Các hãng ô tô điện cố chiếm lợi thế ở Đông Nam Á dù nhu cầu của người dùng thấp (phần 1)

Tại Bangkok (thủ đô Thái Lan), Sathapat Paethong, nhân viên truyền thông người Thái Lan 35 tuổi, cho biết đang tiết kiệm được 2/3 số tiền anh từng mua xăng hàng tháng kể từ khi chuyển sang dùng ô tô điện Ora của Great Wall Motor (Trung Quốc).

Tại thành phố Bandung (Indonesia), Winardy Pranoto, quản lý 27 tuổi tại một công ty dệt may, cảm ơn trợ cấp của chính phủ Indonesia vì đã khuyến khích anh mua một chiếc ô tô điện Wuling mini.

Đông Nam Á đã trở thành đấu trường trị giá hàng tỉ USD cho đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực ô tô điện, khi các quốc gia tranh giành sự chú ý của các thương hiệu lớn bằng cách cung cấp nguyên liệu thô, cơ sở hạ tầng, giảm thuế và có hàng chục triệu chủ sở hữu xe tiềm năng trong tương lai.

Thái Lan đã thu hút các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc như BYD và Great Wall Motor; Malaysia có Volvo và Mercedes-Benz; còn Indonesia thu hút Hyundai nhưng vẫn đang mời gọi Tesla, khi các chính phủ Đông Nam Á gấp rút xây dựng chính sách mang lại điều kiện hoàn hảo để trở thành trung tâm ô tô điện.

Doanh số bán ô tô điện tại các nước Đông Nam Á này đang tăng nhanh, nhưng nhìn chung vẫn chỉ giới hạn ở tầng lớp trung lưu và thượng lưu ở thành thị, do nhiều người ở thị trường đại chúng không đủ khả năng sắm xe điện có mức giá khởi điểm khoảng 20.000 USD.

Theo dữ liệu từ hãng nghiên cứu thị trường Counterpoint, nhu cầu về ô tô điện ở Đông Nam Á đã tăng mạnh trong quý 2/2023 với tổng doanh số bán hàng tăng 894% so với cùng kỳ năm ngoái, cao nhất toàn cầu, do người tiêu dùng ở Thái Lan, Việt Nam, Indonesia và Malaysia mua xe nhiều.

Trong cùng thời gian, ô tô điện đã chiếm hơn 6% tổng doanh số bán xe hơi chở khách trong khu vực Đông Nam Á, gần gấp đôi so với quý trước.

Thế nhưng, những con số ấn tượng này không che giấu thực tế là Đông Nam Á vẫn tụt hậu so với các khu vực khác, nơi các chính phủ đã chi hàng tỉ USD để tạo ra các hệ sinh thái cần thiết nhằm hỗ trợ sự chuyển đổi hàng loạt từ phương tiện thông thường sang ô tô điện.

Sathapat Paethong nói: “Thử thách duy nhất với tôi là phạm vi di chuyển. Nếu bạn sắp hết pin và cần phải đi đâu đó bằng cách nào đó, bạn không thể. Phải mất ít nhất nửa giờ để sạc”

Tham Siew Yean, nhà kinh tế học và thành viên cấp cao của Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), nói việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc điện này giải thích tại sao tốc độ tăng trưởng của thị trường ô tô điện trong khu vực lại “chậm hơn một chút” so với những nơi khác. “Tôi nghĩ sẽ mất nhiều thời gian để nhu cầu tăng”, bà nói với trang SCMP.

Song với những người có khả năng tài chính, chưa bao giờ là thời điểm tốt hơn hiện nay để chuyển từ ô tô động cơ đốt trong sang xe điện, theo nhận định của những người sớm chấp nhận công nghệ mới.

Zamir Noor cho hay: “Hiện đã có những chiếc ô tô điện phù hợp được hầu hết ngân sách”.

Trung Quốc dẫn đầu, thế giới theo sau

Theo dữ liệu từ nhà phân tích thị trường công nghệ độc lập Canalys, trong nửa đầu năm 2023, 6,2 triệu ô tô điện đã được bán trên toàn cầu, với hơn 50% chỉ riêng ở Trung Quốc. Doanh số bán ô tô điện tại châu Âu đóng góp 24% trong tổng doanh số, tiếp theo là Mỹ với 13%.

Phần còn lại của thế giới, gồm cả Đông Nam Á, chỉ chiếm 7% tổng doanh số bán ô tô điện ở nửa đầu năm 2023.

Putra Adhiguna, chuyên gia năng lượng của Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA), nhận xét: “Nếu chúng ta nhìn vào thị trường ô tô, Đông Nam Á chiếm khoảng 5% doanh số bán ô tô và sản xuất ô tô toàn cầu”. Gary Ng Cheuk-yan, chuyên gia kinh tế cấp cao tại hãng Natixis, nói Đông Nam Á hiện đóng góp khoảng 0,65% doanh số bán ô tô điện toàn cầu.

