Tổng thống Joe Biden hôm 16.4 đã tìm cách thể hiện một mặt trận thống nhất với Thủ tướng Nhật Bản - Yoshihide Suga trong việc chống lại Trung Quốc ngày càng quyết đoán khi nhà lãnh đạo Mỹ tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên tại Nhà Trắng kể từ khi nhậm chức hôm 20.1.
Biden đã mời Thủ tướng Suga tham dự các cuộc hội đàm mang đến cho ông cơ hội để làm việc sâu hơn với cam kết hồi sinh các liên minh của Mỹ vốn đã rạn nứt dưới thời người tiền nhiệm Donald Trump.
Trung Quốc là chủ đề hàng đầu chương trình nghị sự. Ông Biden nhấn mạnh Nhật Bản đóng vai trò trung tâm trong nỗ lực của Mỹ nhằm đối đầu với Trung Quốc. Hai nhà lãnh đạo đã giải quyết một loạt các vấn đề địa chính trị, bao gồm cả Đài Loan, trong đó ông Suga nói rằng họ tái khẳng định "tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan", một cú đánh vào việc Trung Quốc gia tăng áp lực quân sự với hòn đảo.
"Hôm nay, Thủ tướng Suga và tôi khẳng định sự ủng hộ chặt chẽ của chúng tôi với liên minh Mỹ-Nhật Bản và vì nền an ninh chung của chúng tôi. Chúng tôi cam kết làm việc cùng nhau để đối mặt với những thách thức từ Trung Quốc và các vấn đề như Biển Hoa Đông, Biển Đông cũng như Triều Tiên, để đảm bảo một tương lai của một Ấn Độ Dương Thái Bình Dương tự do và rộng mở", ông Biden nói trong một cuộc họp báo chung tại Vườn Hồng ở Nhà Trắng, gọi các cuộc thảo luận là "hiệu quả".
Các mối quan tâm cấp bách khác tại cuộc đàm phán bao gồm việc Trung Quốc gia tăng các hoạt động quân sự gần Đài Loan, thắt chặt vòng kiềm tỏa với Hồng Kông và cuộc đàn áp với người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi ở Tân Cương.
Suga cho biết ông và Biden đã nhất trí về sự cần thiết của các cuộc thảo luận thẳng thắn với Trung Quốc trong bối cảnh các hoạt động của nước này ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Hội nghị thượng đỉnh là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên của ông Biden với một nhà lãnh đạo nước ngoài trên cương vị tổng thống, diễn ra chỉ vài ngày sau khi Trung Quốc điều 25 máy bay đến gần Đài Loan,
bao gồm cả chiến đấu cơ và máy bay ném bom có khả năng hạt nhân.
"Tôi không đề cập đến chi tiết vì nó liên quan đến trao đổi ngoại giao, nhưng đã có sự công nhận đồng ý về tầm quan trọng của hòa bình và ổn định của eo biển Đài Loan giữa Nhật Bản và Mỹ, điều này đã được tái khẳng định vào dịp này", ông Suga tuyên bố.
Trong một cú đánh khác vào Trung Quốc, ông Biden cho biết Mỹ và Nhật Bản sẽ cùng đầu tư vào các lĩnh vực như 5G, trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử, hệ gen và chuỗi cung ứng bán dẫn.
"Nhật Bản và Mỹ đều đang đầu tư sâu vào đổi mới và hướng tới tương lai. Điều đó bao gồm việc đảm bảo rằng chúng tôi đầu tư và bảo vệ các công nghệ sẽ duy trì và nâng cao lợi thế cạnh tranh của chúng tôi", ông chủ Nhà Trắng nói.
Đài Loan và Olympic mùa hè
Những bình luận công khai của Thủ tướng Suga về Đài Loan có thể không giống với những gì một số quan chức Mỹ hy vọng được nghe từ nhà lãnh đạo Nhật Bản, người kế thừa chính sách Trung Quốc nhằm cân bằng mối quan hệ an ninh với quan hệ kinh tế khi ông nhậm chức Thủ tướng Nhật vào tháng 9. Bình luận của ông Suga đã đi xa hơn một chút so với tuyên bố vào tháng 3.2021 sau cuộc họp 2+ 2 giữa bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng Mỹ - Nhật Bản.
Đây là là tuyên bố chung đầu tiên về Đài Loan - vấn đề lãnh thổ nhạy cảm nhất của Trung Quốc - của hai nhà lãnh đạo Mỹ và Nhật Bản kể từ năm 1969.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc – Triệu Lập Kiên cho biết nước này đã bày tỏ quan ngại nghiêm trọng về "sự thông đồng" giữa Nhật Bản với Mỹ, và hai nước này nên xem xét các mối quan ngại của Trung Quốc một cách nghiêm túc.
Phát biểu sau đó với một nhóm tư vấn của Washington, ông Suga cho biết Nhật Bản sẽ nói những gì cần thiết với Trung Quốc và lên tiếng về nhân quyền, nhưng cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết lập một mối quan hệ ổn định, mang tính xây dựng với Bắc Kinh.
Tại cuộc họp báo của Nhà Trắng, Suga cho biết ông đã nói với Biden rằng cam kết tiến tới Thế vận hội (Olympic) mùa hè ở Nhật Bản và đề nghị Biden ủng hộ. Nhật Bản đang phải vật lộn với tình trạng nhiễm coronavirus đang gia tăng với thời gian chưa đầy 100 ngày nữa là Olympic mùa hè khai mạc.
“Tôi đã nói với tổng thống về quyết tâm của mình trong việc hiện thực hóa các môn thi đấu Olympic và Paralympic Tokyo vào mùa hè này như một biểu tượng của sự thống nhất toàn cầu”, ông Suga chia sẻ.
Khi ngồi xuống để nói chuyện, ông Biden, Suga và hai phái đoàn của họ đều đeo khẩu trang, tuân theo các quy định để bảo vệ chống lại sự lây lan của COVID-19.
Ông Biden dường như quyết tâm đi đúng hướng với Suga sau 4 năm, trong đó Trump đôi khi chỉ trích các đồng minh ở châu Á và các nơi khác về những gì ông cho là không chi tiêu đủ cho quốc phòng hoặc không tài trợ cho sự hiện diện của quân đội Mỹ, đặt câu hỏi về giá trị của các liên minh quân sự nền tảng.
Với cuộc gặp ông Suga và hội nghị thượng đỉnh đã được lên kế hoạch khác với Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in vào tháng 5, ông Biden hy vọng sẽ thúc đẩy các nỗ lực chung cùng Úc, Ấn Độ và Nhật Bản trong nhóm Bộ tứ (Quad), cũng như với Hàn Quốc, để chống lại Trung Quốc và kẻ thù lâu năm của Mỹ là Triều Tiên .
Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Anh và Canada đã áp đặt các biện pháp trừng phạt với các quan chức Trung Quốc về việc đối xử với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Một số nhà lập pháp Nhật Bản đã nói rằng nước này nên áp dụng luật riêng cho phép họ làm điều tương tự, ngay cả khi các nhà lãnh đạo lo lắng về phản ứng dữ dội của Trung Quốc.
Trung Quốc phủ nhận mọi vi phạm nhân quyền, nhưng Mỹ nói rằng Bắc Kinh đang tiến hành cuộc diệt chủng ở Tân Cương.