Cần minh bạch Quỹ bình ổn xăng dầu

Ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - Phó Trưởng Ban soạn thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 83 cho biết, Ban soạn thảo Dự thảo sửa đổi Nghị định 83 đã thống nhất giữ lại Quỹ bình ổn giá xăng dầu vì một số lý do quan trọng.

Ông Đông lý giải, việc giữ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu để có công cụ điều tiết và bình ổn giá phù hợp nhằm kiểm soát CPI, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội. Việc sửa đổi lần này vẫn theo quan điểm chỉ đạo của Chính phủ là nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước, muốn điều tiết và can thiệp thị trường vẫn cần phải có công cụ.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng khi vấn đề công khai, mình bạch chưa được rõ ràng thì quỹ này chưa thể đáp ứng được yếu tố bình ổn giá và việc quản lý điều hành của nhà nước hiện nay.

Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cho rằng về cơ bản, quỹ BOG hoạt động từ tiền túi này sang túi khác. Tức là dùng tiền của người tiêu dùng góp vào, sau đó được chính doanh nghiệp quản lý trước sự đồng thuận của Liên Bộ Tài chính - Công Thương. Thực chất, sự can thiệp này chỉ khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, méo mó thị trường.

Đặc biệt, theo vị chuyên gia này, quỹ bình ổn xăng dầu thiếu minh bạch khiến người tiêu dùng không biết vận hành theo nguyên tắc, cách thức nào. Ví dụ, người tiêu dùng nộp tiền 300đồng/lít vào quỹ theo quy định nhưng không biết sử dụng như thế nào. Vị chuyên gia này cho rằng, để kiểm soát lạm phát, người quản lý có thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau như: chính sách tệ, tài khóa công và chính sách giá cả.

Mặc dù quan điểm của Bộ Công Thương là tiếp tục giữ Quỹ bình ổn để điều tiết thị trường xăng dầu, nhưng nhiều doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu lại ủng hộ bỏ quỹ này.

Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) cũng nhiều lần kiến nghị các bộ, ngành và Chính phủ xem xét lại việc sử dụng, duy trì quỹ này. Hiệp hội cho rằng việc trích lập Quỹ 300 đồng một lít theo quy định tại Nghị định 83 đang khiến người tiêu dùng chịu thiệt.

Theo VINPA, việc trích lập Quỹ bình ổn khiến người tiêu dùng chịu thiệt thòi hơn là được lợi vì bản chất là người tiêu dùng đang ứng trước cho quỹ. Bên cạnh đó, việc sử dụng quỹ mang đậm tính can thiệp hành chính nên làm méo mó giá cả thị trường xăng dầu.

Theo đó, việc bỏ Quỹ bình ổn để lĩnh vực kinh doanh xăng dầu hoạt động theo cơ chế thị trường, giá xăng dầu trong nước diễn biến theo xu hướng chung của giá thế giới. Mặt khác, khi bỏ Quỹ bình ổn, tính minh bạch công khai trong việc điều hành giá sẽ tốt hơn, tạo cơ hội bình đẳng trong hệ thống các doanh nghiệp đầu mối.

Các đầu mối nhập khẩu xăng dầu cũng phản ánh nhiều bất hợp lý của Quỹ bình ổn như việc phải trích 300 đồng/lít lợi nhuận định mức và phải gửi vào một tài khoản cố định. Khoản lãi sẽ nhập vào gốc, doanh nghiệp hoàn toàn không được động vào số tiền này. Nhưng khi quỹ âm, doanh nghiệp phải vay ngân hàng lãi suất 7-8%/năm hoặc bỏ vốn của mình để bù đắp.

Số liệu của Bộ Tài chính từng cho thấy, đến hết ngày 30.6.2019, quỹ bình ổn xăng dầu âm 499,932 tỉ đồng. Quỹ bình ổn giá xăng dầu đã liên tục rơi vào tình trạng âm trong suốt thời gian dài. Trước đó, số dư quỹ tại thời điểm 31.12.2018 là 3.504,376 tỉ đồng. Số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu đến hết quý I năm 2019 là âm 620,643 tỉ đồng.

14 đơn vị kinh doanh xăng dầu âm Quỹ bình ổn giá xăng dầu, trong đó Tổng Công ty dầu Việt Nam (PVOil) có số âm quỹ lớn nhất là âm 533.256 tỉ đồng; Công ty Xuất nhập khẩu Thanh Lễ với số dư quỹ là âm 62.448 tỉ đồng.

Phản hồi thắc mắc về việc công khai quỹ, ông Đông cho biết Ban soạn thảo sửa đổi Nghị định 83 sẽ thiết kế một mục riêng về quỹ BOG với các nội dung làm thế nào để sử dụng công khai, minh bạch, hiệu quả hơn, bám sát với giá thế giới cũng như chỉ đạo của Chính phủ. Đồng thời, tăng trách nhiệm của doanh nghiệp trong sử dụng quỹ.

Ông Đông nói: "Chúng tôi cũng sẽ đưa ra cơ chế xử lý quỹ âm như thế nào, mặc dù tình huống này không thường xuyên xảy ra. Theo đó, có thể yêu cầu DN gửi quỹ vào ngân hàng với kỳ hạn 1 tháng và phải công khai con số đầy đủ sau mỗi tháng. Ngân hàng phải có trách nhiệm cho vay trong tình huống quỹ âm cũng với thời hạn 1 tháng".

Tuyết Nhung