ĐBSCL đang đối phó với tình trạng khô cằn do hạn, mặn nghiêm trọng

Sáng 3.1, tại Bến Tre, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã chủ trì hội nghị “Phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn, bảo đảm sản xuất nông nghiệp và dân sinh khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) mùa khô năm 2019-2020”.

Phó thủ tướng nhấn mạnh ĐBSCL là vùng có rất nhiều tiềm năng triển kinh tế, là vùng đảm bảo an ninh lương thực cho cả nước. Vì vậy, cần phải có giải pháp ứng phó hiệu quả với thời tiết, không chỉ với tình hình hiện nay mà còn về lâu dài.

Cần chủ động

Với mục tiêu không để thiếu nước sinh hoạt cho người dân, bảo vệ an toàn vùng canh tác cây ăn trái và sản xuất lúa phù hợp, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ NN-PTNT phối hợp với các địa phương tập trung các biện pháp ứng phó hiệu quả. Trước hết, đảm bảo cuộc sống cho người dân, không được để bất kỳ hộ dân nào thiếu nước sinh hoạt và đảm bảo nước cho sản xuất, bảo vệ mùa màng và không để bùng phát dịch bệnh do thiếu nước.

Phó thủ tướng yêu cầu Bộ NN-PTNT và các địa phương cần tiếp tục tăng cường theo dõi sát tình hình, cập nhật diễn biến thời tiết, nguồn nước ở thượng nguồn sông Mê Kông và ĐBSCL. Đồng thời, chủ động bố trí ngân sách để triển khai thực hiện các giải pháp cấp bách phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn, cấp nước sinh hoạt nông thôn; gia cố bờ bao, chủ động tích trữ nước trong các hồ, đầm, ao.

Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng dẫn đầu đoàn công tác, đến khảo sát mô hình túi trữ nước ngọt tại H.Chợ Lách, tỉnh Bến Tre - Ảnh: Nguyễn Thanh

Về lâu dài, các địa phương đầu tư thiết bị giám sát độ mặn tự động, chủ động triển khai các biện pháp ứng phó phù hợp - nhất là ứng phó với tác động của thời tiết cực đoan. Bộ TN-MT tăng cường dự báo, cung cấp các bản tin về tình hình khí tượng thủy văn, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn… để các địa phương chỉ đạo sản xuất phù hợp…

Đồng thời, cần ưu tiên đầu tư xây dựng hoàn thiện khép kín các hệ thống thủy lợi đã có, nạo vét các kênh trục chuyển nước, xây dựng các trạm bơm cột nước thấp trên kênh, xây dựng hạ tầng thủy sản… để chủ động kiểm soát triều, xâm nhập mặn.

Bộ TN-MT cần chủ trì, phối hợp với các đơn vị, làm việc với các nước thượng nguồn sông Mê Kông để thu thập thông tin về nguồn nước và điều tiết các hồ chứa thủy điện ngoài lãnh thổ Việt Nam để phục vụ dự báo xâm nhập mặn; đề xuất tăng cường xả nước từ các hồ chứa thủy điện để đẩy mặn cho ĐBSCL trong trường hợp cần thiết.

Khoảng 82.000 hộ dân đã bị thiếu nước sinh hoạt

Tổng hợp báo cáo của 13 tỉnh, thành vùng ĐBSCL, hiện vùng này đã có khoảng 82.000 hộ dân bị thiếu nước sinh hoạt, tập trung tại các tỉnh Bến Tre, Sóc Trăng, Kiên Giang, Cà Mau và Tiền Giang. Dự báo trong thời gian tiếp theo của mùa khô năm 2020 sẽ có khoảng 158.000 hộ thiếu nước sinh hoạt; trong đó, có 24.000 hộ ở vùng của công trình cấp nước tập trung và 134.000 hộ ở vùng cấp nước nhỏ lẻ, quy mô hộ gia đình. Nguyên do nguồn nước có độ mặn vượt ngưỡng cho phép, các hộ dân thiếu dụng cụ trữ nước ngọt.

Ông Nguyễn Xuân Cường (áo sẫm) - Bộ trưởng NN-PTNT thực địa 2 công trình cống ngăn mặn, trữ ngọt Tân Dinh và Bông Bót, xã An Phú Tân, H.Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh vào chiều 2.1- Ảnh: Nguyễn Thanh

Ông Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT, cho biết nước từ thượng nguồn sông Mê Kông đổ về ít là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến xâm nhập mặn gay gắt tại khu vực ĐBSCL. Mực nước bình quân tại trạm Kratie từ đầu tháng 1.2020 thấp hơn gần 2,33 mét so với trung bình nhiều năm, thấp hơn 0,77 mét so với bình quân cùng kỳ năm 2015.

Dung tích trữ trong Biển Hồ (Campuchia) đến nay ước tính khoảng 5,1 tỉ mét khối, giảm khoảng 33 tỉ mét khối so với thời điểm cao nhất ngày 1.10, thấp hơn so với trung bình nhiều năm (giai đoạn 2010-2018) khoảng 15,7 tỉ mét khối và thấp hơn gần 340 triệu mét khối so với cùng kỳ năm 2015. Mùa khô năm nay, dòng chảy từ thượng nguồn đổ về ĐBSCL đang ở mức rất thấp so với trung bình nhiều năm!

Dự báo từ nay đến hết tháng 2.2020, lưu lượng bình quân tại trạm Kratie thấp hơn gần 35% so với trung bình nhiều năm. Biển Hồ (Campuchia) ở mức trữ thấp, không còn bổ sung nguồn nước cho hạ du.

Trong trường hợp cực đoan, thời gian thiếu mưa kéo dài kết hợp với việc sử dụng và khai thác tài nguyên nước trong khu vực (sử dụng nước trên các dòng nhánh và trữ nước tại các đập của Trung Quốc) sẽ làm cho tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trở nên trầm trọng hơn mùa khô năm 2015-2016.

Hiện nay, trên lưu vực sông Vàm Cỏ Tây (Long An) độ mặn 4 phần nghìn đã vào sâu 50km; trên sông Tiền, đã vào 3 nhánh sông chính của tỉnh Bến Tre gần 60km; trên sông Hậu mặn cũng xâm nhập khoảng 50km. Thời gian xâm nhập mặn cao nhất sẽ tập trung vào tháng 1 và 2.2020.

Vùng ĐBSCL có khoảng 136.000ha cây ăn quả có khả năng bị ảnh hưởng hạn, mặn, bằng 39,1% tổng diện tích cây ăn quả toàn vùng. Và tổng diện tích lúa mùa xuống giống 160.580ha, hiện đã thu hoạch 24.800ha. Vụ thu đông đã xuống giống 719.100ha, đã thu hoạch đạt 91%, hiện còn 65.100ha đang trong giai đoạn trổ và chín. Phần lớn diện tích đang canh tác trên sẽ kết thúc thu hoạch sớm nên diện tích bị ảnh hưởng hạn, xâm nhập mặn sẽ không nhiều.

Nguyễn Thanh