Nhìn lại ngành công nghệ năm 2023

AI chắc chắn là đột phá lớn nhất của năm mặc dù nỗ lực ứng dụng công nghệ này làm dấy lên tranh cãi mạnh mẽ. Chỉ số ít đơn vị thực sự thành thạo mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), thậm chí số đơn vị nắm giữ mô hình GPT-4 còn hiếm hơn.

GPT-4 được biết đến như LLM “đa phương thức”: đa dạng dữ liệu đầu vào lẫn đầu ra như văn bản, hình ảnh, âm thanh… Phản hồi từ mô hình thế hệ mới có thể lên đến 25.000 từ thay vì chỉ khoảng 3.000 từ như GPT-3.5.

LLM “đa phương thức” hứa hẹn thúc đẩy ứng dụng AI sâu rộng hơn nữa. Nhưng mặc dù vô cùng triển vọng, mô hình này lại bị hạn chế về phạm vi phát triển do dữ liệu huấn luyện không đủ đáp ứng.

Thực tế ảo tăng cường

Năm 2023, Apple chính thức gia nhập thị trường công nghệ thực tế ảo tăng cường sau nhiều năm kín tiếng. Tập đoàn gây ấn tượng mạnh tại Hội nghị Các nhà phát triển toàn cầu (WWDC) tháng 6 với thiết bị thực tế hỗn hợp Vision Pro. Sản phẩm sở hữu 2 màn hình micro LED cùng 2 chip M2 và R1, camera cùng cảm biến tích hợp cho phép người dùng đăng nhập ứng dụng bằng cách nhìn vào chúng. Do hoạt động sản xuất bị chậm trễ nên dự kiến phải đến năm sau Vision Pro mới được bán.

Vài tháng sau, đến lượt Meta giới thiệu kính thực tế ảo Quest 3. Phiên bản thứ 3 của thiết bị này nhận được rất nhiều phản hồi tích cực.

Siêu máy tính Frontier

Hệ thống Frontier đặt tại Phòng thí nghiệm quốc gia Oak Ridge (Mỹ) một lần nữa đứng đầu danh sách 500 siêu máy tính nhanh nhất thế giới và phá vỡ rào cản tính toán.

Đây là siêu máy tính exascale đầu tiên: thực hiện được đến 1.018 triệu tỉ phép tính mỗi giây. Frontier dựa trên cấu trúc HPE Cray EX235a, sở hữu CPU hế hệ thứ 3 64-lõi 2GHz 7A53s và GPU MI250X của AMD.

Sức mạnh xử lý của Frontier rất hữu ích cho hoạt động khoa học đòi hỏi tính toán chuyên sâu ở các lĩnh vực sinh học; dược; khí tượng học; thiết kế động cơ tiết kiệm năng lượng, máy gia tốc hạt hoặc module lò phản ứng hạt nhân, nghiên cứu vũ trụ…

Thiết bị điện tử mới

Mỗi năm đều có hàng trăm thiết bị mới xuất hiện trên thị trường. Loạt thiết bị nổi bật năm 2023 gồm có:

Ở mảng điện thoại thông minh, hai “ông lớn” Apple và Google khẳng định vị thế với iPhone Pro 15 và Pixel 8 Pro.

Ở mảng máy tính xách tay, MacBook Air 15 inch thành công cứu vãn doanh số MacBook sụt giảm năm nay, còn Microsoft Surface Laptop Studio 2 nhận về phản hồi tích cực nhưng không được như kỳ vọng.

Chuyển sang mảng chip, Intel vừa ra mắt Core i9-14900K vào tháng 12. Sản phẩm Core i7-14700K của hãng cũng đủ sức cạnh tranh với M2 Ultra của Apple.

Về thiết bị gia dụng thông minh, loa điều khiển nhà cửa Echo Hub do Amazon phát triển tương thích với 140.000 thiết bị thông minh chuẩn Matter và Thread (hai chuẩn kết nối không dây) là một thành công lớn.

Ở mảng kính thông minh, Meta đập tan mọi chỉ trích bằng sản phẩm Ray-Ban Meta tích hợp camera cùng loa cho phép gọi điện thoại, phát nhạc, chụp ảnh, quay phim.

Điện toán lượng tử

Tháng 12.2023, chương trình ONISQ nhận tài trợ từ Cơ quan Nghiên cứu các dự án quốc phòng hiện đại Mỹ (DARPA) đạt một đột phá lớn. Đội ngũ nhà nghiên cứu đến từ Đại học Harvard, Công ty QuEra Computing, Viện Công nghệ Massachusetts, Đại học Princeton, Viện Tiêu chuẩn và công nghệ quốc gia Mỹ, Đại học Maryland lần đầu tiên tạo nên mạch lượng tử đạt khả năng chịu lỗi phục vụ công tác thiết kế bộ xử lý máy tính lượng tử.

Chất siêu dẫn LK-99

LK-99 thu hút sự chú ý khi một nhóm nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng lượng tử do Lee Sukbae và Kim Ji-Hoon đứng đầu tuyên bố đây là chất siêu dẫn ở nhiệt độ phòng đầu tiên trên thế giới.

Lee và Kim bắt đầu xem xét vật liệu này - hợp chất của đồng, chì, phốt pho cùng oxy - từ cách đây 20 năm. Tháng 7 năm nay họ cho biết LK-99 hoạt động như một chất siêu dẫn với điện trở bằng không và có hiệu ứng Meissner (sinh ra do từ trường bị trục xuất khỏi vật liệu đang trong quá trình trở thành chất siêu dẫn, khiến vật liệu lơ lửng khi đặt trên nam châm) ở nhiệt độ phòng lên tới 127 độ C ở áp suất môi trường xung quanh.

