Niềm vui giá lúa

Người quê là vậy, những niềm vui dù lớn hay nhỏ đều muốn sẻ chia. Mà với dân miền Tây quê tôi thì cách chia vui phổ biến là những tiệc nhậu.

Bữa tiệc hôm đó, ngoài mấy anh em tôi còn có vài chú bác ở xóm cũng đến dự, ai nấy đều hoan hỷ như nhau. Hỏi kỹ mới biết, vụ lúa hè thu ở xã vừa thu hoạch xong, năng suất trung bình khoảng 7 tấn/ha. Đặc biệt, giá bán lúa năm nay tới 7.000 đồng mỗi ký, cao hơn vụ này năm ngoái gần 400 đồng/kg.

Chỉ tính riêng vụ hè thu này, trừ hết chi phí sản xuất thì mỗi hecta nông dân quê tôi còn lời khoảng 22 triệu đồng. Nhà nào canh tác vài mẫu ruộng thì coi như lời vài chục đến cả trăm triệu, nhà nào có vài công thôi cũng rủng rỉnh vài triệu xài chơi.

Hèn gì, vừa qua bến đò ngang con sông cái là tôi thấy bà con nông dân vẻ mặt ai cũng phấn khởi. Dù mấy ngày nay mưa bão đúng thời điểm thu hoạch lúa nhưng mọi người vẫn rất vui, vì đa số lúa đã được thương lái ngã giá và mua tại ruộng, khi chưa thu hoạch. Cứ thế, thu hoạch đến đâu thương lái đến “gom” lúa đến đó, bà con không còn phải bỏ công sức để phơi lúa, sấy lúa như trước đây.

Nâng chén rượu trên tay, bác Hai tôi nói, làm ruộng mà mùa nào cũng trúng mùa được giá như mùa này thì chẳng mấy chốc nông dân mình sẽ giàu thôi. Ngưng lại một lát, bác ngậm ngùi kể mấy năm trước, vật giá leo thang, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật cũng tăng theo nhưng giá lúa lại thấp.

Bà con làm xong vụ lúa, bán đổ bán tháo hết trơn mà không đủ tiền trả cho đại lý vật tư nông nghiệp, nhiều người phải vay ngân hàng để bù lỗ. Không ít hộ nông dân ở miền Tây chẳng còn kiên nhẫn với cây lúa, bèn cải tạo đất lại để trồng cây ăn trái như xoài, ổi, đu đủ, sầu riêng...

Số còn lại bán đất ruộng hoặc cho thuê mướn rồi lên các trung tâm công nghiệp lớn để làm công nhân, chấp nhận cảnh ly hương xa xứ, khiến cho những xóm làng miền Tây vốn đã nghèo khó lại càng lặng lẽ tiêu điều hơn.

Những lời ngắn gọn của bác Hai nhưng phần nào khái quát được bức tranh sinh kế của người dân miền Tây quê tôi mấy năm qua. Tôi nhớ chỉ hơn hai tháng trước, thằng em trồng mấy mẫu xoài bên Cù Lao Giêng (H.Chợ Mới, An Giang) điện cho tôi mếu máo, nói giá xoài bán ra tại vườn chưa tới 2.000 đồng/ký, kiểu này lỗ đứt đường.

Tôi xách xe chạy qua nhà đứa em, đi trên mấy con đường liên xã dưới những tán xoài trái xum xuê nhưng bà con không ai hái bán vì giá rẻ. Những trái xoài chín rụng đầy đường, khiến người điều khiển xe phải vừa chạy vừa né tránh. Các chủ xoài cũng chẳng thể làm gì hơn, cứ nhìn vốn liếng cả năm trời đầu tư vào vườn xoài rụng dần, rụng dần.

Qua tìm hiểu tôi mới biết, cách đây vài năm, giá xoài cao do các thương lái thu mua và xuất khẩu ra nước ngoài. Thế là bà con đổ xô đi trồng xoài, nghĩ bụng không bao lâu sẽ thu hồi vốn và có lãi. Ai ngờ đến lúc xoài cho trái, giá lại rớt thảm hại mấy năm liền. Giờ những người trồng xoài quê tôi rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”, bởi giữ lại vườn cũng khó mà chặt bỏ hết để trồng lại cây khác thì phải mất mấy năm nữa mới cho trái.

Thế mới thấy, tính tự phát trong đầu tư sản xuất của người nông dân lúc nào cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhưng muốn chủ động để tránh rủi ro thì lại nằm ngoài khả năng của họ.

Trở lại câu chuyện giá lúa tăng cao vụ hè thu này, đương nhiên đó là niềm vui của nông dân cả nước. Theo số liệu của Bộ NN-PTNT, khối lượng gạo xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2023 là 4,27 triệu tấn, đạt 2,3 tỉ USD, tăng đến 22,2% về khối lượng và 34,7% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Giá gạo bình quân xuất khẩu của Việt Nam ước tính đạt 539 USD/tấn, tăng 10,2% so với cùng kỳ năm 2022.

Theo nhận định của các chuyên gia, nguyên nhân chính khiến giá cả cũng như khối lượng gạo xuất khẩu của nước ta tăng mạnh 6 tháng đầu năm là do Ấn Độ và vài nước cấm xuất khẩu một số loại gạo. Ngoài ra là ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết cực đoan khiến sản lượng lương thực toàn cầu giảm.

Như vậy, rõ ràng các tác nhân liên quan đến giá lúa gạo nước ta tăng thời gian qua đều mang tính khách quan. Nghĩa là, sắp tới đôi khi có những biến động về giá lúa gạo, về thị trường xuất khẩu chớ chưa hẳn mọi thứ sẽ ổn định, bền vững.

Nói cách khác, giá cả lúa gạo nói riêng và nông sản nói chung, mặc dù có tác động trực tiếp, to lớn đến người nông dân Việt Nam nhưng lại không hoàn toàn nằm trong sự kiểm soát của chúng ta. Bao giờ chúng ta có thể làm chủ tình hình, để người nông dân không còn nỗi bất an về giá cả và chuyên tâm sản xuất, đó là câu hỏi lớn mà các ngành chức năng cần giải quyết.

Đối với tôi, niềm vui lớn là được ngồi nghe bà con nông dân quê mình kể về thành quả của một vụ mùa bội thu, được giá. Ánh mắt ai cũng ngập tràn hạnh phúc, trên môi ai cũng nở những nụ cười hào sảng. Chỉ mong rằng những ánh mắt ấy, nụ cười ấy còn mãi, chớ không phải chỉ lóe lên rồi vụt tắt ở những vụ mùa sau.