Cách xử lý nước ăn uống trong vùng bị mưa lũ

Do tác động của siêu bão số 3 - Yagi, trong những ngày qua mưa lũ đã bủa vây nhiều tỉnh thành phía bắc. Nhiều nơi tại các tỉnh Thái Nguyên, Lạng Sơn, Lào Cai, Yên Bái, Bắc Giang... ngập sâu trong biển nước.

Cảnh báo nguy cơ cao xảy ra ngập lụt tại các vùng trũng thấp ven sông tại các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Bắc Giang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa... lũ quét và sạt lở đất trên các sườn dốc ở khu vực vùng núi Bắc Bộ, Thanh Hóa.

Trước thực trạng này, chuyên gia y tế dự phòng cảnh báo, trong và sau mưa bão, lũ lụt, vô số vi sinh vật, bụi, rác, chất thải… từ chỗ chứa theo dòng nước tràn ra nhiều nơi, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh. Những dịch bệnh phổ biến trong mùa mưa lũ như sốt xuất huyết, sốt rét, các bệnh đường tiêu hóa như tả, lị, thương hàn, tiêu chảy, nước ăn chân, cảm cúm, đau mắt đỏ…

Để có nguồn nước sinh hoạt an toàn trong và sau lũ lụt, bảo đảm sức khỏe và phòng tránh các dịch bệnh xảy ra, có thể sử dụng các biện pháp làm sạch nước đơn giản sau đây:

Bước 1: Làm trong nước

Có nhiều cách làm trong nước, đơn giản nhất là dùng phèn chua hoặc lọc bằng vải sạch.

Làm trong bằng phèn chua: Dùng phèn chua với liều lượng 1gr phèn chua (một miếng khoảng nửa đốt ngón tay) cho 20 lít nước. Hòa lượng phèn tương ứng với thể tích nước cần làm trong cho tan hết, cho vào dụng cụ chứa nước và khuấy đều, chờ khoảng 30 phút cho cặn lắng hết xuống đáy rồi gạn lấy nước trong.

Nếu không có phèn chua thì có thể dùng vải sạch để lọc nước, giữ lại các cặn bẩn, làm vài lần cho đến khi được nước trong (chú ý vải lọc bằng vải coton để lọc, nước đi qua được, cần thay vải khi thấy cặn trên vải lọc nhiều).

Lưu ý: Trong trường hợp phải sử dụng nguồn nước bề mặt quá đục hoặc nhiều phù sa thì cần lọc bỏ bớt phù sa bằng các lớp vải màn trước khi làm trong nước.

Bước 2: Khử trùng nước

Sau khi nước đã được làm trong cần tiến hành khử trùng nước. Có thể khử trùng nước bằng hóa chất hoặc đun sôi.

Đối với hộ gia đình: Thường khử trùng nước bằng cloramin B. Cloramin B được đóng gói dưới dạng viên với nhiều hàm lượng khác nhau. Hiện nay phổ biến nhất là viên cloramin B 0,25gr hoặc viên aquatabs 67mg rất tiện lợi cho khử trùng các thể tích nước nhỏ như chum, vại, lu, xô, chậu hoặc bể chứa nước nhỏ. Một viên cloramin B 0,25gr có thể khử trùng được 25 lít nước, một viên aquatabs 67mg có thể khử trùng được 20 lít nước.

Đối với nguồn nước cấp cho tập thể hoặc nhiều hộ gia đình sử dụng: Khử trùng bằng hóa chất bột (thường là cloramin B loại 27% clo hoạt tính, clorua vôi) và phải do cán bộ y tế chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện.

Cách khử trùng: Với viên cloramine B 0,25gr: Cho 1 viên vào thùng đựng 25 lít nước đã được làm trong, khuấy đều, đậy nắp, chờ 30 phút sau có thể sử dụng làm nước sinh hoạt được.

Viên Aquatab 67mg: Cho 1 viên vào thùng đựng 20 lít nước đã được làm trong, khuấy đều, đậy nắp chờ 30 phút có thể sử dụng được.

Khử trùng bằng hóa chất bột: Thường được sử dụng khử trùng lượng nước cấp lớn. Lượng bột cần dùng được tính toán trên cơ sở nồng độ yêu cầu là 10mg cloramine hoạt tính trong l lít nước.

