Trái phiếu doanh nghiệp vẫn trầm lắng trong 3 tháng đầu năm

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), tính đến ngày công bố thông tin 1.4, có 7 đợt phát hành TPDN riêng lẻ trị giá 8.745 tỉ đồng trong tháng 3.

Lũy kế từ đầu năm đến ngày 1.4, có 14 đợt phát hành riêng lẻ trị giá 13.060 tỉ đồng và hai đợt phát hành ra công chúng trị giá 2.650 tỉ đồng. Trong số các đợt phát hành riêng lẻ, các trái phiếu đã được xếp hạng tín nhiệm chiếm 7,6% về trị giá.

Cũng theo báo cáo, trong tháng 3, các doanh nghiệp đã mua lại 8.031 tỉ đồng trái phiếu trước hạn, giảm 72% so với cùng kỳ năm 2023.

Trong 9 tháng còn lại của năm 2024, ước tính sẽ có khoảng 239.480 tỉ đồng trái phiếu đáo hạn, trong đó phần lớn là trái phiếu bất động sản với 101.145 tỉ đồng, tương đương 42,2%.

Về tình hình công bố thông tin bất thường, có 7 doanh nghiệp công bố chậm trả gốc, lãi trong tháng với tổng trị giá khoảng 4.851 tỉ đồng (gồm lãi và dư nợ còn lại của trái phiếu) và 27 mã trái phiếu được gia hạn thời gian trả lãi, gốc hoặc thời gian mua lại trái phiếu trước hạn.

Trên thị trường thứ cấp, tổng giá trị giao dịch TPDN riêng lẻ trong tháng 3 đạt 91.120 tỉ đồng, tăng 52% so với tháng 2. Hầu hết các trái phiếu được giao dịch nhiều nhất đều do nhóm ngân hàng thương mại phát hành.

Báo cáo về thị trường trái phiếu của Công ty Chứng khoán MBS mới đây cũng cho thấy, từ ngày 1.3 đến ngày 21.3.2024, tổng trị giá TPDN phát hành thành công ước đạt hơn 3.700 tỉ đồng, giảm 86% so với cùng kỳ năm trước.

Cũng MBS, áp lực đáo hạn trái phiếu từ nay đến hết năm vẫn rất lớn, nhất là các doanh nghiệp bất động sản. Áp lực đáo hạn lớn nhất sẽ rơi vào lần lượt quý 2/2024 với trị giá là 74 nghìn tỉ đồng và quý 3/2024 với trị giá 52 nghìn tỉ đồng.

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho biết số lượng trái phiếu đáo hạn năm 2024 rất cao, lên tới 310.000 tỉ đồng. Đáng chú ý, đa số trái phiếu phát hành trong thời gian qua đến từ các công ty BĐS. Tuy nhiên, thị trường BĐS hiện vẫn đang nhiều khó khăn, do đó việc thu xếp trả nợ trái phiếu đến hạn của các doanh nghiệp này cũng là vấn đề lớn.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) đánh giá Nghị định 65 có nhiều quy định chặt chẽ đối với phát hành trái phiếu. Tuy nhiên, với điều kiện của Việt Nam hiện nay, việc quy định chặt chẽ như vậy là chưa cần thiết, nên khuyến khích thay vì bắt buộc.

Theo ông Thịnh, để đáp ứng được các điều kiện này, các doanh nghiệp cần phải tái cấu trúc, nâng cấp lên để nhà đầu tư có niềm tin "xuống tiền".

TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV cũng đánh giá thị trường TPDN phục hồi chậm. TPDN đáo hạn năm 2024 ước tính khoảng 239.000 tỉ đồng (trong đó BĐS chiếm khoảng 42%) cho thấy thị trường vẫn còn nhiều khó khăn và cần thời gian để hồi phục.

Tuy vậy, ông Lực đánh giá triển vọng TPDN năm 2024 dự báo sẽ sôi động hơn trong thời gian tới nhờ kinh tế vĩ mô chuyển biến tích cực hơn, thị trường dần thích ứng với quy định mới của Nghị định 65 (2022) sửa đổi để phát triển lành mạnh, bền vững hơn trong dài hạn và niềm tin đang dần phục hồi.

Nhận định về triển vọng thị trường năm nay, trong báo cáo mới đây, VIS Rating kỳ vọng triển vọng tín dụng năm 2024 sẽ cải thiện. Hoạt động kinh tế diễn ra mạnh mẽ hơn và môi trường lãi suất thấp sẽ hỗ trợ khả năng trả nợ và tái huy động vốn của các doanh nghiệp.

Tâm lý thị trường chung cải thiện cùng với việc thực hiện các quy định chặt chẽ hơn đối với các bên tham gia thị trường sẽ hỗ trợ hoạt động phát hành trái phiếu, đẩy mạnh thanh khoản thị trường và phát triển chiều sâu của thị trường trái phiếu nội địa.

VIS Rating cho rằng thị trường đang ở điểm đảo chiều cho một giai đoạn phát triển mới khi các quy định chặt chẽ hơn về việc phát hành và đầu tư trái phiếu doanh nghiệp bắt đầu có hiệu lực từ năm 2024.

VIS Rating ước tính lượng trái phiếu có rủi ro cao trong năm 2024 là 40.000 tỉ đồng, thấp hơn đáng kể so với 147.000 tỉ đồng trái phiếu chậm trả gốc/lãi phát sinh mới trong năm 2023. Phần lớn trái phiếu có rủi ro cao thuộc về các doanh nghiệp liên quan đến khối BĐS hoặc xây dựng với dòng tiền yếu, tỷ lệ vay nợ cao và nguồn tiền mặt để trả nợ đến hạn rất hạn chế.

Ngoài ra, các chuyên gia phân tích cũng nhận thấy có hơn 60% trị giá trái phiếu rủi ro cao trong năm 2024 đến từ các doanh nghiệp được thành lập chỉ để huy động vốn (SPEs), không có hoạt động kinh doanh, khả năng trả nợ rất yếu và có liên quan đến các nhóm doanh nghiệp đang gặp khó khăn đã chậm trả gốc/lãi.

Trong khuyến nghị mới đây, các chuyên gia Trường đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, dù Nghị định 65 đã yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ cần công bố thông tin rõ ràng, nhưng vẫn cần tăng cường trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành trái phiếu đối với nhà đầu tư, đặc biệt là đối với trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ trả nợ trái phiếu đến hạn; nghiêm chỉnh công bố thông tin tài chính, xếp hạng tín nhiệm, định giá tài sản và tình hình kinh doanh…

Về phía nhà nước, cần nâng cao hiệu quả giám sát, nhận diện kịp thời các rủi ro để cảnh báo; kiểm soát chặt chẽ, xử lý nghiêm các trường hợp thao túng, gian lận; giám sát hoạt động cung ứng dịch vụ của các doanh nghiệp kiểm toán, nhằm đảm bảo các thông tin về kiểm toán doanh nghiệp được thực hiện chính xác, minh bạch.

Theo các chuyên gia, nguồn vốn trái phiếu được coi là kênh dẫn vốn trung và dài hạn với lãi suất khá ổn định và cạnh tranh so với hai nguồn vốn từ tín dụng ngân hàng và cổ phiếu. Do vậy, cần hỗ trợ doanh nghiệp có triển vọng tốt, kinh doanh khả thi trong công tác phát hành trái phiếu để góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế.