Gấp rút xây dựng hành lang pháp lý cho tài sản mã hóa

Xây dựng hành lang pháp lý cho tài sản mã hóa

Các báo cáo năm 2024 cho thấy Việt Nam đứng thứ 3 thế giới về giao dịch tiền số, chỉ sau Ấn Độ và Mỹ, với gần 26 triệu người sở hữu tài sản số.

Dù chưa có khung pháp lý cho loại hình đầu tư này, các hoạt động mua bán, giao dịch tài sản số trong nước vẫn diễn ra sôi động. Điều này đang đặt ra những vấn đề mới về tiêu chuẩn, thuế và kiểm soát rủi ro…

Thực tế, việc xây dựng hành lang pháp lý để quản lý tiền số, tài sản số và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đang được các bộ ngành chuẩn bị.

Mới đây, liên quan đến về vấn đề quản lý đồng tiền kỹ thuật số, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhất trí với đề xuất của Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về việc cần sớm quản lý đồng tiền này dưới dạng một loại tài sản số để tránh các tác động tiêu cực đến nền kinh tế và các vấn đề xã hội, đồng thời giúp đóng góp giá trị cho kinh tế đất nước.

Tổng Bí thư yêu cầu Quốc hội và các cơ quan của Chính phủ cần sớm thể chế hóa và cụ thể hóa để quản lý lĩnh vực này; nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát (sandbox) để thành lập "sàn giao dịch" cho hoạt động này.

Tại hội nghị vừa diễn ra giữa các doanh nghiệp Nhà nước, Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính, Bộ KH-CN xây dựng chính sách, quy định, chậm nhất trong quý 2 phải hoàn thành.

Cũng tại hội nghị, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết Bộ Tài chính đang được Thủ tướng giao nhiệm vụ xây dựng nghị định để quản lý tài sản mã hóa cũng như các tài sản số để hỗ trợ, tạo điều kiện cho đối tượng có nhu cầu, có thể có sàn giao dịch để thực hiện giao dịch tài sản số, tài sản mã hóa. Nội dung này, bộ đang tích cực triển khai và sẽ trình các cấp trong thời gian sớm nhất.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), năm 2023, lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF) đã đưa Việt Nam vào Danh sách giám sát tăng cường (danh sách xám), đồng thời đưa ra các khuyến nghị hành động đối với Việt Nam để giải quyết các thiếu hụt trong cơ chế phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Theo ông Trung, để sớm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách này, Việt Nam sẽ phải làm rất nhiều việc, trong đó có một vấn đề quan trọng là ban hành khung chính sách về tài sản số và nhà cung cấp dịch vụ tài sản số. Trường hợp ban hành các khung pháp lý chậm khi Việt Nam còn nằm trong danh sách xám sẽ tác động đến chi phí tài chính từ dòng vốn đầu tư nước ngoài và các chi phí cơ hội, gây ra hệ lụy và thiệt hại.

“Nguồn lực, tiềm lực kinh tế dưới dạng "kinh tế ngầm, kinh tế xám" chảy ở Việt Nam thông qua tài sản mã hóa là rất lớn. Nếu khung pháp lý về tài sản mã hoá chậm ban hành sẽ khó khơi thông được nguồn lực tiềm ẩn này, chưa kể tác động tiêu cực của "nền kinh tế ngầm”, ông Trung nêu.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật Sblaw, cho rằng việc áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho lĩnh vực fintech và giao dịch tài sản mã hóa là bước đi quan trọng, giúp cơ quan quản lý vừa theo dõi, đánh giá tác động, vừa điều chỉnh kịp thời để cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát rủi ro. Ngoài ra, điều này cũng góp phần thu hút nhà đầu tư và doanh nghiệp công nghệ tài chính quốc tế, tạo tiền đề phát triển trung tâm tài chính khu vực tại Việt Nam.

Quản lý chặt nhưng cần đảm bảo không gian sáng tạo

Dù vậy, theo các chuyên gia, việc xây dựng khung pháp lý cho tài sản số có không ít thách thức.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà cho rằng hiện tài sản số chưa được chính thức công nhận trong các văn bản pháp luật quan trọng như Bộ luật Dân sự 2015 hay Luật Đầu tư 2020.

“Điều này đặt ra nhiều vấn đề pháp lý liên quan đến việc xác định bản chất của tài sản số - liệu đây có phải là tài sản theo quy định tại Điều 105 Bộ luật Dân sự hay không? Nếu có, nó thuộc dạng tài sản hữu hình, vô hình, quyền tài sản hay một loại tài sản mới?”, ông Hà nêu.

Một yếu tố khá quan trọng theo ông Hà là sự cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và kiểm soát pháp lý. Việc ban hành quy định pháp luật về tài sản số cần tính đến yếu tố đổi mới sáng tạo, tránh kìm hãm sự phát triển của công nghệ blockchain, fintech và tài chính phi tập trung.

“Thách thức lớn đối với Việt Nam là làm thế nào để áp dụng mô hình sandbox một cách hiệu quả, trong khi chưa có nhiều kinh nghiệm thực tế”, ông Hà nêu.

Ông Phan Đức Trung cho rằng phải khoanh vùng để có khu vực thí điểm và dần mở rộng. Theo đó, cần bắt đầu từ sàn giao dịch tài sản mã hóa và nhiều ý kiến cũng cho rằng phải khoanh vùng ở những trung tâm tài chính.

“Phải xác định đó là không gian internet và cần sự đồng bộ của các cơ quan quản lý. Thủ tướng cũng đã giao cho Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, với Bộ Khoa học và Công nghệ để tìm ra khung pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật về an toàn, an ninh thông tin”, ông Trung nói.

Cũng theo ông Trung, Việt Nam cần học hỏi để có tầm nhìn xa và triển khai từng bước cụ thể hóa tầm nhìn ấy.

“Ví dụ thời gian gần đây, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump xây dựng một loạt chính sách về tài sản mã hóa mang tính dẫn dắt, khác với những chính sách tồn tại trước đó”, ông Trung nêu.

Ông Trung cũng bày tỏ hy vọng việc luật hóa sắp tới tại Việt Nam sẽ giúp định hình khung khổ, nền tảng pháp lý để phát triển ngành kinh tế số, tài sản số và tạo động lực để Việt Nam hình thành doanh nghiệp công nghệ tham gia vào quá trình thúc đẩy phát triển đất nước trong giai đoạn tới.