Đề nghị cấm tài trợ bằng các sản phẩm rượu bia

Tình hình sử dụng rượu, bia tăng nhanh

Bằng chứng cho thấy, rượu bia là nguyên nhân trực tiếp của ít nhất 30 bệnh, chấn thương và là nguyên nhân gián tiếp của ít nhất 200 loại bệnh tật nằm trong danh mục phân loại bệnh tật quốc tế ICD10; gây tổn thương đến nhiều cơ quan, chức năng của cơ thể như: ung thư, rối loạn tâm thần kinh, tim mạch, bệnh tiêu hóa, ảnh hưởng tới chất lượng giống nòi…

Theo thống kê mỗi năm trên thế giới, rượu bia là nguyên nhân gây tử vong cho 3,3 triệu người, chiếm 5,9% tổng số tử vong, làm mất đi 5,1% số năm sống khỏe mạnh của con người, tương đương gánh nặng về sức khỏe do hút thuốc lá. Tại Việt Nam, rượu bia xếp thứ 5 trong 15 yếu tố nguy cơ sức khỏe hàng đầu.

Số liệu thống kê chưa đầy đủ cho thấy năm 2012 có 8,3% số trường hợp tử vong liên quan đến sử dụng rượu bia, 71,7% trường hợp tử vong do xơ gan ở nam do sử dụng rượu bia. Khoảng 15% số giường bệnh tại các bệnh viện tâm thần là dành cho điều trị người bệnh loạn thần do rượu bia.

Không chỉ vậy, nếu so với hút thuốc lá thì các hệ lụy về mặt xã hội do sử dụng rượu bia gây ra nghiêm trọng hơn nhiều. Tại Việt Nam, rượu bia là một trong 3 nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới.

Thống kê hằng năm có khoảng 800 ca tử vong do bạo lực, gần 30% số vụ gây rối trật tự xã hội 70% phạm pháp hình sự, 11% bạo lực gia đình liên quan tới rượu bia.

Việc sử dụng rượu bia còn gây ra gánh nặng kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội do các phí tổn về chăm sóc sức khỏe, giảm hoặc mất năng suất lao động và giải quyết các hậu quả xã hội khác. Tại Việt Nam, nếu phí tổn kinh tế do rượu, bia ở mức thấp nhất của thế giới (1,3% GDP) thì thiệt hại ước tính khoảng 65.000 tỉ đồng.

Với những ảnh hưởng trên cả ba khía cạnh xã hội, môi trường và kinh tế, rượu bia thực sự là trở ngại lớn đối với 13/17 mục tiêu và 52/169 chỉ tiêu phát triển bền vững.

Cần quy định chi tiết quảng cáo, tài trợ rượu, bia

Theo báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày, phạm vi điều chỉnh của dự án Luật cần bao gồm cả những quy định liên quan đến việc kiểm soát kinh doanh, quảng cáo, tài trợ rượu bia nhằm hạn chế tính sẵn có và dễ tiếp cận của rượu, bia.

“Nếu chỉ đưa ra những quy định liên quan đến dự phòng và nâng cao sức khỏe thì các chính sách, giải pháp trong dự án Luật sẽ không toàn diện, công tác phòng, chống tác hại của rượu bia sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn”, bà Thúy Anh nói.

Về chính sách trong phòng, chống tác hại của rượu bia, Ủy ban đồng tình với chính sách “tăng thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình để giảm mức tiêu thụ rượu bia” tại khoản 2 điều 3, nhưng đề nghị cần quy định cụ thể, minh bạch nguyên tắc của lộ trình tăng thuế ngay trong Luật.

Đồng thời, Ủy ban đề nghị bổ sung chính sách “ưu tiên thực hiện các biện pháp phòng, chống tác hại của rượu bia đối với thanh niên, người chưa thành niên” và các quy định cụ thể hướng trực tiếp đến giới trẻ để ứng phó xu hướng trẻ hóa người sử dụng rượu bia, giảm thiểu những nguy cơ gây ra gánh nặng bệnh tật và hệ lụy xã hội do rượu bia.

Đối với các hành vi bị nghiêm cấm, Ủy ban đề nghị thể hiện điều cấm tại khoản 4 điều 5 theo hướng cấm “ép buộc người khác sử dụng rượu, bia; cho người dưới 18 tuổi sử dụng rượu bia”, “sử dụng người dưới 18 tuổi trong hoạt động sản xuất và buôn bán rượu bia” để đảm bảo tính toàn diện và bao quát hơn.

Có ý kiến đề nghị bổ sung hành vi cấm “tài trợ bằng các sản phẩm rượu bia” vào điều 5 dự án Luật. Bên cạnh đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ thu hút các điều, khoản có nội dung tương tự như hành vi bị nghiêm cấm trong dự Luật.

Ủy ban nhất trí với quy định kiểm soát chặt chẽ việc quảng cáo như dự thảo Luật để hạn chế khả năng tiếp cận và tính sẵn có của rượu bia, đồng thời đánh giá cao việc Chính phủ đã quy định linh hoạt mức độ kiểm soát quảng cáo khác nhau đối với những sản phẩm rượu, bia có nồng độ cồn khác nhau.

Có ý kiến cho rằng, hầu hết các sản phẩm bia trên thị trường có độ cồn phổ biến từ 4-5 độ, do vậy Chính phủ cần cân nhắc khi chỉ quy định không được quảng cáo bia trong các chương trình thể thao, văn hóa, sân khấu, điện ảnh và phương tiện quảng cáo ngoài trời với sản phẩm bia từ 5,5 độ đến dưới 15 độ cồn để không tạo ra khoảng trống pháp lý đối với kiểm soát quảng cáo bia.

Ủy ban cũng cơ bản nhất trí quy định về yêu cầu chung đối với quảng cáo rượu, bia để phòng ngừa giới trẻ tiếp xúc sớm với rượu, bia tại điều 11 dự án Luật. Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để quy định phù hợp nhằm đảm bảo mọi hoạt động quảng cáo không được khuyến khích giới trẻ sử dụng rượu, bia dưới mọi hình thức; bổ sung quy định không thực hiện quảng cáo rượu, bia trước, trong và sau các chương trình thể thao, văn hóa, sân khấu, điện ảnh dành cho trẻ em, học sinh, sinh viên…

Bên cạnh đó, tại các điều 23 và 24, đề nghị Chính phủ xác định rõ nguồn kinh phí cần hỗ trợ cho nhân viên y tế thôn bản, y tế cơ sở tham gia hoạt động phòng, chống tác hại rượu, bia và giải pháp, cơ chế để khuyến khích cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân tham gia trợ giúp, chăm sóc trẻ em, phụ nữ bị ảnh hưởng bởi tác hại của rượu, bia.

Về kinh phí phục vụ hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia, Ủy ban thấy rằng, nếu quy định kinh phí cho hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia do ngân sách nhà nước bảo đảm theo phân cấp ngân sách hiện hành thì thực trạng kinh phí dành cho công tác này cơ bản sẽ không có gì thay đổi.

Do vậy, đề nghị Chính phủ nghiên cứu để quy định trong Luật nguồn kinh phí rõ ràng, mang tính định lượng, thể hiện tính minh bạch, công khai, sự quan tâm, quyết tâm của Nhà nước đối với công tác này.

Lam Thanh