Sự chênh lệch cao về giá mà người tiêu dùng trong khu vực này phải trả để chuyển từ ô tô chạy xăng sang xe điện khiến nhu cầu cho đến gần đây vẫn đứng sau so với các nơi khác, Putra Adhiguna nói.

Ông nói: “Vì vậy, dự báo hiện tại xem xét tốc độ tiêu thụ ô tô điện chậm hơn ở Đông Nam Á do mức giá xe hơi trên đường khá khác biệt so với các khu vực khác như Mỹ và Liên minh châu Âu (EU)”.

Tuy nhiên, dân số ngày càng tăng của Đông Nam Á với hơn 680 triệu người và tầng lớp trung lưu đang phát triển mang lại nhiều cơ hội.

Giống như bất kỳ ngành nào, các chuyên gia cho rằng thị trường ô tô điện chỉ có thể phát triển mạnh nếu có không gian để phát triển trên quy mô lớn, điều đó đồng nghĩa người tiêu dùng cần được đưa ra những lý do chính đáng để thực hiện chuyển đổi sớm hơn.

Winardy Pranoto cho biết: “Đúng, chúng thường đắt hơn những chiếc ô tô chạy xăng tương đương, nhưng được bù lại bằng chi phí vận hành thấp hơn và sự yên tĩnh. Một số chủ sở hữu ô tô điện bị thu hút bởi khía cạnh ‘xanh’, nhưng đây chỉ là yếu tố phụ”.

Việc lắp ráp ô tô điện tại địa phương hoặc ít nhất là trong khu vực  Đông Nam Á có thể tăng khả năng chi trả mua xe, khi các chính phủ cũng cần nỗ lực phát triển cơ sở hạ tầng sạc đầy đủ, làm sạch lưới điện và duy trì các hoạt động bền vững trong sản xuất pin xe điện.

Abhilash Gupta, nhà phân tích của công ty Counterpoint, bình luận: “Tốc độ chuyển đổi sang ô tô điện ở Đông Nam Á phụ thuộc vào kế hoạch của nhà sản xuất thiết bị gốc, chính sách của chính phủ và thái độ của người tiêu dùng”.

Các nhà sản xuất ô tô điện đã nhanh chóng thành lập địa điểm sản xuất lớn trong khu vực này, tận dụng các ưu đãi hào phóng của chính phủ.

Các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc, gồm cả gã khổng lồ BYD và Great Wall Motor, đã cam kết đầu tư ít nhất 1,44 tỉ USD vào cơ sở sản xuất của họ ở Thái Lan, nơi đang cung cấp trợ cấp cho các nhà sản xuất xây dựng nhà máy tại địa phương và khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổi.

BYD đang đầu tư 495 triệu USD vào một cơ sở mới ở Thái Lan để sản xuất 150.000 ô tô hàng năm kể từ 2024, gồm cả xuất khẩu sang châu Âu. Sau khi đi vào hoạt động, nhà máy này sẽ phục vụ mục tiêu của Thái Lan là nâng thị phần ô tô điện trong sản xuất ô tô chở khách hàng năm cho đất nước này, hiện là 2,5 triệu chiếc, lên 30% vào năm 2030.

Indonesia, quốc gia đông dân nhất Đông Nam Á, đang sử dụng trữ lượng niken khổng lồ của mình để thuyết phục các nhà sản xuất ô tô điện, đặc biệt là Tesla, thành lập các cơ sở sản xuất pin.

Tesla cuối cùng đã chọn Malaysia để thành lập văn phòng Đông Nam Á đầu tiên của mình, dù Tổng thống Indonesia - Joko Widodo cho biết các cuộc đàm phán đầu tư vẫn đang diễn ra với Giám đốc điều hành Tesla - Elon Musk, theo nguồn tin của Bloomberg.

Trong khi đó, Malaysia đang tận dụng danh tiếng của mình như một trung tâm khu vực về chất bán dẫn, linh kiện quan trọng trong sản xuất ô tô điện.

Tengku Zafrul Aziz, Bộ trưởng Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia, cho biết ít nhất 42 công ty Malaysia đã cung cấp linh kiện cho chuỗi sản xuất ô tô điện. Ông tiết lộ các hãng Malaysia trong lĩnh vực điện và điện tử có thể sản xuất khoảng 1.400 trong số gần 4.000 bộ phận cần thiết để chế tạo một chiếc ô tô điện.

Tengku Zafrul Aziz nói: “Có sự sắp xếp lại chuỗi cung ứng và họ cũng muốn chuỗi cung ứng trở nên linh hoạt hơn. Một trong những cách để mạnh mẽ hơn là đến gần nguồn cung ứng hơn”. Ngoài ra, ông cho biết Tesla đã đưa ra cam kết “làm những việc khác” ngoài thành lập văn phòng ở Malaysia.

“Tôi nghĩ, dù đó là Việt Nam, Indonesia, Thái Lan hay Malaysia, tất cả họ đều sẽ cần thu hút thêm đầu tư nước ngoài vào đất nước mình để thực sự nâng cao hệ sinh thái hiện có”, chuyên gia kinh tế Gary Ng Cheuk-yan nhận định.