Nữ ca sĩ rock 'n roll tiên phong của Việt Nam lên tiếng sau nhiều năm ẩn dật tại Mỹ

Hannah Hà luôn biết mẹ mình có khả năng ca hát. Cho dù đó là ở tại nhà, tại các buổi họp mặt gia đình, hay biểu diễn karaoke, bà ấy luôn thể hiện một giọng ca và một phong cách đáng ngạc nhiên.

Nhưng Hà hầu như chẳng biết gì về mẹ mình cho đến 2 năm gần đây, quá khứ âm nhạc mà mẹ chị đã giữ bí mật trong nhiều thập kỷ dần được hé lộ.

Sài Gòn hồi những năm 1960, Nguyễn Thị Tâm luôn hát hết mình khi biểu diễn trên sân khấu tại các phòng trà và hộp đêm của thành phố. Tâm, nghệ danh Phương Tâm, trở thành một trong những ca sĩ đầu tiên biểu diễn và thu âm nhạc rock 'n' roll tại Việt Nam.

Cho đến năm 2019, khi Hà nhận được email từ một nhà sản xuất phim Việt Nam yêu cầu sử dụng nhạc của mẹ chị, Hà mới biết mẹ mình từng có thời gian hoạt động trong lĩnh vực show biz. Kể từ đó, Hà bắt đầu tìm kiếm những bản nhạc cũ của mẹ mình, hiện là một phần của album mới mang tên Đêm huyền diệu: Saigon Surf, Twist and Soul.

Chị Hà và bà Tâm, hiện sống ở San Jose, California, đã có buổi trò chuyện với Carol Off, người dẫn chương trình As It Happens về hiện tượng Phương Tâm. Đây là một phần của cuộc trò chuyện của họ.

Carol Off (CO): Bà Tâm, chúng tôi vừa nghe một bài bà hát (Có Nhớ Đêm Nào). Vì vậy, khi bà nhắm mắt lại và nghe đoạn ghi âm đó, nó sẽ đưa bà đến đâu?

Ca sĩ Phương Tâm: Tôi không nhớ. Sau khi tôi giải nghệ, chị biết đấy, vào năm 1966, sau khi tôi kết hôn, tôi cùng chồng vào Đà Nẵng... tôi đã quên hết mọi thứ. Tôi để mọi thứ sau lưng.

CO: Bà đã kết hôn rồi có con và họ giờ đã lớn. Và một trong số đó là chị Hannah, xin chào chị.

Hà: Chào, Carol, chị có khỏe không?

CO: Tôi khỏe. Khi nghe mẹ hát trong bản rock 'n' roll giữa những năm 1960, chị nghĩ gì về điều đó?

Hà: Tôi từng không thực sự coi trọng âm nhạc Việt Nam. Nó quá chậm đối với tôi và phần lớn là những bản ballad chậm, bolero cổ điển và tôi không thích nhạc Việt Nam. Mãi cho đến khi tôi nghe mẹ mình hát, nơi nó kết nối tôi với nền văn hóa đã bị mất.

Tôi bắt đầu tìm kiếm, săn lùng và có thể phát hiện ra gần 30 bản nhạc mà mẹ tôi đã hát và hầu hết trong số đó là rock 'n' roll... Tôi thậm chí còn không biết rằng Sài Gòn từng có nhạc rock 'n' roll.

CO: Nhưng chị thậm chí còn không biết mẹ mình là một ngôi sao nhạc rock 'n' roll ở Việt Nam, phải không? Chị không biết mẹ mình đã có sự nghiệp này trước khi bà ấy kết hôn và sinh ra chị.

Tôi biết bà ấy là một ca sĩ, bởi vì rất nhiều người Việt Nam sống ở Sài Gòn... đã hát và biểu diễn cho lính Mỹ, các doanh nhân. Nhưng tất cả họ đều cover... nhạc Mỹ : Elvis Presley, Ban nhạc The Beatles. Vì vậy, hoàn toàn bất ngờ khi nghe nhạc rock, twist và blues của Việt Nam. Và mẹ tôi là một trong những người tiên phong với những thể loại nhạc đó.

CO: Và đây là những bản nhạc gốc, như chị đã nêu. Chúng chắc không phải là bìa đĩa nhạc đâu nhỉ. Đây là những bài hát mà mẹ chị đã biểu diễn ở Sài Gòn vào những năm 1960, phải không?

Hà: Đúng. Nhưng bà ấy hiếm khi biểu diễn chúng trực tiếp.

