Giá gạo Việt Nam đang cao kỷ lục, làm sao để duy trì bền vững?

Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết ngày 4.8, giá gạo 5% của Việt Nam giao dịch ở mức 618 USD/tấn, tăng 20 USD so với một ngày trước đó. Giá gạo 25% tấm cũng tăng thêm 20 USD/tấn so với ngày 3.8, giao dịch ở mức 598 USD/tấn. Còn gạo thơm Jasmine giao dịch ở mức 733 USD/tấn.

Theo đó, giá lúa gạo tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hôm nay (5.8) cũng điều chỉnh tăng 100 - 200 đồng/kg với nhiều chủng loại lúa. Cụ thể, giá lúa OM 5451 tăng thêm 100 đồng/kg, lên mức 7.000 - 7.300 đồng/kg, lúa Nàng Hoa 9 tăng 400 đồng/kg lên mức 7.200 - 7.600 đồng/kg.

Các loại gạo còn lại thì đi ngang. Cụ thể, giá lúa IR 504 ở mức 6.800 - 7.000 đồng/kg, lúa Đài Thơm 8 ở mức 6.900 - 7.100 đồng/kg, lúa Nhật cũng ổn định ở mức 7.800 - 8.000 đồng/kg, lúa Nàng Nhen (khô) ở mức 13.000 đồng/kg, OM 18 ở mức 6.900 - 7.100 đồng/kg.

Về thị trường xuất khẩu, Bộ Công Thương cho biết theo ước tính đến hết tháng 7.2023, Việt Nam xuất khẩu 4,83 triệu tấn gạo, trị giá 2,58 tỉ USD, tăng 18,7% về lượng và tăng 29,6% về trị giá so với cùng kỳ. Cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu đi đúng định hướng, gia tăng giá trị cho hạt gạo với các chủng loại như: gạo thơm, gạo nếp, gạo trắng cao cấp… 

Hầu hết các thị trường xuất khẩu gạo của nước ta đều ghi nhận mức tăng trưởng khá cao so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu gạo sang các thị trường khu vực Đông Nam Á tăng trưởng vượt bậc, các thị trường xuất khẩu truyền thống, trọng điểm được tiếp tục giữ vững, ngoài ra khu vực thị trường EU cũng ghi nhận sự tăng trưởng cao (gần 30%).

Tuy nhiên tại Hội nghị triển khai công tác điều hành xuất khẩu gạo ngày 4.8, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn chỉ ra hoạt động xuất khẩu gạo của nước ta thời gian qua cũng bộc lộ những tồn tại, hạn chế. Trong bối cảnh tình hình thương mại lương thực toàn cầu đang chịu tác động bởi nhiều yếu tố bất lợi, cần có giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất, đồng thời góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia.

Trước hết, về quan điểm chỉ đạo, Bộ trưởng nhấn mạnh, đây là thời cơ để đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo trong điều kiện có thể, nhằm mang lại giá trị, hiệu quả cao nhất cho người sản xuất, kinh doanh. Đây cũng là thời cơ để mở rộng thị trường, khẳng định thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế, nhất là ở các thị trường mới.

"Tuy nhiên, trong bối cảnh chung, trước những động thái của các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan…, chúng ta cũng cần rất thận trọng, tránh lợi thế người đi đầu quay đầu thành người đi sau", tư lệnh ngành Công Thương lưu ý, nhấn mạnh việc bảo đảm chất lượng hạt gạo và thương hiệu sản phẩm là vô cùng quan trọng để giữ vững đơn hàng, giữ vững thị trường bền vững.

Thứ hai, bên cạnh việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo để tận dụng thời cơ, vẫn phải bảo đảm được an ninh lương thực cho đất nước trong mọi tình huống.

Thứ ba, cần tiếp tục xác lập, củng cố cơ chế hợp tác chặt chẽ, hiệu quả giữa người sản xuất, vùng trồng với các thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo; và giữa các thương nhân với nhau; để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng và tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường và ép cấp, ép giá.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị, cùng với hệ thống dự trữ quốc gia, hai Tổng công ty Lương thực Miền Bắc và Miền Nam phải bảo đảm duy trì mức dự trữ và thu mua lương thực theo quy định của Nhà nước để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong mọi tình huống.

Bộ Công Thương giao cho Vụ Thị trường trong nước, Cục Xuất nhập khẩu và các đơn vị chức năng theo dõi, có cơ chế giám sát đặc biệt việc thực hiện nhiệm vụ này để bảo đảm dự trữ thương mại, duy trì nguồn cung và bình ổn giá cho thị trường trong nước, kiểm soát giá gạo xuất khẩu.

Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Bộ trưởng yêu cầu, thứ nhất cần tôn trọng những hợp đồng đã ký để giữ uy tín với các đối tác, hài hòa lợi ích giữa người sản xuất với các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu. Đồng thời, tập trung khai thác nguồn hàng, xây dựng, quảng bá thương hiệu và đàm phán, ký kết các hợp đồng mới với các đối tác truyền thống theo cơ chế giá phù hợp với tình hình thị trường; chú trọng phát triển các thị trường mới, có nhu cầu và còn nhiều tiềm năng, nhất là những thị trường trong các FTA mà Việt Nam đã ký kết.

Thứ hai, chủ động theo dõi chặt chẽ tình hình thương mại gạo toàn cầu và tìm hiểu kỹ các đối tác trước khi ký hợp đồng, đặc biệt phải thận trọng trong giao, nhận và thanh toán các lô hàng để tránh bị lừa đảo.

Thứ ba, chủ động phối hợp với các địa phương để xác lập cơ chế liên kết, hợp tác, bảo trợ... với cơ sở, người sản xuất để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng phù hợp nhu cầu thị trường và đạt quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của các nước nhập khẩu. Đồng thời, chú trọng xác lập, duy trì, củng cố mối quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu với nhau để tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường, ép cấp, ép giá, loại bỏ ngay tư duy kinh doanh "chộp giật".

Ngoài ra, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các Bộ, ngành liên quan, cấp ủy, chính quyền địa phương tích cực phối hợp với Bộ Công Thương cùng triển khai để đảm bảo: tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa với giá có lợi cho người nông dân; duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu theo quy định; cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa, góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước và tạo thuận lợi giao thương, bảo đảm xuất khẩu có hiệu quả.

Cụ thể, đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Làm tốt công tác định hướng quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, ứng dụng công nghệ trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản..., bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện xuất khẩu chính ngạch; đồng thời, tăng cường quảng bá nâng cao thương hiệu gạo Việt Nam nhằm tạo nguồn hàng có chất lượng, nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị sản phẩm gạo trong nước.