Người chuyển giới lớn tuổi: Góc khuất của cộng đồng LGBT

Vào một đêm thứ 6 của mùa thu năm ngoái, 50 vị khách mời ăn mặc chỉnh tề đã tề tụ tại một căn hộ ở Hell’s Kitchen để cùng chúc mừng Sheela-Marie Padgett, một cựu vũ công 57 tuổi từng biểu diễn cho đoàn New York City Ballet. Đó là đêm trước khi Sheela - vốn từng được biết đến với cái tên Bruce - bay đến Scottsdale, tiểu bang Arizona để hoàn thành bước cuối cùng trong quá trình phẫu thuật chuyển đổi giới tính của mình. 

Họ đến bàn của Sheela và chúc mừng bà. Hầu hết trong số đó đều công nhận rằng nếu Bruce là một người độc địa và xa cách thì Sheela lại là cực kỳ dịu dàng và vui tính. “Cứ như là hai con người khác nhau hoàn toàn vậy”, Edwin Pabon, một nhiếp ảnh gia tự do nói. “Trước đó thì cứ như là đèn tắt và giờ sáng bừng lên”.

“Thật vậy,” Bà Padgett nói. “Bạn bè luôn sợ tôi. Tôi đã khá là dữ dằn. Tôi lúc nào cũng giận dữ. Điều đó phá hoại biết bao nhiêu mối quan hệ của tôi”.

Lori Ogle, một người bạn khác nói: “Chuyện bà ấy đang thực hiện là một hành động rất dũng cảm, và nó lại càng dũng cảm hơn khi lại diễn ra ở một độ tuổi khá muộn màng. Chúng tôi sinh cùng năm. Tôi không chắc là mình có muốn thay đổi bất cứ thứ gì hay không, nhưng chuyện này thật tuyệt vời. Nó gửi cho tôi một thông điệp là không bao giờ là quá trễ”.

Trong vài năm trở lại đây, chủ đề người chuyển giới khá nổi bật trên truyền thông đại chúng. Laverne Cox, ngôi sao của bộ phim truyền hình Orange Is the New Black xuất hiện trên bìa tạo chí Time. Cuốn hồi ký Redefining Realness kể lại quá trình chuyển đổi giới tính từ nam sang nữ của Janet Mock được xuất bản mùa xuân năm trước và đã xuất hiện trong danh sách best-seller của New York Times. Những người mẫu chuyển giới như Andreja Pejic tự tin sải bước trên các sàn diễn quốc tế, từ New York đến Milan. Nhiều nhãn hiệu thời trang nổi tiếng như Barneys bắt đầu sử dụng người mẫu chuyển giới nam và nữ trong các chiến dịch quảng cáo của mình. 

Tuy nhiên, phải nhờ thành công của bộ phim truyền hình Transparent  thì cộng đồng người chuyển giới lớn tuổi mới bắt đầu được chú ý nhiều hơn. Bộ phim kể về một người cha lớn tuổi có 3 người con đã dũng cảm công khai mình là người chuyển giới. Với lời thoại sâu sắc và dàn diễn viên tuyệt vời, Transparent đã đem về 2 giải Quả cầu vàng ở hạng mục “Phim hài truyền hình hay nhất” và “Nam chính truyền hình xuất sắc nhất”.

Việc công khai chuyển giới là một điều không hề dễ dàng. Thế nhưng đối với những người chuyển giới lớn tuổi vốn đã giấu kín bản thân suốt hàng thập kỷ thì nó lại còn khó khăn hơn gấp bội. Gần như suốt cuộc đời của mình, họ đã sống trong một thời đại bị ám ảnh và thu hẹp bởi những định kiến về giới tính. Nhiều người trong số đó còn có cả gia đình và con cái. Sự thay đổi lớn như vậy sẽ khó nhận được sự chấp nhận từ phía gia đình. Không chỉ vậy, họ còn phải đối mặt với các vấn đề sinh lý không tránh khỏi của tuổi tác, đặc biệt là với người nam chuyển đổi thành nữ. Xương hàm và xương vai của đàn ông thường mở rộng theo thời gian nên rất khó khăn để họ có thể đạt được hình dáng phụ nữ mà mình mong muốn. 

Tất cả những điều này mang lại một gánh nặng to lớn về mặt tinh thần. Họ không chỉ đối diện với vấn đề chuyển đổi giới tính mà còn với tuổi tác, ngoại hình, đạo đức… Nhiều người sẽ không hoàn toàn hài lòng với quá trình chuyển đổi của mình. Thậm chí, nhiều người còn không thể “vượt qua” được.  

“Khi tôi bắt đầu sử dụng hocmôn, tôi đã rất thất vọng”, bà Barbara, 63 tuổi sống tại khu Upper East Side, New York chia sẻ. "Tôi nghĩ ‘Giờ thì sao chứ?’ Tôi sẽ không thể xinh đẹp như các diễn viên điện ảnh 20 hay 30 tuổi. Nhìn tôi sẽ giống Laverne Cox". Mặc dù vậy, khát vọng được sống thật với chính mình, dù chỉ trong một thời gian ngắn, đã chiến thắng. 

Nhiều người cho biết họ phải chờ đến tuổi nghỉ hưu mới có thể bắt đầu chuyển đổi vì sợ ảnh hưởng đến sự nghiệp. Nhiều người khác thì lại chờ đến khi bố mẹ họ đã qua đời, hoặc đến khi con cái họ trưởng thành. Dù với lý do gì đi nữa, tất cả đều khẳng định họ đã chờ đủ, đã giả vờ đủ và họ đều muốn dành những năm tháng còn lại cho chính mình. Họ chỉ có một mong muốn duy nhất, đó chính là được sống với chính mình.

Bà Padgett đã sống hơn nửa đời người và tin rằng khát vọng trở thành phụ nữ của bà sẽ vĩnh viễn không bao giờ có thể trở thành hiện thực. Cha của bà là một mục sư ở tiểu bang Mississippi còn mẹ là một giáo viên tiểu học. Khi đặt chân đến New York và trở thành một vũ công, bà biết rằng mình đã đến đúng nơi. Đó là một thế giới hoàn toàn mới, rộng mở và dễ chịu hơn rất nhiều. Tuy nhiên, trong suốt những năm sau đó, bà vẫn “án binh bất động” dù không còn muốn diễn vai hoàng tử trong vở “Hồ Thiên Nga” nữa mà chỉ muốn làm Odette. 

Đến khi bước vào độ tuổi 50, bà bắt đầu cảm thấy bơ vơ và cô quạnh. Cha mẹ của bà lần lượt qua đời vào năm 2007 và 2008. Từ đó, bà hoàn toàn lạc lõng và xem phần đời còn lại của mình là những tháng ngày “sao cũng được”. Thế nhưng sau khi gặp lại một người bạn cũ đã trải qua phẫu thuật chuyển đổi cách đó 20 năm, bà đã tìm lại được lẽ sống. “Trông cô ta hoàn toàn khác trước”, bà nói. 

Không lâu sau, bà Padgett bắt đầu thông báo với bạn bè về quá trình chuyển đổi của riêng mình. 

Mặc dù nhận được sự ủng hộ tích cực từ nhiều người, nhưng quá trình chuyển đổi của bà Padgett vẫn không hề dễ dàng gì. Bà đã gặp phải những trở ngại mà bà vốn có thể tránh được nếu như quyết định sớm hơn.

“Phụ nữ lớn tuổi ngày càng có vẻ ngoài nam tính hơn,” Tiến sĩ Jeffrey Spiegel, chuyên gia phẫu thuật thẩm mỹ ở Boston nói. “Chân mày chảy xệ, sống mũi đổi khác, gò má xẹp, môi trên dãn ra, hàm cũng rộng hơn, da thì bị lão hóa”.