Những người khách quen, những thính giả, những người thưởng thức âm nhạc muốn bà hát những bài hát Mỹ,  đó là những gì chúng tôi đã nghe nói và vì vậy mà hoàn toàn quên rằng bà đã thu âm bản nhạc rock tuyệt vời của Sài Gòn.

Bài hát đầu tiên mà chị nghe, Có Nhớ Đêm Nào, là một bài hát được viết bởi một nhạc sĩ nổi tiếng, Khánh Băng. Ông ấy biết rằng mẹ tôi có thể hát nhạc rock 'n' roll của Mỹ… nên ông ấy đã viết bài hát này và nói, "Tôi muốn em thu âm bài hát này với tôi".

Ông ấy đến nhà mẹ tôi. Lúc đó mẹ tôi mới 18 tuổi và tất nhiên, bà ấy đang sống trong nhà ông bà ngoại. Với cây đàn đeo trên lưng... ông ngồi xuống và dạy mẹ tôi âm nhạc. Trong vòng một ngày, họ đã gặp nhau tại một phòng thu và thu âm ca khúc đầu tiên đó.

CO: Bà Tâm có nhớ điều đó không? Bà nói... lúc lấy chồng thì bỏ lại tất cả đằng sau, nhưng bà có nhớ mình đã từng thu âm những bài hát này không?

Ca sĩ Phương Tâm: Đúng. Chị biết đấy, từ khi còn là một cô bé, tôi đã yêu thích nhạc Mỹ.

CO: Nhưng bà đã tiếp tục ghi âm rất nhiều. Và, Hannah, chị đã tìm thấy những đoạn ghi âm này, phải không?

Hà: Đó là một nỗ lực hợp tác quốc tế đó Carol. Chúng tôi đã gặp khó khăn trong việc tìm phần còn lại của album. Trong bộ sưu tập của mình, tôi đã phải mua trên eBay một album với ba bản nhạc. Vì vậy, chúng tôi phải mở rộng tìm kiếm nhiều hơn và có rất nhiều nhà sưu tập hảo tâm giúp đỡ chúng tôi.

CO: Bà Tâm, khi nghe lại những bài hát mà bà đã hát những năm trước, những bài hát thu âm mà chị Hannah tìm, bà cảm thấy như thế nào khi nghe lại những bài đó?

Ca sĩ Phương Tâm: Tôi luôn khóc. Tôi đã rất ngạc nhiên với tôi.

CO: Tại sao bà khóc?

Ca sĩ Phương Tâm: Bởi vì tôi không hiểu tại sao tôi có album đó, chị biết không? Tôi không nhớ bất cứ điều gì khi tôi còn là ca sĩ.

CO: Những năm tháng ca hát của bà, bản thu âm của bà vào giữa những năm 60, đó là thời kỳ chiến tranh. Gia đình bà cuối cùng đã phải rời đi vào những năm 1970. Lúc đó tổn thương nhiều lắm phải không bà Tâm? Đó là một khoảng thời gian thực sự khó khăn. Bà có nghĩ rằng đó là một phần của nó?

Ca sĩ Phương Tâm: Lúc đó, cuộc sống chúng tôi rất buồn và muốn giúp cho GI (lính Mỹ) thư giãn.

CO: Họ không biết bà đã có những bản nhạc rock 'n' roll Việt Nam tuyệt vời này sao?

Ca sĩ Phương Tâm: Không, họ không biết.

CO: Bà có một giọng hát tuyệt vời, được biết đến như một điều gì đó rất huyền thoại. Còn Hannah, chị có thực sự muốn chia sẻ âm nhạc này với một thế hệ người Việt Nam mới không?

Hà: Tôi nghĩ đây sẽ là sự chuẩn bị cho những gì sắp tới. Khi đang nghiên cứu, tôi cảm thấy rằng văn hóa Việt Nam trước năm 1975 không chỉ bị hủy hoại bởi... sự tàn phá của chiến tranh, mà còn là bỏ qua văn hóa một thời kỳ.

Câu chuyện Phương Tâm chỉ là một trong những mảnh ghép nhỏ đó. Và vì vậy tôi hy vọng rằng điều này sẽ làm tạo đà cho những người khác xuất hiện và thực hiện những dự án như thế này để chúng ta có thể hiểu thêm một chút về những gì đã mất.

Tôi đang làm điều này cho các con, các cháu của tôi và rất nhiều người muốn tìm nền văn hóa Việt Nam trước năm 1975 mà lại không có sự kết nối với âm nhạc thời đó.