Đối với bột Cloramine B 27%, để khử trùng khoảng 300 lít nước cần tiến hành như sau: Hòa tan 3gr bột (khoảng 1/3 thìa canh) vào một gáo nước rồi đổ vào bể hoặc thùng chứa 300 lít nước đã được làm trong, khuấy đều, đậy nắp chờ 30 phút là có thể dùng được.

Đun sôi nước: Chỉ sử dụng nước để uống trực tiếp sau khi đã đun sôi. Nước sau khi đun sôi không được để quá lâu, nên thường xuyên đun nước mới hằng ngày để uống.

Trong trường hợp không có hóa chất khử trùng, chỉ ăn uống nước đã đun sôi kỹ, không ăn các loại rau sống rửa bằng nước chưa khử trùng.

Sử dụng các thiết bị lọc nước: Ngoài các biện pháp xử lý nước như trên, hộ gia đình có thể sử dụng thêm thiết bị lọc để xử lý nước. Hiệu quả lọc nước của thiết bị phụ thuộc vào chất lượng nước đầu vào, công nghệ lọc, tình trạng và chất lượng của thiết bị lọc, thời gian sử dụng… Hiện nay có nhiều loại thiết bị lọc nước của nhiều hãng với các loại công nghệ khác nhau. Nên sử dụng những thiết bị đã được kiểm định, cấp phép của các cơ quan chức năng, đồng thời tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất để đảm bảo hiệu quả lọc nước.

Lưu ý: Nước đầu vào của các thiết bị lọc nước phải là nước đã được làm trong, không dùng trực tiếp nước bề mặt từ ao hồ, sông suối, kênh rạch… để tránh bít tắc thiết bị lọc.

Xử lý nguồn nước sau bão lụt

- Đối với giếng khơi: Tiến hành theo 3 bước:

Bước 1: Thau rửa giếng. Làm vệ sinh thành và nền giếng, khơi thông nước ngập lụt quanh giếng. Trước khi làm trong và khử trùng nước, phải thau vét giếng, lấy hết bùn, rửa thành giếng.

Bước 2: Biện pháp làm trong nước. Dùng phèn chua liều lượng 50gam/1m³ nước, nếu độ đục nhiều thì tăng lượng phèn chua nhưng tối đa 100gam/1m³. Tán nhỏ, hòa tan hết phèn chua trong chậu. Cho nước phèn chua vào gàu múc nước thả mạnh xuống giếng rồi kéo gàu lên xuống khoảng 10 lần và đợi 30 phút sau mới thực hiện bước khử trùng nước.

Bước 3: Khử trùng nước giếng. Ước lượng nước trong giếng khoảng bao nhiêu mét khối, cứ 1m³ hòa tan 10 - 20 gam chloramine B tương đương 1 - 2 thìa canh (tùy thuộc vào độ đục của nước). Múc một gàu nước. Hòa lượng hóa chất nói trên vào nước, phải khuấy đều cho tan hết hóa chất. Thả mạnh gàu xuống giếng, kéo gàu lên xuống khoảng 10 lần trong nước. Sau 30 phút múc nước lên ngửi có mùi clo là dùng được. Nếu không ngửi thấy mùi clo trong nước thì cho thêm khoảng 1/3 thìa canh bột chloramine B quấy đều rồi cho vào giếng đến khi nào nước có mùi clo mới đảm bảo. Dùng nước giếng này tưới lên thành giếng để khử trùng. Sau 30 phút mới sử dụng nước (phải đảm bảo lượng clo dư chỉ còn 0,3 - 0,5mg/lít.
(Nếu lỡ cho quá nhiều choloramine B thì đợi đến khi nào bay hết mùi clo mới sử dụng).

Lưu ý: Không tiến hành khử trùng đồng thời với đánh phèn. Sau khi khử trùng nếu ngửi có mùi clo thì việc khử trùng mới có tác dụng. Nước sau khi đã làm trong, khử trùng vẫn phải đun sôi mới uống được.

- Đối với giếng khoan: Tháo dây cao su và ni lông bịt miệng giếng khoan. Cọ rửa vòi, cần và nền giếng khoan. Khơi thông cống rãnh quanh giếng. Bơm hết nước đục, sau đó bơm liên tiếp 15 phút nữa bỏ nước đi sau đó mới sử dụng