Tiến sĩ Spiegel cũng là người chịu trách nhiệm phẫu thuật cho bà Padgett. Ông giúp bà nâng mày, loại bỏ bớt chỗ da lão hóa, chỉnh mũi thon gọn hơn, độn má và cằm, nâng mặt…  Toàn bộ quá trình này tiêu tốn 53.000 đô la. Không chỉ vậy, bà Padgett còn trải qua nhiều năm sử dụng liệu pháp điện phân để ngăn lông tái phát triển trên mặt và toàn bộ cơ thể. Quá trình phẫu thuật này hoàn toàn không được hỗ trợ bởi bảo hiểm. Nếu tính cả chi phí làm ngực và chuyển giới thì bà phải trả đến 100.000 đô la. “Tôi cháy túi rồi,” bà nói. 

Nhiều người chuyển giới lớn tuổi hơn bà Padgett kể lại vào thời của họ hầu như chẳng có một từ nào có thể miêu tả được bản thân họ. “Từ duy nhất là ‘transvestism’ và không ai biết ý nghĩa thực sự của nó là gì”, bà Bobbi Swan, 84 tuổi nói. Bà hiện đang sống tại Clinton, tiểu bang Michigan và đã bắt đầu chuyển đổi từ năm 72 tuổi.

Sau khi hoàn tất trung học, bà Swan theo học ngành kỹ sư hàng không tại Học viện Kỹ thuật Massachusetts. Sau đó, bà phục vụ trong lực lượng không quân tại chiến tranh Triều Tiên. Trong suốt những năm tháng ấy, bà vẫn hoàn toàn im lặng về con người thật của mình.

Năm 1954, bà Swan bắt đầu làm việc tại Ryan Aeronautical và trở thành một thành viên của Hiệp hội Vũ trang Quốc gia. Bà từng kết hôn với 3 người phụ nữ và có 2 người con. Trong thập niên 90, bà đảm nhận vị trí biên tập cho một tạp chí chuyển giới mang tên “Our way” trong bí mật.

 “Tôi nghĩ những nơi tôi từng cộng tác chắc chắn sẽ cấm kỵ bất kỳ động thái ăn mặc phản giới tính hay những điều tương tự vậy,” bà Swan nói. “Tôi sẽ mất việc. Khách hàng chính của chúng tôi là Bộ Quốc phòng. Điều đó ảnh hưởng rất lớn".

Nhưng đến năm 2000, bà nghỉ hưu. Khi ấy, con cái của bà đều đã trưởng thành và cha mẹ cũng đã qua đời. Bà quyết định đây chính là thời điểm thích hợp để thực hiện mong muốn chuyển giới của mình. 

Ba năm sau sau khi bắt đầu sử dụng hooc-môn và ăn mặc như phụ nữ, bà Swan chính thức trải qua phẫu thuật chuyển đổi tại Thái Lan. Một phần chi phí phẫu thuật do một trong hai người con trai của bà gửi, kèm với một lời nhắn: “Đôi khi điều quan trọng nhất trong cuộc sống là tìm thấy chính mình".

Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn như bà Swan. Stephanie James là một người chuyển giới 64 tuổi ở St. Louis. Bà khẳng định mình hoàn toàn mãn nguyện khi không còn phải sống trong dối trá nữa. Thế nhưng ba người con trai của bà đã có những phản ứng hoàn toàn khác nhau. Vào năm 2007, khi bà nói với hai người con nhỏ của mình về việc này, họ đã rất hoang mang. Một tuần sau, người con cả biết chuyện. Từ đó, anh ta không còn kiên lạc gì với bà nữa. “Tôi cũng chưa bao giờ được gặp cháu của mình nữa,” bà nói. 

Năm 2009, bà bị sa thải khỏi một công việc quản lý tại Graybar Electric nơi bà đã làm việc được 5 năm. Đó là khoảng thời gian bà bắt đầu quá trình chuyển đổi của mình. Trong 2 năm cuối làm việc ở đó, bà đã kiếm được 125.000 đô la chưa kể tiền thưởng và lợi nhuận. Còn hiện tại, bà đang là một nhân viên chăm sóc sức khỏe 86 tuổi, chỉ kiếm được 480 đô la một tuần. 

