hiện diện của con người trước đây, đồng thời rũ bỏ những kí ức về cuộc sống của Einar.
Khi quay lại Đan Mạch, người chị gái mừng cô trở về trong sự ngượng ngịu và ngập ngừng. Trong buổi gặp mặt đầu tiên, người chị nói với cô: "Đừng giận chị nếu như chị chưa thể gọi đúng tên em là Lili được. Chị vẫn còn thấy em trai của mình khi chị nhìn vào em, mắt của em, miệng của em, tay của em, trán của em. Vì chị yêu đôi mắt và cái trán của em chị nhiều lắm. Chị vẫn hay hôn lên trán nó mà".
| Ảnh chân dung của Lili Elbe do Gerda vẽ |
Cuộc sống cũ của Lili Elbe dần tan biến như màn sương. Vị vua trị vì Đan Mạch đồng ý hủy bỏ hôn ước giữa cô và Gerda. Họ chính thức li dị vào ngày 6 tháng 10 năm 1930. Gerda tái hôn với một sĩ quan người Ý - người sau đó đã chiếm hết tài sản dành dụm của cô. Gerda qua đời không một xu dính túi vào năm 1940.
Lili được cấp hộ chiếu mới với tên gọi mới của mình. Khi cô đến thăm người anh trai của, cô nói với anh rằng cô không thể nhớ cha mẹ mình đã được chôn cất ở đâu. Cô cảm thấy như thể mình không hề có cha mẹ.
Cảm giác mất gốc này đi cùng với ước nguyện được bắt đầu một cuộc sống hoàn toàn mới. Tháng 9 năm 1931, sau khi trải qua ca cấy ghép tử cung thập tử nhất sinh, cô gửi thư cho chị gái của mình. Trong thư cô tâm sự: "Và bây giờ thì em đã cảm nhận được cái chết đang đến gần. Đêm qua em mơ thấy mẹ. Bà bế em trên tay và gọi em là Lili... và cha cũng ở đó..." Ngày 13 tháng 9 năm 1931, Lili trút hơi thở cuối cùng.
Vào mùa hè năm đó, Lili cũng có viết thư cho một người bạn, kể lại cuộc sống của mình. Bức thư nặng nề những dự cảm chết chóc, nhưng cũng đau đáu một niềm hạnh phúc muộn màng. Cô bày tỏ: "Rằng tôi, Lili, có đầy nghị lực và có quyền được sống. Tôi đã chứng minh được điều đó bằng cách đã sống mạnh mẽ trong vòng 14 tháng. Mọi người có thể cho rằng 14 tháng là một khoảng thời gian ngắn ngủi, nhưng đối với tôi, đó như là cả một đời người đầy hạnh phúc và viên mãn."
Quan Lê (Theo Telegraph)