Phát hiện chấn động về loài người tối cổ Neanderthal bị tuyệt chủng cách đây 4 vạn năm

Khoảng 125.000 năm trước, những con voi khổng lồ nặng bằng 8 chiếc ô tô đã đi lang thang ở khu vực mà ngày nay là Bắc Âu.

Những xác voi có liên hệ gì với người Neanderthal?

Có tên khoa học là Palaeoloxodon antiquus, loài động vật có vú trên cạn lớn nhất kỷ Pleistocen, cao hơn 4 mét. Theo một nghiên cứu mới về bộ xương của 70 con voi được tìm thấy tại một địa điểm ở miền Trung nước Đức có tên là Neumark-Nord (gần thành phố Halle), những con voi ngà thẳng đã tuyệt chủng bởi thường xuyên bị người Neanderthal săn bắt và xẻ thịt một cách có hệ thống.

Phát hiện này đang làm rung chuyển những gì chúng ta biết về xã hội của một loài người đã tồn tại hơn 300.000 năm trước khi biến mất khoảng 40.000 năm trước. Nghiên cứu cho thấy người Neanderthal là những thợ săn cực kỳ lành nghề, biết cách bảo quản thịt và sống ổn định hơn trong các nhóm lớn hơn nhiều so với hình dung của nhiều học giả.

Một dấu tích khác biệt của các vết cắt lặp đi lặp lại trên bề mặt xương được bảo quản tốt tiết lộ rằng những con voi khổng lồ đã bị xẻ thịt để lấy thịt, mỡ và não sau khi chết, theo một quy trình có ít nhiều tiêu chuẩn trong khoảng thời gian khoảng 2.000 năm. Với một con đực trưởng thành nặng 13 tấn (gấp đôi so với một con voi châu Phi), quá trình mổ thịt có thể liên quan đến một số lượng đông người và mất nhiều ngày để xong.

Các công cụ bằng đá đã được tìm thấy ở Bắc Âu cùng với những bộ xương voi ngà thẳng khác có một số vết cắt. Tuy nhiên, các nhà khoa học chưa bao giờ hiểu rõ liệu con người nguyên thủy có tích cực săn bắt voi hay chỉ xẻ thịt từ xác những con voi mà họ bắt gặp. Các tác giả của nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Advances hôm 1.3 cho biết số lượng lớn xương voi với kiểu vết cắt có hệ thống đã chấm dứt cuộc tranh luận này.

Đồng tác giả nghiên cứu Wil Roebroeks (giáo sư khảo cổ học thời kỳ đồ đá cũ tại Đại học Leiden ở Đức) cho biết những người Neanderthal đã được tìm thấy tại một địa điểm khác ở Đức có thể đã sử dụng giáo để đâm và phóng vào những con voi đực trưởng thành, cô độc. Theo nghiên cứu từ xương voi thì chúng (voi) chết sớm hơn nhiều so với tuổi thọ tự nhiên.

Roebroeks nói: “Vấn đề là họ đuổi những con vật này hoặc lùa chúng vào đầm lầy để chúng bị lún trong bùn. Vấn đề còn lại là kết liễu chúng”.

Sửng sốt với xã hội người Neanderthal

Britt M. Starkovich, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu tiến hóa loài người và môi trường cổ đại Senckenberg tại Đại học Tübingen ở Đức trong bài bình luận được xuất bản cùng với kết quả nghiên cứu, cho biết điều đáng ngạc nhiên nhất về phát hiện này không phải là người Neanderthal có khả năng săn những con vật lớn như vậy mà là họ biết phải xử lý thế nào với lượng thịt khổng lồ.

Starkovich viết: “Khối lượng thật đáng kinh ngạc: hơn 2.500 khẩu phần hằng ngày với 4.000 calo mỗi khẩu phần. Do đó, một nhóm khoảng 25 người trưởng thành có thể ăn một con voi có ngà thẳng trong 3 tháng, 100 người trưởng thành có thể ăn trong 1 tháng và 350 người trưởng thành có thể ăn trong 1 tuần”.