Vào lúc này, bà James bắt đầu nhận ra nhiều sự bất công, không chỉ với vai trò là một người chuyển giới mà còn là vai trò của một người phụ nữ. Đó là những điều bà mà đã không phải đối mặt khi còn là đàn ông. “Tôi còn nhớ rõ một buổi họp văn phòng trước khi mình bị sa thải,” bà James hồi tưởng, “có người hỏi có ai mang theo bánh ngọt không và không ai có nên giám đốc đã nói ‘Stephanie, cô có thể đi mua không?’ Khi ấy trời đang mưa tầm tã. Ai cũng thấy được. Chuyện đó chưa từng xảy ra trước khi tôi chuyển đổi. Sau đó, chuyện cứ lặp đi lặp lại”.

Gretchen Lintner, 58 tuổi sống tại vùng vịnh San Francisco. Một thời gian ngắn trước khi bị sa thải khỏi công việc tại một công ty bất động sản, một người quản lý đã nói với bà rằng: “Chẳng phải những người như cô thường đi đến nơi khác và làm lại từ đầu à?”. “Đó là điều mà tôi phải đối mặt,” bà nói. “Đó là một điều bất công mà tôi biết mình không thể tránh được. Điều khó khăn nhất chính là kiếm được ít tiền hơn và không thể đi theo sự nghiệp cũ vì tôi là một phụ nữ, một phụ nữ chuyển giới. Tôi không trách ai cả, nhưng đó là sự thật. Và giờ tôi đã hơn 50 tuổi, việc tìm kiếm công việc mới cho những người ở độ tuổi chúng tôi cũng không dễ dàng gì”. Và đó không phải là sự thay đổi duy nhất. 

Hiện tại, bà Lintner thích cả đàn ông lẫn phụ nữ. “Với tôi, đây là chuyện khá dễ hiểu,” bà nói. “Tôi từng chỉ thấy thích thú với phụ nữ nhưng từ khi chuyển giới, tôi bắt đầu thích cả nam giới.”

Trong những vấn đề như vậy, khó có một ngôn ngữ chuẩn xác nào có thể giải thích. Hai phụ nữ chuyển giới yêu nhau. Đàn ông dị tính chuyển thành phụ nữ dị tính. Phụ nữ đồng tính trở thành đàn ông đồng tính. Những hiện tượng như thế được cộng đồng LGBT gọi là ‘transbien.’  Đó là điều đã xảy ra với Eugene Potchen-Webb, 60 tuổi. Ông bắt đầu chuyển đổi từ năm 50 tuổi, từ nữ thành nam. Sau nhiều năm xác định mình là người đồng tính nữ, giờ ông lại phát hiện ra là mình thích đàn ông. "Tôi cũng rất ngạc nhiên", ông nói.

Rachel Sorrow là một kiến trúc sư và diễn viên hài nghiệp dư 64 tuổi sống tại San Francisco. Hiện bà vẫn còn đang sống chung với vợ cũ dù hai người ngủ riêng và cũng hẹn hò với những người khác. “Khi tôi quan hệ với đàn ông, tôi cảm thấy mình 100 % là phụ nữ nhưng khi tôi quan hệ với phụ nữ, tôi lại trở thành đàn ông,” bà Sorrow nói. “Tôi luôn nghĩ rằng nếu đàn ông đã chuyển giới mà vẫn thích phụ nữ thì người đó là đồng tính nữ. Nhưng trong trường hợp của chúng tôi thì không phải vậy. Với chúng tôi, chuyển đổi còn có nghĩa là di chuyển tới lui.”

Mặc dù có những tư tưởng rất phóng khoáng về tình dục, nhưng những phụ nữ chuyển giới này lại giữ vững tư tưởng giới tính thời “Mad Men.” Đó là thởi điểm mà phụ nữ chỉ là một món trang sức.

“Đôi khi tôi thấy mình cần phải nữ tính hơn bất kỳ ai khác,” bà Padgett nói. “Đã có nhiều lần tôi đi trên đường mà chỉ một mình tôi mặc váy và đi giày cao gót. Tôi luôn hướng đến những thứ nữ tính hơn các cô gái bình thường. Tôi không được sinh ra với hình hài phụ nữ nên tôi không thể xem thường những chuyện như thế được.” 

