Thực phẩm đóng hộp là lựa chọn tiện lợi, phổ biến trong nhiều gia đình hiện nay. Tuy nhiên, nếu không được sản xuất, bảo quản đúng cách, một số loại thực phẩm này có thể tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn clostridium botulinum gây ngộ độc rất nguy hiểm.
Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), thực phẩm đóng hộp có nguy cơ nhiễm khuẩn cao, nhất là nhiễm botulinum có thể gây liệt cơ, khó thở và tử vong là những thực phẩm công nghiệp và thực phẩm tự làm, hoặc chế biến tại nhà.
Trong đó, thực phẩm công nghiệp gồm: Pa tê đóng hộp (đặc biệt là pa tê gan); thịt hộp, cá hộp, xúc xích đóng hộp, thịt nguội chân không; rau củ đóng hộp như măng, nấm, ngô, đậu Hà Lan, cà rốt, củ cải đường.
Thực phẩm tự làm (handmade) hoặc chế biến tại nhà gồm: Pa tê, thịt muối, xúc xích tự làm không đảm bảo điều kiện tiệt trùng; đồ ngâm chua tự làm như dưa chuột ngâm, cà pháo, dưa cải muối, đặc biệt nếu ngâm kín lâu ngày trong môi trường yếm khí; đồ hộp, thực phẩm đóng lọ thủy tinh không tiệt trùng theo tiêu chuẩn quy định.
Ngoài ra, sản phẩm hút chân không hoặc để lâu trong môi trường yếm khí như: xúc xích hun khói, thịt muối, thực phẩm lên men để lâu ngày không đúng cách cũng dễ bị nhiễm botulinum.
Để nhận biết thực phẩm đóng hộp bị nhiễm khuẩn, Cục An toàn thực phẩm cho biết thường có dấu hiệu bên ngoài hộp như: hộp bị phồng; hộp bị rỉ sét, móp méo hoặc rò rỉ; nắp và đáy hộp lồi bất thường.
Đối với hộp bị phồng, đây là dấu hiệu phổ biến nhất của thực phẩm nhiễm vi khuẩn sinh khí (botulinum); còn hộp bị rỉ sét, móp méo hoặc rò rỉ khiến bao bì mất khả năng bảo vệ, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
Mở hộp ngửi có mùi lạ, hôi hoặc chua, đây là mùi bất thường cho thấy thực phẩm đã bị biến chất; hay nước trong hộp bị đục, hoặc có bọt khí thì đây là dấu hiệu vi sinh vật sinh khí và phân hủy thực phẩm.
Thực phẩm đổi màu, có váng lạ; khi nếm thử (không nên nếm nếu đã nghi ngờ nhiễm khuẩn) có vị lạ (chua, đắng, hoặc khác biệt rõ rệt so với bình thường).
Nếu phát hiện các dấu hiệu trên, người tiêu dùng tuyệt đối không sử dụng sản phẩm để tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm, đặc biệt là ngộ độc botulinum rất nguy hiểm
Theo Cục An toàn thực phẩm, để bảo quản đồ hộp được an toàn thực phẩm, nếu chưa mở hộp phải bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát (nhiệt độ từ 15 - 25°C); tránh ánh nắng trực tiếp, nơi có nhiệt độ cao hoặc độ ẩm cao; không để hộp bị va đập mạnh, móp méo hoặc xếp chồng nặng.
Trong trường hợp đã mở hộp nên chuyển thực phẩm ra hộp sạch, không để thực phẩm trong hộp gốc sau khi mở nắp, vì lớp kim loại bên trong có thể bị oxy hóa và ảnh hưởng đến thực phẩm; dùng hộp thủy tinh, hộp nhựa an toàn thực phẩm có nắp kín để bảo quản; bảo quản trong tủ lạnh.
“Khi bảo quản trong tủ lạnh, nhiệt độ lý tưởng là dưới 4 độ C để hạn chế vi khuẩn phát triển. Đối với thịt hộp, cá hộp, pa tê, để từ 1 - 3 ngày; rau củ đóng hộp để tối đa 3 - 5 ngày; trái cây đóng hộp để khoảng 5 - 7 ngày”, Cục An toàn thực phẩm khuyên.
Đối với thực phẩm có nguy cơ cao nhiễm khuẩn (pa tê, cá hộp, thịt hộp, thực phẩm homemade), Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người tiêu dùng phải đun nóng kỹ trước khi ăn lại, đặc biệt là pa tê hoặc thịt hộp, để diệt vi khuẩn (đun sôi/nóng ít nhất 10 - 15 phút). Không để ở nhiệt độ bình thường quá 2 tiếng đồng hồ sau khi mở.
Đối với thực phẩm handmade (đồ ngâm, pa tê tự làm, thực phẩm hút chân không), nếu không dùng ngay nên bảo quản trong ngăn đá để kéo dài thời gian sử dụng. Khi lấy ra dùng, rã đông đúng cách trong ngăn mát tủ lạnh thay vì để ở nhiệt độ phòng.
Cục An toàn thực phẩm cũng lưu ý người tiêu dùng để tránh ngộ độc botulinum khi dùng đồ hộp chỉ dùng sản phẩm còn hạn sử dụng, hộp không phồng hoặc móp méo; đun lại thực phẩm từ 10 đến 15 phút trước khi ăn nếu là đồ hộp tự làm hoặc nghi ngờ an toàn thực phẩm; tránh sử dụng pa tê hoặc đồ hộp đã mở lâu trong tủ lạnh (quá 3 ngày).