Quyền hạn của các công tố viên đặc biệt được Bộ Tư pháp Mỹ chỉ định

Ngày 11.8, Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Merrick Garland chỉ định công tố viên đặc biệt David Weiss phụ trách điều tra Hunter Biden - con trai Tổng thống Joe Biden - về cáo buộc gian lận thuế và kinh doanh phi pháp ở nước ngoài.

Đây là công tố viên đặc biệt thứ ba mà Bộ trường Garland chỉ định. Đầu năm nay, cựu công tố viên Robert Hur nhận nhiệm vụ điều tra vụ tài liệu mật được cất giữ ở nhà riêng Tổng thống Biden. Năm ngoái, công tố viên Jack Smith phụ trách điều tra cựu Tổng thống Donald Trump về cáo buộc âm mưu lật ngược kết quả bầu cử và cất giấu tài liệu mật phi pháp.

Công tố viên đặc biệt là ai?

Công tố viên đặc biệt được chỉ định để điều tra (thậm chí truy tố) vụ việc mà Bộ Tư pháp Mỹ nhận định có xung đột hoặc tốt hơn nên có ai đó nằm ngoài chính phủ can thiệp và chịu trách nhiệm.

Theo quy định liên bang, công tố viên đặc biệt phải là người nổi tiếng chính trực, ra quyết định công tâm, hiểu rõ luật hình sự lẫn chính sách của Bộ Tư pháp Mỹ.

Dù không phải chịu giám sát hàng ngày, công tố viên vẫn phải tuân thủ mọi quy định, chính sách lẫn thủ tục của Bộ Tư pháp Mỹ. Họ cũng phải báo cáo với Bộ trưởng Tư pháp Mỹ - quan chức duy nhất có quyền miễn nhiệm họ.

Bộ trưởng Tư pháp Mỹ có quyền yêu cầu công tố viên đặc biệt giải thích về bất kỳ bước điều tra hay quyết định truy tố nào, nhưng quy định nêu rõ cần tôn trọng ý kiến của công tố viên. Nếu muốn từ chối một động thái mà công tố viên đặc biệt muốn thực hiện thì Bộ trưởng Tư pháp cần thông báo cho Quốc hội Mỹ khi cuộc điều tra kết thúc.

Quyền hạn của công tố viên đặc biệt

Công tố viên đặc biệt được cấp ngân sách và có thể huy động đội ngũ công tố viên ở trong lẫn ngoài Bộ Tư pháp Mỹ nếu cần.

Bên cạnh quyền đưa ra cáo trạng, họ còn sở hữu loạt công cụ thực thi pháp luật cần thiết, chẳng hạn như ban hành trát hầu tòa hay lệnh khám xét. Cựu công tố viên đặc biệt Robert Mueller phụ trách điều tra nghi án Nga can thiệp bầu cử năm 2016 từng ban hành hơn 2.800 trát hầu tòa và thực hiện gần 500 lệnh khám xét.

Công tố viên đặc biệt khác với công tố viên độc lập

Mỹ từng có công tố viên độc lập hoạt động ngoài sự giám sát của Bộ Tư pháp Mỹ. Tiêu biểu như công tố viên Lawrence E.Walsh phụ trách điều tra các vụ bán vũ khí bí mật cho Iran và chuyển tiền cho các lực lượng nổi dậy chống lại chính phủ Nicaragua thời Tổng thống Ronald Reagan; hay công tố viên Ken Starr điều tra hàng loạt vụ việc liên quan đến Tổng thống Bill Clinton, trong đó có bê bối tình ái với thực tập sinh Nhà Trắng Monica Lewinsky.

Nhưng lo ngại về chi phí và quy mô điều tra quá rộng khiến Quốc hội Mỹ năm 1999 quyết định “khai tử” tư cách công tố viên độc lập. Sau đó Bộ Tư pháp Mỹ đặt ra công tố viên đặc biệt ít nắm quyền tự chủ hơn.

Nhân vật điều tra con trai ông Biden

David Weiss được cựu Tổng thống Trump bổ nhiệm làm công tố viên tại bang Delaware vào năm 2018, sau đó được Tổng thống Biden giữ lại. Trước đó ông từng làm thư ký cho tòa án tối cao Delaware.

Nay ở cương vị công tố viên đặc biệt, ông có quyền tiến hành điều tra một cách sâu rộng các giao dịch kinh doanh và tình hình tài chính của doanh nhân Hunter Biden.

Ông Hunter Biden bị điều tra về hoạt động kinh doanh tại Ukraine, Trung Quốc cùng một số quốc gia khác trong thời gian ông Joe Biden giữ chức Phó tổng thống Mỹ.