Kiên Giang: Vùng bãi ngang gian nan nước sạch

Giữa mùa mưa ở Miệt Thứ, câu chuyện nước sạch vẫn là chủ đề thời sự như bao đời nay của các cấp chính quyền và người dân trên dải đất nhiễm phèn, ngập mặn vùng bãi ngang ven biển Tây…

Tỉnh Kiên Giang có 12 xã thuộc danh sách các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo giai đoạn 2016 - 2020 của chính phủ. Riêng vùng U Minh Thượng có đến 10 xã thuộc 2 huyện An Biên (gồm 4 xã Nam Thái, Nam Thái A, Nam Yên và Tây Yên) và An Minh (gồm 6 xã Thuận Hòa, Đông Hưng A, Vân Khánh, Vân Khánh Đông, Vân Khánh Tây và Tân Thạnh) với trên dưới 30.000 hộ dân.

Xã bãi ngang gian nan nguồn nước sạch

Trong những năm qua, nhờ Đảng, Nhà nước ưu tiên đầu tư xây dựng hạ tầng nông thôn, đời sống vật chất và tinh thần của người dân trên địa bàn các xã bãi ngang vùng U Minh Thượng đã được nâng lên. Nhưng một bộ phận cư dân nơi đây vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là vấn đề nước sạch và nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Theo thống kê hiện chỉ có trên dưới 50% hộ dân ở khu vực này được tiếp cận nước sạch, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày một khốc liệt, nguồn nước sinh hoạt nhiễm phèn mặn, kể cả nguồn nước từ giếng bơm tay.

Vẫn còn nhiều người dân mong mỏi nước sạch- Ảnh: Tháp Mười

Theo ông Tô Thanh Đoàn, Phó chủ tịch UBND huyện An Biên toàn huyện có gần 30.500 hộ, trong đó có 4 xã bãi ngang ven biển với tổng số 13.034 hộ dân sống chủ yếu bằng nghề sản xuất nông nghiệp, nuôi tôm, cua… Trên địa bàn huyện hiện có có 5 trạm cấp nước tập trung, chỉ đảm bảo cung cấp nước sạch cho gần 10.000 hộ, mới đạt gần 33% dân số.

Do mặt nước ngầm bị nhiễm phèn, mặn nên một số nơi không khoan được giếng bơm tay. Thậm chí ở một số địa bàn có trạm cấp nước người dân lại không có điều kiện kéo ống, lắp đồng hồ để sử dụng nước sạch. Những hộ chưa được tiếp cận nước sạch chủ yếu ở địa bàn nông thôn, vùng ven biển, địa bàn dân cư thưa thớt, sinh kế chủ yếu gắn với sản xuất nông nghiệp.

Chạy xe gắn máy như nhảy vượt qua những cây cầu nhỏ dốc dựng đứng và nhiều đoạn đường bê tông rộng trên dưới 2m, chúng tôi đến ấp Đồng Giữa, xã Nam Thái (An Biên) - địa bàn dân cư điển hình ở Miệt Thứ với cư dân phân bố dọc theo 5 tuyến kênh. Theo ông Lê Thanh Phê, Bí thư Chi bộ, Trưởng ấp Đồng Giữa, toàn ấp có 343 hộ dân nhưng mới chỉ có gần 100 hộ ở ven kênh Thứ 6 được lắp đồng hồ, có nước sạch sử dụng.

Còn lại gần 250 hộ ở 4 tuyến kênh Dân Quân, Mười Đò, Hai Mít và Chín Mẹo chưa có nước sạch. Ở đây bà con dùng lu chứa nước mưa hoặc đổi nước từ nơi khác như bao đời nay, rất vất vả. “Miệt này nước mặn, nhiễm phèn, khoan giếng cũng có chỗ được, chỗ không. Nước ở đây nhiều phèn, không uống được, chỉ dùng giặt giũ. Vô mùa thắt ngặt, nắng hạn gay gắt, nước nôi căng lắm. Họp HĐND xã kỳ nào, bà con cũng kiến nghị lắp đồng hồ nước”, ông Phê chia sẻ.

Ông Võ Văn Trường, người dân ấp Đồng Giữa (Nam Thái - An Biên) cho biết thêm: “Ở xứ ven biển người dân không sợ đói, chỉ lo thiếu nước ngọt sử dụng do nguồn nước bị nhiễm phèn, mặn. Vào mùa khô, bà con nơi đây sử dụng nước rất tiết kiệm, dùng nước vo gạo để rửa chén, sau đó tưới rau. Do vậy, người dân rất mong được nhà nước đầu tư kéo đường ống nước sạch”.

Chung tay đưa nước sạch về nơi cuối nguồn

Cùng thuộc vùng U Minh Thượng nhưng chuyện nước sạch và nước sinh hoạt đối với bà con vùng ven biển gian nan hơn nhiều so với người dân bên kia kênh xáng Xẻo Rô - nơi nguồn nước không bị nhiễm mặn, mạch nước ngầm có chất lượng nước tốt hơn rất nhiều.

Để giảm bớt khó khăn về nước sạch và nước sinh hoạt cho người dân ở các xã bãi ngang ven biển Miệt Thứ, 2 năm trước UBND tỉnh Kiên Giang đã đầu tư trên 80 tỉ đồng xây dựng hệ thống cấp nước liên xã khu vực An Biên đặt tại ấp 3 Biển (xã Nam Yên) để cung cấp nước sạch cho người dân trong vùng với công suất thiết kế lên đến gần 3.000 m³/ngày đêm.

