Ba nhà khoa học giành giải Nobel Hóa học 2022 nhờ công cụ xây dựng phân tử tài tình

"Các công nghệ được gọi là click chemistry (trường phái nghiên cứu về phản ứng click) và hóa học sinh học hiện được sử dụng trên toàn cầu để khám phá tế bào và theo dõi các quá trình sinh học", cơ quan trao giải thông báo.

Trường phái nghiên cứu về phản ứng click miêu tả các quá trình kết nối những cấu trúc nhỏ lại với nhau thành những cấu trúc lớn hơn bằng phản ứng hóa học. Giống các chu trình tổng hợp trong tự nhiên, các phân tử lớn đều được hình thành từ những phần nhỏ hơn. Đây chính là ý tưởng hình thành nên trường phái click.

Yêu cầu để một phản ứng được gọi là click: Được ứng dụng linh hoạt trong phạm vi rộng; cho hiệu suất phản ứng cao; chỉ sinh ra sản phẩm phụ không độc hại và dễ tách loại; phản ứng có tính chọn lọc lập thể.

Ưu điểm rất lớn của phản ứng click: Điều kiện phản ứng đơn giản (không nhạy với oxy hay nước); phản ứng không dung môi hay dung môi ôn dịu (nước, methanol) hay dung môi dễ tách loại sau phản ứng; cô lập sản phẩm dễ dàng bằng kết tinh hay lọc; phản ứng bền trong điều kiện sinh lý.

Hóa học sinh học dùng để chỉ bất kỳ phản ứng hóa học nào có thể xảy ra bên trong các hệ thống sống mà không can thiệp vào các quá trình sinh hóa tự nhiên. Thuật ngữ này được Carolyn R. Bertozzi đặt ra vào năm 2003.

Bằng cách sử dụng các phản ứng sinh học, ba nhà nghiên cứu đã cải thiện mục tiêu của các dược phẩm điều trị ung thư, đang được thử nghiệm trong các thử nghiệm lâm sàng.

Giải thưởng do Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao tặng và trị giá 10 triệu crown Thụy Điển (915.072 USD). Đây là giải Nobel thứ ba được công bố 6 ngày liên tiếp trong tuần. Giải Nobel Hóa học theo sau Nobel Y học và Vật lý được công bố trước đó.

Nhà khoa học Barry Sharpless gia nhập nhóm các nhà khoa học ưu tú từng đoạt hai giải Nobel. Các cá nhân khác là: John Bardeen hai lần đoạt giải Nobel Vật lý, Marie Curie giành giải Nobel Vật lý và Hóa học, Linus Pauling đoạt giải Nobel Hóa học và Hòa bình, Frederick Sanger nhận giải Nobel Hóa học hai lần.

"Tôi hoàn toàn choáng váng, đang ngồi đây và khó thở", bà Carolyn Bertozzi nói từ bang California (Mỹ) sau khi nhận tin giành giải Nobel Hóa học 2022 qua điện thoại.

Giải Nobel Hóa học năm 2021 đã được trao cho các nhà khoa học Benjamin List (Đức) và David MacMillan (Scotland) với công trình tạo ra các công cụ mới để xây dựng các phân tử, hỗ trợ phát triển các loại thuốc mới cũng như trong các lĩnh vực như nhựa.

Các giải thưởng về thành tựu khoa học, văn học và hòa bình được thành lập theo ý muốn của Alfred Nobel - nhà phát minh thuốc nổ và doanh nhân người Thụy Điển và đã được trao từ năm 1901. Giải Nobel Kinh tế được bổ sung sau đó. Bản thân Alfred Nobel là một nhà hóa học.

Năm nay đánh dấu sự trở lại của đại tiệc Nobel ở Stockholm (thủ đô Thụy Điển) sau hai năm gián đoạn do đại dịch. Đây là sự kiện mang đậm dấu ấn của sự hào hoa của thế giới sau thời gian dài giãn cách xã hội.