Các công ty Trung Quốc nợ nần chồng chất khốn đốn vì bị ông Tập Cận Bình trừng phạt

Hôm 11.12, nhiều nhà đầu tư đã cảm thấy nhẹ nhõm khi thấy một thông cáo từ Suning Appliance Group rằng họ "đã chuyển tiền vào tài khoản của mình để mua lại trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn vào ngày 16.12".

Suning mất vị thế khi ngày càng có nhiều người mua sắm trực tuyến. Công ty có khoản nợ ngắn hạn trị giá gần 37 tỉ nhân dân tệ (5,6 tỉ USD) vào cuối tháng 6, trong khi tiền mặt và tiền gửi của công ty ở mức 36,5 tỉ nhân dân tệ.

Các khoản nợ của Suning đang tăng lên và các khoản vỡ nợ với trái phiếu doanh nghiệp đã đạt mức cao kỷ lục. Với đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 2022 sắp diễn ra, có vẻ như chính trị, đặc biệt là cuộc đấu trí giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và các đối thủ của ông, sẽ xác định công ty nào tồn tại hay không.

Gánh nặng nợ nần của Suning không có gì mới. Suning đã kiếm tiền từ các vụ mua lại cao cấp, bao gồm nhà bán lẻ Laox (Nhật Bản), câu lạc bộ bóng đá Inter Milan (Ý) và đơn vị Trung Quốc của nhà bán lẻ Carrefour (Pháp). Vậy điều gì giải thích cho cuộc khủng hoảng tiền mặt đột ngột của Suning?

Nhiều nhà theo dõi nền kinh tế ở Trung Quốc chỉ ra sự thay đổi trong việc các ngân hàng sẵn sàng mở rộng tín dụng. Các nhà chức trách có rất nhiều đòn bẩy với các tổ chức tài chính Trung Quốc. Họ có thể can thiệp vào các quyết định cho vay, đặt số phận của các công ty như Suning vào tay Đảng và Chính phủ Trung Quốc.

Tập đoàn Alibaba của tỷ phú Jack Ma nắm giữ 20% cổ phần của Suning.com, công ty niêm yết (công ty công cộng có cổ phiếu được phép mua bán trên các thị trường chứng khoán) và là một phần của tập đoàn Suning. Theo trang Nikkei, một số người cho rằng Suning đang mắc vào bẫy mà ông Tập Cận Bình đặt ra cho Alibaba.

Các nhà lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc tuyên bố tại một cuộc họp của Bộ Chính trị vào ngày 11.12 rằng sẽ "cấm các công ty độc quyền và ngăn chặn sự bành trướng vốn gây mất trật tự".

Điều này nhấn mạnh quyết tâm của chính phủ trong việc hạn chế thị phần của các công ty độc lập khổng lồ để tập trung nguồn lực và quyền lực vào tay Đảng Cộng sản Trung Quốc, chính phủ cùng các doanh nghiệp nhà nước.

Về phần mình, các công ty tư nhân có một gót chân Achilles mà chính phủ có thể khai thác: Các khoản nợ tăng lên của họ. Tổng tài sản các công ty niêm yết của Trung Quốc đạt 74 ngàn tỉ nhân dân tệ vào cuối tháng 9, tăng hơn 11% so với cùng tháng một năm trước đó, trong khi các khoản nợ của họ cũng tăng theo tỷ lệ tương tự. Mặt khác, lợi nhuận ròng của các công ty này đã giảm hơn 5% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9.2020. Trong khi các khoản vỡ nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt 190 tỉ nhân dân tệ vào giữa tháng 12. Các ngân hàng đã được hướng dẫn xử lý các khoản cho vay kém hiệu quả của họ, hiện tổng cộng là 3,4 ngàn tỉ nhân dân tệ.

Rất khó để dự đoán ảnh hưởng của điều này với việc làm và điều kiện kinh doanh. Dự báo đồng thuận cho tăng trưởng kinh tế Trung Quốc trong năm tới là hơn 8%, nhưng nhiều dự báo không tính đến tác động của các khoản cho vay kém hiệu quả.

Huachen Automotive Group Holdings đưa ra một ví dụ về cách chính trị đang thúc đẩy kinh tế ở Trung Quốc. Huachen là nhà sản xuất ô tô lớn đã bắt đầu thủ tục phá sản do nợ nần chồng chất vào tháng 11.2020. Chủ nợ Gezhi Automobile Technology tuyên bố các khoản nợ của Huachen đã vượt quá tài sản của công ty, đáp ứng yêu cầu phá sản.

Ngay sau khi Huachen sụp đổ, cựu Chủ tịch công ty này - Kỳ Ngọc Dân bị cáo buộc vi phạm kỷ luật và điều tra dù chi tiết vẫn chưa rõ ràng.

Ông Kỳ Ngọc Dân từng là Phó thị trưởng thành phố cảng Đại Liên, thuộc tỉnh Liêu Ninh, vào năm 2004 và 2005. Thời điểm đó, Bí thư Tỉnh ủy Liêu Ninh là ông Lý Khắc Cường, hiện là Thủ tướng Trung Quốc. Có một bí mật rằng ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường từng tranh giành vị trí cao nhất của Đảng Cộng sản Trung Quốc, trận chiến mà ông Tập đã thắng.

Ví dụ khác là Tập đoàn Điện lực và Than Yongcheng, một công ty nhà nước đã vỡ nợ. Yongcheng có trụ sở chính tại tỉnh Hà Nam, miền trung Trung Quốc, một khu vực khác nơi ông Lý Khắc Cường từng nắm quyền. Có thể chính trị đã đóng một vai trò trong quyết định để các công ty này đi đến chân tường.

