Kỳ trước: Càng dùng giấy vệ sinh loại tốt, càng tạo gánh nặng cho môi trường

Tại Canada, nước xuất khẩu bột giấy lớn thứ hai thế giới, hoạt động khai thác gỗ công nghiệp, gồm cả bột giấy, đang diễn ra ở một số khu rừng già cuối cùng còn sót lại ở phương bắc. Đây cũng là nơi sinh sống của các cộng đồng bản địa vốn chia sẻ không gian với tuần lộc, chồn thông và hàng tỉ loài chim biết hót.

Khai thác gỗ công nghiệp được cho là lấn chiếm nửa triệu ha rừng phương bắc mỗi năm, mà nguyên nhân chính là do nhu cầu về bột giấy ngày càng gia tăng. Canada là nhà sản xuất bột giấy kraft từ gỗ mềm tẩy trắng (NBSK) lớn nhất thế giới, loại được ưa chuộng để sản xuất mô bột giấy nguyên chất. Khoảng một nửa bột giấy NBSK của Canada được dùng để sản xuất các sản phẩm khăn giấy.

Các công ty giấy Mỹ đang chịu áp lực của người tiêu dùng trong việc giảm sử dụng bột gỗ nguyên chất, đặc biệt là từ các khu rừng phía bắc Canada. Ví dụ, Kimberley-Clark, một trong ba công ty khăn giấy có thị phần lớn nhất ở Mỹ, đã đặt mục tiêu giảm việc sử dụng sợi rừng tự nhiên (chủ yếu từ rừng ôn đới và phương bắc), xuống 50% vào năm 2025 so với năm 2011.

Theo một số nghiên cứu, tác động môi trường lớn nhất của việc sản xuất giấy vệ sinh xuất phát từ lượng điện khổng lồ mà các cơ sở sản xuất cần để làm nóng bột giấy, nước và hóa chất, sau đó làm khô cuộn giấy.

Tất nhiên, lượng khí thải carbon từ các nhà máy như vậy phụ thuộc vào cách mỗi nhà máy sử dụng nguồn cung năng lượng - từ lưới điện hay nguồn nhiệt của nhà máy, rồi điện năng dùng từ nhiệt điện hay điện tái tạo... Hiệu suất hoạt động nhà máy cũng đóng một vai trò để lượng khí thải.

Một nghiên cứu ở Ba Lan, nơi lưới điện chủ yếu phụ thuộc vào than, đã phát hiện ra rằng tác động môi trường tổng thể lớn nhất của việc sản xuất giấy vệ sinh (đối với cả bột giấy nguyên chất và bột giấy tái chế) đến từ việc sử dụng điện, cùng với đầu ra là lượng khí thải nước, chất thải rắn và không khí ô nhiễm.

Gây ô nhiễm nguồn nước

Tác động của giấy vệ sinh tích lũy khi sản phẩm được đóng gói và vận chuyển, cuối cùng được sử dụng và thải bỏ. Một nghiên cứu được Hiệp hội Hóa học Mỹ công bố năm ngoái cho thấy giấy vệ sinh nên được coi là nguồn “có khả năng chính” đưa các chất dạng polyfluoroalkyl (PFAS) vào hệ thống xử lý nước thải. Với nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người và động vật hoang dã, những “hóa chất khó phân hủy” này tạo thêm gánh nặng cho môi trường. Giấy vệ sinh tái chế dù ít gây ô nhiễm hơn nhưng cũng được làm bằng sợi làm từ vật liệu có chứa PFAS.

Những người khác lưu ý rằng giấy vệ sinh là một trong những thành phần ô nhiễm chính không hòa tan được đổ vào các nhà máy xử lý nước thải. Sợi là thành phần rắc rối của bùn thải, đòi hỏi chi phí xử lý cao và sử dụng năng lượng cao. Ở những quốc gia không có cơ sở xử lý chất thải, giấy vệ sinh có thể xâm nhập trực tiếp vào mạch nước.

Giảm tải việc sử dụng giấy vệ sinh

Việc giảm tất cả các tác động môi trường này đòi hỏi phải có hành động của nhiều chủ thể khác nhau dọc theo chuỗi cung ứng, với các giải pháp đa dạng và phức tạp như chính bản thân ngành này.

Giải pháp thay thế giấy vệ sinh đầu tiên là lắp đặt và sử dụng một bồn vệ sinh có chức năng phun nước để làm sạch phía sau. Một đánh giá vòng đời cho thấy bồn vệ sinh có tác động đến môi trường thấp hơn giấy vệ sinh ở các hạng mục từ khí hậu đến sức khỏe con người, tài nguyên và hệ sinh thái (trừ nước).

Giải pháp thay thế thứ hai là sử dụng ít giấy vệ sinh hơn và rơi vào tay người tiêu dùng cá nhân. Các nhà thống kê lưu ý rằng người dân châu Âu và Anh dẫn đầu về mức tiêu thụ giấy vệ sinh. Những thống kê khác chỉ ra rằng các hộ gia đình ở Mỹ sử dụng trung bình ba cuộn giấy mỗi tuần.

Khả năng thứ ba: chuyển sang sử dụng giấy tái chế. So sánh lượng phát thải khí nhà kính (GHG) do sản xuất từ giấy vệ sinh làm từ bột giấy nguyên chất và sợi tái chế cho thấy, mặc dù giấy tái chế trong quá trình sản xuất đòi hỏi điện năng cao hơn, nhưng lượng phát thải khí nhà kính từ bột giấy nguyên chất lại cao hơn khoảng 30% so với từ giấy tái chế do tác động gia tăng từ việc nghiền bột gỗ.

Giấy vệ sinh làm từ các nguồn thay thế như tre hay mía cũng đang được chú ý. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng cac sản phẩm từ các nước châu Á phải vận chuyển đến nửa vòng trái đất để tới tay người dùng ở Mỹ hoặc EU sẽ tạo ra lượng khí thải carbon lớn.

Dùng rơm cũng là một ý tưởng tốt. Ví dụ, Essity, trong số chín nhà sản xuất giấy lụa lớn nhất thế giới, đã khánh thành một cơ sở sản xuất bột giấy từ rơm lúa mì tại nhà máy Mannheim, Đức vào năm 2021, Công nghệ đột phá này sử dụng ít nước và năng lượng hơn trong sản xuất. Các tính toán ban đầu chỉ ra rằng bột giấy rơm Essity độc đáo có tác động môi trường tốt hơn 20% so với giấy làm từ sợi gỗ. Khăn giấy từ rơm cũng mềm, trắng và chắc như khăn giấy được làm từ sợi gỗ.

Anh Tú