Chất siêu dẫn có thể đem lại lưới điện không thất thoát năng lượng lúc truyền xa, kết nối kỹ thuật số nhanh hơn, nam châm nâng đoàn tàu trên đường ray, cải tiến máy gia tốc hạt, máy MRI hay thậm chí cả lò phản ứng hạt nhân. Thông tin về LK-99 lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội và khiến cổ phiếu của doanh nghiệp bán dẫn tăng vọt.

Nhiều tổ chức nghiên cứu thử tái tạo LK-99, nhưng hầu hết đều không ghi nhận bất kỳ hiện tượng siêu dẫn nào. Một số ít quan sát được phản ứng từ tính trong các mảnh nhỏ có thể giải thích là từ tính bình thường hoặc sắt từ.

Kết luận gây “vỡ mộng” nhất đến từ Trung tâm Lý thuyết vật chất ngưng tụ (CMTC) thuộc Đại học Maryland. Họ viết trên mạng xã hội X: “LK-99 không phải là chất siêu dẫn, thậm chí không phải ở nhiệt độ phòng hoặc ở nhiệt độ rất thấp. Nó là một vật liệu kém cỏi có điện trở rất cao. Chẳng có gì phải tranh cãi. Dữ liệu đã chứng minh”.

Tranh chấp Apple - Masimo

Từ ngày 21.12.2023, Apple ngừng bán 2 mẫu đồng hồ thông minh Watch Series 9 và Ultra 2 tại thị trường Mỹ nhằm tuân thủ lệnh cấm từ Ủy ban Thương mại quốc tế (ITC) liên quan đến tranh chấp 10 bằng sáng chế, trong đó có bằng sáng chế cảm biến đo oxy trong máu, với công ty công nghệ y tế Masimo.

Hai bên thiết lập quan hệ hợp tác vào năm 2013. Tuy nhiên sau đó Apple lén lút chiêu mộ chuyên gia y tế Michael O’Reilly cùng hàng loạt nhân viên đang làm việc cho Masimo.

Quyết định tạm ngừng bán 2 mẫu đồng hồ thông minh mới ra mắt sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến doanh số dịp lễ cuối năm của Apple. Tuy vậy người dùng vẫn có thể mua qua bên thứ 3. Vụ việc là bài học xương máu cho công ty nhỏ cân nhắc hợp tác với “ông lớn” công nghệ.

Mặt xấu của AI tạo sinh

Bản chất của công nghệ này không xấu, nhưng các đơn vị phát triển trong quá trình chạy đua xây dựng LLM lại bất chấp bỏ qua quyền riêng tư dữ liệu, chấp nhận vi phạm bản quyền, thu thập nội dung độc hại và thiếu trách nhiệm giải trình.

Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật AI đầu tiên trên thế giới. Tuy nhiên đến năm 2025 luật mới có hiệu lực, như vậy một năm tới hoạt động phát triển trí tuệ nhân tạo tại lục địa già vẫn chưa được quản lý một cách hiệu quả.

Hỗn loạn tại OpenAI

Ngày 17.11, OpenAI - công ty ra mắt nền tảng trí tuệ nhân tạo ChatGPT một năm trước - thông báo sa thải Giám đốc điều hành (CEO) Sam Altman vì hội đồng quản trị mất niềm tin vào năng lực lãnh đạo của ông.

Có 700 trong tổng số 770 nhân viên công ty phản ứng với quyết định trên bằng cách đe dọa theo ông Altman sang Microsoft. Kết quả là OpenAI quyết định phục chức cho cựu CEO chỉ 4 ngày sau khi sa thải, đồng thời lập hội đồng quản trị mới với một đại diện Microsoft được trao vị trí quan sát viên.

Reddit với chính sách thu phí API

Tháng 4.2023, nền tảng mạng xã hội Reddit thông báo thu phí API - động thái nhận phải phản ứng mạnh mẽ từ người dùng.

API là cổng cho phép phần mềm ngoài truy cập và sử dụng dữ liệu. Tận dụng chính sách miễn phí lâu nay của Reddit, các đơn vị phát triển AI như OpenAI hay Apollo lấy nguồn dữ liệu này huấn luyện hệ thống của mình.

Apollo phát động chiến dịch phản đối chính sách thu phí, hơn 8.200 người dùng chuyển tài khoản về chế độ riêng tư như cách bày tỏ sự phẫn nộ, nhưng ban lãnh đạo Reddit quyết không đảo ngược quyết định. Hệ quả là nhiều đơn vị phát triển bên thứ 3 thu phí truy cập Reddit với người dùng.

Trước Reddit, mạng xã hội X cũng ngừng cấp quyền truy cập API miễn phí nhằm kiếm thêm lợi nhuận từ nguồn dữ liệu quý giá.

Làn sóng rút quảng cáo khỏi X

Làn sóng tẩy chay bùng lên từ tháng 11 khi tỷ phú Elon Musk bày tỏ đồng thuận với một nội dung phân biệt sắc tộc. Sau đó ông đã lên tiếng xin lỗi nhưng hàng loạt công ty như Disney, Apple, IBM, Paramount Global, Warner Bros. Discovery, Lions Gate Entertainment, Comcast… đều quyết định rút quảng cáo khỏi X - động thái mà tờ The New York Times ước tính khiến nền tảng này thiệt hại 75 triệu USD.

Trước làn sóng tẩy chay, tỷ phú Musk tại sự kiện DealBook Summit 2023 cuối tháng trước dùng lời lẽ thô tục đáp trả các đơn vị rút quảng cáo. Bê bối hiện tại đe dọa cản trở nỗ lực làm đẹp bảng cân đối tài chính của X mà ông Musk đang thực hiện.