Đưa nước sạch về vùng sâu- Ảnh: Tháp Mười

Ông Ngô Tấn Quý, Trưởng hệ thống cấp nước khu vực 11 thuộc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn (NS&VSMTNT) tỉnh Kiên Giang, cho biết theo thiết kế ban đầu hệ thống cấp nước liên xã khu vực An Biên có công suất thiết kế chỉ 2.900 m³/ngày đêm với tổng chiều dài tuyến ống hơn 225 km, đảm bảo cung cấp nước sạch cho bà con ở các xã ven biển trên địa bàn huyện An Biên.

Tuy nhiên do nhu cầu bức thiết của người dân, kể từ khi đưa vào vận hành từ đầu năm 2018 đến nay hệ thống cấp nước liên xã khu vực An Biên đã mở rộng tuyến ống dài 230 km, cung cấp nước sạch cho trên 5.860 hộ thuộc 6 xã Nam Yên, Tây Yên, Tây Yên A, Nam Thái, Nam Thái A và Đông Thái. Từ đầu năm đến nay, trạm đã lắp đặt thêm 1.000 đồng hồ nước trong kế hoạch mở rộng tuyến ống đến 2.400 hộ dân trong năm 2020.

Ngoài 50 tuổi, bà Hồ Thị Hoa, ở ấp 3 Biển, xã Nam Thái đã nếm trải hết vị chua, mặn, ngọt của… nước vùng này qua các thời kỳ. Từ việc trữ nước mưa, tới rửa ghe đi chở nước, đổi nước, mua nước, rồi khoan cây nước... Giờ có nước sạch dẫn đến nhà, bà Hoa kể: “Hồi đó, dân miệt này nhà xài cây nước, nhà chứa nước mưa. Hết nước phải đi xách, đi đổi xa lắm. Có khi kẹt quá, phải lấy nước giếng nấu cơm, vị mặn mặn. Đem kho cá, ta nói khỏi nêm muối luôn. Nói thiệt, hồi đó mấy chú lại nhà, xin cơm tui cho, chứ xin nước tui hổng cho đâu. Còn bây giờ, nước nôi ngon lành rồi, mở vòi là có, đầy đặn, đều đều, chất lượng".

Ở nhiều vùng sâu có thể ví von nước sạch còn quý hơn vàng- Ảnh: Tháp Mười

Do đặc điểm phân bố dân cư phân tán, hệ thống cấp nước sạch trên địa bàn đã khai thác hết công suất. Trước nhu cầu cấp thiết của người dân trong bối cảnh ảnh hưởng của hạn hán và xâm nhập mặn ngày càng khốc liệt, trong thời gian qua, các cấp chính quyền, cá nhân, tổ chức đã vào cuộc, chung tay đưa nước sạch về với người dân vùng bãi ngang U Minh Thượng.

Trong đợt cao điểm hạn mặn đầu năm 2020 vừa qua, UB MTTQ tỉnh và Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển chi nhánh Kiên Giang đã hỗ trợ 4.000 bồn chứa nước dung tích 1.000 m³ cho các hộ dân bị ảnh hưởng do hạn hán và xâm nhập mặn trên địa bàn các xã ven biển Miệt Thứ; trong đó, 40% là người dân tộc Khơme.

Cũng trong thời gian này nhiều mạnh thường quân đã trực tiếp đến khảo sát, đầu tư lắp đặt các điểm đặt máy lọc nước sạch trị giá hàng trăm triệu đồng, cung cấp nước sạch miễn phí cho người dân ở các cụm dân cư trên địa bàn các xã ven biển thuộc 2 huyện An Minh và An Biên.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm NS&VSMTNT tỉnh Kiên Giang cho biết: “Trong thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục triển khai lắp đặt bồn nhựa có dung tích 1m³ cho các hộ dân ở xa hệ thống cấp nước, Trung tâm đang khẩn trương hoàn thành công trình hồ chứa nước rộng 27 héc-ta phục vụ sinh hoạt và sản xuất khu vực huyện An Minh với trữ lượng nước theo thiết kế lên đến 700.000 m³ đặt tại xã Vân Khánh Đông”.

Tại huyện An Biên, Trung tâm NS&VSMTNT tỉnh Kiên Giang đang triển khai dự án mở rộng Trạm cấp nước xã Nam Thái, nâng công suất lên gấp 3 lần so với trước đây, đồng thời tiếp tục triển khai lắp hơn 1.400 đồng hồ nước cho các hộ dân từ hệ thống cấp nước liên xã An Biên, đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân trước mùa khô sắp tới.

“Tuy nhiên qua khảo sát sơ bộ hiện có khoảng 6.000 hộ dân ở các xã bãi ngang ven biển trên địa bàn huyện An Biên có nhu cầu sử dụng nước sạch; trong khi hệ thống cấp nước hiện tại đã khai thác hết công suất, vượt 2.000 đồng hồ nước so với thiết kế ban đầu. Trước nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân, trung tâm đã đăng ký vốn trung hạn giai đoạn 2021-2025, kiến nghị mở rộng quy mô hệ thống cấp nước liên xã An Biên với kinh phí đề xuất lên đến 40 tỉ đồng”, ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm NS&VSMTNT tỉnh Kiên Giang chia sẻ.

“Trước nhu cầu cấp thiết của các hộ dân trên địa bàn các xã, UBND huyện phối hợp với các đơn vị liên quan đã tiến hành lắp đặt hệ thống nước sạch cho các tuyến dân cư có nhu cầu, đặc biệt là những nơi tập trung đông đồng bào dân tộc Khơme. Tuy nhiên, qua khảo sát cho thấy vẫn còn 5.660 hộ dân ở huyện có nhu cầu lắp đặt đường nước sạch với gần 193 km đường ống. UBND huyện đã lập tờ trình lên Trung tâm NS&VSMTNT tỉnh để tham mưu UBND tỉnh bố trí nguồn vốn thực hiện”, ông Tô Thanh Đoàn, Phó chủ tịch UBND huyện An Biên cho biết.