Bà James cũng đồng tình: “Tôi cứ thấy như mình trần truồng khi không trang điểm. Tôi đã bỏ ra nhiều thứ để đạt được điều này mà.”

Những người chuyển giới nam cũng gặp không ít khó khăn, nhưng họ được lợi thế là họ đang sống trong một thời buổi mà nam tính được xem trọng, do vậy, họ được đón nhận dễ dàng hơn.

Jeffrey Dickemann, một giáo sư 85 tuổi đã nghỉ hưu  ở California nhớ lại thời gian mình còn học đại học. Vào thời điểm đó, mặc dù phụ nữ bị cấm mặc quần nhưng ông luôn tìm được sự đồng cảm với bố mình thông qua thể thao và quần áo. “Lúc học trung học, ông còn tặng tôi đôi bốt lính của mình nữa,” ông nói.

Katherine Rachlin, một chuyên gia tâm lý chuyên điều trị người chuyển giới, cho rằng đây chuyện thường gặp. “Nếu bạn là một phụ nữ cao gần 2 mét, chuyện sẽ khó khăn hơn khi bạn là một người đàn ông cao 1 mét rưỡi,” cô nói. “Chúng ta luôn nhìn phụ nữ bằng ánh mắt khác.”

Vanessa Fabbre, một phó giáo sư tại Đại học Washington ở St. Louis và là một trong số ít những chuyên gia về chuyển giới lớn tuổi, cũng đồng tình với điều này. “Tôi đã nghe nhiều người chuyển giới nam kể rằng họ được chấp nhận vì sự nam tính của mình,” cô nói. “Nhưng trái lại, chúng ta hoàn toàn không có điều đó ở những người nam muốn chuyển đổi thành nữ.”

Ba năm trước, Fabbre đã từng viết luận án tiến sĩ của mình về đề tài người chuyển giới lớn tuổi. Cùng với bạn đời của mình Jess T. Dugan - một nhiếp ảnh gia 28 tuổi, Fabbre đã ghi lại cuộc sống của nhiều người chuyển giới trên website To Survive on This Shore. 

Nhiều người trong số họ đã theo dõi tin tức về Bruce Jenner rất kỹ lưỡng. Bà Padgett cũng vậy, bà khẳng định mình biết rõ chuyện gì đang xảy ra trước khi tờ People cho đăng thông tin về vụ chuyển giới của Jenner. “Tôi biết ngay,” bà nói. “Tôi cứ luôn miệng nói rằng ‘Tôi chắc là ông ta đang chuyển giới.’ Anh ta cũng trải qua những điều tôi đang trải qua lúc đó. Nhưng tôi thực sự không biết anh ta đối diện như thế nào với chuyện đó. Nhiều người đã nói với tôi rằng ‘Chuyện bà đang làm thật dũng cảm.’ Nhưng tôi không nghĩ điều đó có liên quan gì đến lòng dũng cảm. Đó là một chuyện cần thiết, một cơn đói và khi tôi thấy được cách giải quyết thì không khác gì thấy được một chiếc xe tải đầy thức ăn. Còn với Bruce Jenner thì khác. Anh ta phải trải qua điều đó trước toàn thể thế giới. Đó mới là dũng cảm.”

"Tôi sẽ nói về điều này cho hàng triệu người Mỹ nghe" bà Padgett nói. "Điều đó sẽ cho họ thấy rằng dù được sinh ra trong một cơ thể như thế nào đi nữa thì việc là một người  chuyển giới không phải là lựa chọn. Tôi từng nghĩ mong mỏi thành phụ nữ của mình sẽ không thể thực hiện được. Nhưng không phải vậy, khi tôi 50 tuổi, khát vọng đó trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết. Và khi ấy tôi đã nghĩ vậy thì tới luôn . Tôi chỉ còn sống một vài năm nữa. Tại sao lại không làm điều mình luôn mong muốn?"