Một câu chuyện cảnh giác khác là sự biến mất tạm thời của Quách Quảng Xương, Chủ tịch Fosun Group (công ty đầu tư có trụ sở tại Hồng Kông tham gia vào các doanh nghiệp tài chính, tài sản, thép và chăm sóc sức khỏe), hồi tháng 12.2015. Fosun Group được coi là thân cận với "phe Thượng Hải" và Quách Quảng Xương là người thân tín của của cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân. Việc Quách Quảng Xương biến mất tạm thời diễn ra 2 năm trước kỳ Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 khi giới lãnh đạo nước này bị ảnh hưởng bởi cuộc tranh giành quyền lực.

Điều gì đó tương tự dường như sẽ xảy ra trong năm nay. Vào ngày 16.12, Eric Jing, Chủ tịch Ant Group, đã có bài phát biểu nhượng bộ sau khi buộc phải hoãn IPO (đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng) theo kế hoạch. Tờ Nikkei đưa tin lệnh hoãn IPO của Ant Group có thể đến từ Chủ tịch Tập Cận Bình.

"Việc tuân thủ các quy định đảm bảo sự tăng trưởng ổn định cho các công ty công nghệ tài chính", Eric Jing nói trong bài phát biểu của mình.

Còn quá sớm để nói liệu IPO của Ant Group có diễn ra trong thời gian tới hay không. Suy đoán đang tăng lên về việc việc trì hoãn sẽ ảnh hưởng như thế nào đến triển vọng thu nhập và việc huy động vốn của Ant Group.

Hôm 24.12, cơ quan quản lý thị trường của Trung Quốc công bố cuộc điều tra chống độc quyền với Alibaba, công ty công nghệ lớn nhất nước, 1 tháng sau khi nhà chức trách tạm dừng đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng trị giá 37 tỉ USD của Ant Group.

Theo trang FT, đây là một trong những cuộc điều tra đầu tiên của loại hình này với một công ty công nghệ lớn nhất Trung Quốc và diễn ra khi các nhà chức trách áp đặt các hoạt động thương mại điện tử cùng công nghệ tài chính của Alibaba vào mức độ giám sát kỹ lưỡng chưa từng có.

Cơ quan quản lý thị trường cho biết đang điều tra các hoạt động độc quyền bị nghi ngờ, bao gồm cả chiến thuật của Alibaba nhằm buộc các thương gia phải bán độc quyền trên nền tảng của họ - phương thức được gọi là "chọn một trong hai" ở Trung Quốc, trong số các vấn đề khác.

Theo tuyên bố ngắn gọn từ Cục Quản lý Thị trường Nhà nước Trung Quốc, cuộc điều tra về Alibaba đã được mở gần đây sau khi có khiếu nại. Trong trường hợp xấu nhất, Alibaba có thể bị phạt tới 10% doanh thu của năm trước

Trong một diễn biến liên quan, các cơ quan quản lý do ngân hàng trung ương Trung Quốc dẫn đầu cho biết sẽ “giám sát và hướng dẫn” Ant Group, chi nhánh dịch vụ tài chính của Tập đoàn Alibaba, về các vấn đề liên quan đến cạnh tranh công bằng và bảo vệ người tiêu dùng.

Trong một tuyên bố, Ant Group xác nhận rằng đã nhận được thông báo họp từ các cơ quan quản lý và sẽ “nghiêm túc nghiên cứu, tuân thủ nghiêm ngặt tất cả các yêu cầu quy định”.

Động thái điều tra Alibaba, công ty thương mại điện tử lớn nhất nước đang mở rộng sang lĩnh vực bán lẻ truyền thống và điện toán đám mây trong số nhiều ngành kinh doanh mới khác, đánh dấu hành động tích cực nhất của các nhà quản lý nhằm giải quyết chuyện tăng trưởng ngày càng nhanh của các công ty công nghệ Trung Quốc.

Scott Yu, chuyên gia chống độc quyền tại công ty luật Zhong Lun, cho biết: “Đây là cuộc điều tra chống độc quyền đầu tiên của Trung Quốc với một công ty internet Trung Quốc vì đã lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường của mình. Trong trường hợp xấu nhất, Alibaba có thể bị phạt tới 10% doanh số bán hàng của năm trước”.

Sau nhiều năm cho phép công ty như Alibaba và Tencent tự do phát triển với ít hạn chế, Bắc Kinh những tháng gần đây đã thay đổi chiến lược.

Tháng trước, các cơ quan quản lý đã công bố bản dự thảo đầu tiên về hướng dẫn chống độc quyền cho lĩnh vực internet, khiến cổ phiếu trong ngành lao đao. Các nhà phân tích cho biết Alibaba có nhiều cổ phiếu nhất.

Các quy tắc được đưa ra ngay sau khi Jack Ma, người sáng lập Alibaba và Ant Group, có bài phát biểu tại Thượng Hải hôm 24.10 thách thức các nhà quản lý và tấn công các ngân hàng quốc doanh.

Trong bài phát biểu kéo dài 20 phút, Jack Ma chỉ trích các quy định lạc hậu của Chính phủ Trung Quốc sẽ bóp nghẹt sự đổi mới của ngành công nghiệp tài chính. Bài phát biểu đề ra các quy tắc mới cho các tổ chức cho vay trực tuyến. Nhiều người tin rằng điều đó cũng thúc đẩy các nhà quản lý hủy bỏ đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng của Ant Group ở Thượng Hải và Hồng Kồng, vốn được coi là lớn nhất thế giới.

Qua những chuyện trên, có vẻ chắc chắn rằng việc các công ty có giành được sự ưu ái từ các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc hay không, sẽ ảnh hưởng đến chuyện thắng thua trong hoạt động kinh doanh ở nước này những năm tới.