Chuyện ít biết về ngôi nhà Bá Kiến hơn 100 năm tuổi ở 'làng Vũ Đại'

Nhà của Bá Kiến là ngôi nhà thời kiểu thôn quê Bắc Bộ những năm đầu thế kỷ 20, xây trên một khu đất rộng chừng 900m2 (tại làng Đại Hoàng, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam). Nhà có mặt nhìn về hướng Đông Nam, theo đúng cách phong thủy của người Phương Đông Việt xưa.

Dù đã nhuộmmàu thời gian nhưng ngôi nhà vẫn giữ được nét cổ kính của gia đoạn 1940 – 1945. Người dựng ngôi nhà này chính là cụ Cựu Hanh, một lái buôn giàu có nổi tiếng khắp vùng nam đồng bằng Sông Hồng lúc bấy giờ. Cụ đã thuê một tốp thợ mộc hơn 20 người ở phủ Lý Nhân làm ròng rã gần 1 năm mới xong.

Chủ nhân thứ hai là ông Trần Duy Xầm, con trai cụ Hanh. Khi ông Xầm mất đi, ngôi nhà được giao cho con trai tên là Trần Duy Cát.

Sau khi trải qua 7 đời chủ, đến tháng 11/2007, ngành Văn hóa - Thông tin Hà Nam đã mua lại ngôi nhà này với giá 700 triệu đồng từ vợ ông Trần Hữu Hoà và giao cho Phòng Văn hoá - Thông tin huyện Lý Nhân quản lý.

Trải qua “thăng trầm” của chiến tranh cũng như, cũng như những câu chuyện “ba chìm bảy nổi” của 7 đời chủ nhà. Chính vì vậy, đến nay ngôi nhà được coi như “báu vật” của làng Vũ Đại.

Ngôi nhà được coi “độc nhất vô nhị”, khắp phủ Lý Nhân và các tỉnh khác khó mà bì kịp thời bấy giờ.

Tất cả gỗ của ngôi nhà này đều bằng lim. Trên các văng, kèo, li tô được chạm khắc nhiều chữ nho, hình rồng.

Nhà có 3 gian theo truyền thống người Việt Nam, có 4 hàng cột với tổng cộng 16 cây cột lim, chân cột được kê đá tảng là một loại đá xanh được đẽo gọt công phu.

Mái nhà lợp duy nhất một loại ngói ta theo kiểu bít đốc, hai đầu bờ nóc có đấu vuông giật cấp.

Cửa ghép bức bàn, ngoài hiên có một hàng dãi dùng (hay còn gọi là tấm liếp) chống nắng và mưa được làm bằng gỗ.

Khi xây dựng ngôi nhà, người ta trộn mật mía, bồ hóng vào vôi và thêm một số phụ gia khác để làm thành hồ xây nhà.

Gạch dùng xây tường và lát nền nhà thì được nung bằng rơm nên dù qua thời gian nhưng bức tường vẫn không hề bong tróc.

Toàn bộ cột kèo của ngôi nhà Bá Kiến được chạm khắc hình rồng, phượng rất tinh xảo.

Ngôi nhà đã hơn 100 năm tuổi nhưng mái ngói vẫn chưa phải tu sửa, và không bị dột nát. Người trông coi ngôi nhà cho biết nếu cần thiết vẫn có thể dẫm lên mái ngói để đi lại mà không hề sợ gãy vỡ.

Hiện nay ngôi nhà đang được giao cho UBND xã Hòa Hậu phụ trách trông coi, đón tiếp du khách về tìm hiểu, tham quan góp phần cho việc nghiên cứu sự nghiệp nhà văn Nam Cao.