Dự thảo nghị định về kinh doanh xăng dầu đang vượt quá tầm một nghị định!

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Bộ Công Thương vừa phối hợp tổ chức hội thảo góp ý dự thảo nghị định về kinh doanh xăng dầu.

Dự thảo vượt quá tầm của một nghị định

Nêu quan điểm về dự thảo, luật sư Nguyễn Tiến Lập cho biết nhiều quy định của dự thảo nghị định kinh doanh xăng dầu can thiệp không hợp lý vào các quan hệ thị trường, hạn chế quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp và không bảo đảm xây dựng môi trường cạnh tranh bình đẳng và lành mạnh.

Ông Lập dẫn ví dụ dự thảo trái với Luật Doanh nghiệp. Luật này quy định mọi doanh nghiệp được “tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh” (Điều 7.2).

Trong khi đó, dự thảo nghị định vẫn tiếp tục phân loại "cứng" ba nhóm doanh nghiệp chính: Thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối và thương nhân bán lẻ với các quyền, nghĩa vụ, lợi ích khác nhau.

"Dự thảo quy định rất chi tiết về các quyền và nghĩa vụ của từng loại doanh nghiệp. Điều này không cần thiết bởi đã có các văn bản pháp luật khác điều chỉnh. Hơn nữa, nó vượt quá thẩm quyền của một nghị định vì theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật", ông Lập nói.

Ông Lập cũng nhấn mạnh dự thảo trái với Luật Đầu tư khi yêu cầu các thương nhân kinh doanh xăng dầu, tùy thuộc loại doanh nghiệp, phải có hệ thống phân phối gồm số lượng cụ thể nhất định thương nhân bán lẻ và cửa hàng bán lẻ, hay buộc phải có hợp đồng mua bán, phải có kho và phương tiện vận tải, quá trình kinh doanh chưa bị xử phạt…

Ôn Đỗ Thanh Hán, Giám đốc một công ty xăng dầu tại TP.HCM, nêu quan điểm dự thảo Nghị định mới vẫn duy trì nhiều quy định cũ từ Nghị định 83 và 95 trước đây.

"2 năm qua, những người bán xăng dầu đã gặp rất nhiều khó khăn. Một số người coi xăng dầu như nghề truyền thống, có gia đình 3 đời kinh doanh xăng dầu, tôi cũng là đời thứ 2. Nhưng chưa bao giờ kinh doanh xăng dầu lại khổ như vậy", ông Hán nói.

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhận xét rằng ngành kinh doanh xăng dầu đang bị bó buộc bởi quá nhiều điều kiện không cần thiết.

“Tôi công nhận ngành nghề kinh doanh xăng dầu là có điều kiện, nhưng qua phản ánh của hiệp hội, doanh nghiệp, tôi giật mình, không ngờ các doanh nghiệp khổ thể”, ông Ánh nêu.

“Mua ở đâu là quyền của tôi, bán ở đâu là quyền của tôi. Chúng ta đang tư duy ngược về điều hành giá. Với cách can thiệp này, doanh nghiệp bán lẻ sẽ chết trước rồi một ngày nào đó đến thương nhân phân phối và doanh nghiệp đầu mối khi chúng ta đang tư duy ngược. Giá phải đi với hàng. Không phải chúng ta quyết định giá bán lẻ, mà phải quyết giá bán buôn”, ông Ánh chia sẻ.

"Có trường hợp tự tung tự tác về quỹ bình ổn xăng dầu"

Theo chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long, thực tế cho thấy có những lúc quỹ bình ổn xăng dầu hoạt động thiếu minh bạch. Điều này đã tạo kẽ hở để một số doanh nghiệp chiếm dụng vốn, sinh ra nhiều tiêu cực trong quản lý tài chính, gây bất ổn thị trường,

Theo ông Long, quỹ bình ổn giá xăng dầu trong tay doanh nghiệp, có những trường hợp “tự tung tự tác”, muốn làm gì thì làm. “Thậm chí, kẹt tiền thì rút quỹ ra xài, những vụ án liên quan đến sai phạm trong sử dụng quỹ như tình trạng thương nhân đầu mối lợi dụng như Xuyên Việt Oil, Hải Linh, Hải Hà, Thiên Minh Đức…trong thời gian vừa qua cho thấy rõ điều đó”, ông Long nói.

Còn đứng về phía doanh nghiệp xăng dầu, theo ông Long, quỹ bình ổn giá không phát huy hiệu quả phòng ngừa rủi ro về giá trong hoạt động kinh doanh xăng dầu đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong quá trình điều hành, sử dụng, quản lý quỹ, cơ quan chức năng có những lúc có hiện tượng để cho quỹ âm ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động kinh doanh xăng dầu của doanh nghiệp.

PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng về lâu dài Nhà nước cần nghiên cứu xóa bỏ quỹ để thị trường xăng dầu trong nước vận hành theo cơ chế thị trường và tiệm cận dần với giá xăng dầu trên thị trường thế giới.

Cũng theo ông Long, việc bỏ quỹ vào thời điểm này là có cơ sở thực tiễn. Cụ thể, nếu thực hiện chu kỳ điều hành giá 7 ngày/lần như hiện nay thì mức độ biến động giá giữa các 2 lần điều chỉnh giá cơ bản không còn lớn. Chu kỳ điều hành giá được điều chỉnh xuống 7 ngày đã làm giảm được mức biến động, việc điều hành giá chủ động, linh hoạt hơn theo giá thế giới.

Ngoài ra, thực tiễn khi cần bình ổn giá, theo quy định tại Luật Giá năm 2023 để bình ổn giá hàng hóa, dịch vụ thì ngoài công cụ quỹ, còn có các biện pháp là điều hòa cung cầu; các biện pháp về tài chính, tiền tệ phù hợp với quy định của pháp luật...

Ông Phan Văn Chinh, Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết thời gian vừa qua, các cơ quan kiểm tra có so sánh lại Luật Giá thì nhận thấy Luật Giá mới (có hiệu lực từ tháng 7.2024) chưa phù hợp với điều chỉnh giá

Theo ông Chinh, khi còn tồn tại quỹ bình ổn giá xăng dầu thì các doanh nghiệp mỗi kỳ điều hành đều nín thở. Lý do là giá thế giới thì các doanh nghiệp có thể dự liệu được rồi nhưng việc có chi hay trích lập quỹ trong điều hành đó hay không khiến họ khó đoán định, vì chúng ta điều hành theo mục tiêu đảm bảo CPI theo chỉ đạo.

"Nghị định mới nêu rõ khi giá sản phẩm xăng dầu thế giới duy trì ở mức nào, trong thời gian nhất định... thì Bộ Công Thương sẽ báo cáo Chính phủ thông qua Bộ Tài chính để quyết định thành lập quỹ. Quỹ này được chi như thế nào, trích như thế nào thì sẽ có tiêu chí cụ thể, chúng ta sẽ không đưa vào nghị định. Cái này nhằm tăng thêm tính minh bạch cho các doanh nghiệp".