“Người Neanderthal biết họ đang làm gì. Họ biết nên săn con nào, tìm nó ở đâu và thực hiện cuộc tấn công như thế nào. Quan trọng là họ biết điều gì sẽ xảy ra với thành quả từ cuộc săn quy mô và thu về lượng thịt thậm chí còn lớn hơn khả năng mang vác”.

Roebroeks nói rằng người Neanderthal có thể đã biết cách bảo quản và lưu trữ thịt, có lẽ thông qua việc sử dụng lửa và khói. Đồng tác giả nghiên cứu Sabine Gaudzinski-Windheuser, giáo sư khảo cổ học thời cổ đại và tiền sử tại Đại học Johannes Gutenberg ở Mainz, Đức cho rằng cũng có thể một bữa tiệc thịt như vậy là cơ hội cho một cộng đồng lớn hơn tụ tập.

Roebroeks giải thích rằng dịp này có thể được dùng như một lễ hội tìm bạn đời. Gaudzinski-Windheuser, người cũng là giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu khảo cổ học Monrepos và Bảo tàng Hành vi tiến hóa của con người, lưu ý: "Một nghiên cứu vào tháng 10.2022 dựa trên DNA cổ đại của một nhóm nhỏ người Neanderthal sống ở Siberia ngày nay đã gợi ý rằng phụ nữ Neanderthal thời đó cũng tìm cách kết hôn bên ngoài cộng đồng của họ". Điều này cũng bác bỏ suy đoán người Neanderthal tuyệt chủng một phần vì tình trạng hôn nhân cận huyết phổ biến.

Thay đổi nhận thức sai lầm

Các nhà khoa học từ lâu đã nghĩ rằng người Neanderthal có tính cơ động cao và sống theo nhóm nhỏ từ 20 người trở xuống. Tuy nhiên, phát hiện mới nhất này gợi ý rằng họ có thể đã sống thành những nhóm lớn hơn nhiều và ít di chuyển hơn khi thức ăn dồi dào và khí hậu ôn hòa. Khí hậu vào thời điểm đó - trước khi các tảng băng mở rộng vào đầu kỷ băng hà lần gần nhất khoảng 100.000 đến 25.000 năm trước - sẽ tương tự như điều kiện ngày nay.

Các nghiên cứu cho thấy việc giết một con voi có ngà không phải là chuyện xảy ra hằng ngày, mà dựa trên số lượng được tìm thấy, thì cứ khoảng sau 5 đến 6 năm tại địa điểm này mới có một con voi bị giết. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, có thể có nhiều xác voi hơn đã bị môi trường phân hủy vì địa điểm này là một phần của mỏ lộ thiên. Những phát hiện khác tại địa điểm cho thấy người Neanderthal đã săn bắt nhiều loại động vật trên một vùng hồ có ngựa hoang, hươu hoang sinh sống.

Nói rộng hơn, kết quả nghiên cứu nhấn mạnh thực tế rằng người Neanderthal không phải là tộc người hang động tàn bạo thường được miêu tả trong văn hóa đại chúng. Trên thực tế, điều ngược lại mới đúng: Họ là những thợ săn lành nghề, hiểu cách chế biến và bảo quản thực phẩm, đồng thời phát triển mạnh trong nhiều hệ sinh thái và khí hậu khác nhau. Người Neanderthal cũng tạo ra các công cụ, sợi và tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, và họ chôn cất người chết một cách cẩn thận.

Starkovich nói: “Đối với những đặc điểm con người dễ nhận biết hơn mà chúng ta biết người Neanderthal có như chăm sóc người bệnh, chôn cất người chết và thỉnh thoảng có hoạt động mang tính biểu tượng. Giờ đây chúng ta cũng cần xem xét rằng họ có công nghệ bảo quản để dự trữ thực phẩm và đôi khi hoạt động theo nhóm lớn hơn chúng ta từng tưởng tượng”.