Nga tìm thị trường vũ khí ở sân sau của Trung Quốc

Tờ báo Hồng Kông nêu vào lúc phương Tây càng tăng cô lập Nga, trong khi Mỹ-Trung tranh giành tầm ảnh hưởng đã khiến nhiều nước ở châu Á-Thái Bình Dương tìm các đối tác chiến lược mới, Moscow chọn quân đội để tìm sự thịnh vượng cho Nga, từ những cơ hội về kinh tế và ngoại giao tại khu vực này.

Trong tương lai gần, điều này có nghĩa giành lấy các thị trường mới để Nga xuất khẩu vũ khí, quyền tiếp cận chiến lược các cảng và sân bay mới, cũng như tìm sự ưu đãi cho các công ty Nga ở các lĩnh vực khác.

Quân đội Nga, hiện là lực lượng vũ trang mạnh và hiện đại về kỹ thuật hạng nhì thế giới, chỉ sau Mỹ. Riêng ở Quân khu Miền Đông, Nga có nhiều loại vũ khí kỹ thuật cao cho bộ binh, hải quân và không quân, gồm cả máy bay ném bom tầm xa, các chiến đấu cơ hiện đại cùng một số tàu ngầm hạt nhân “chạy tĩnh lặng” nhất thế giới.

Đa phần hỏa lực này được nhắm làm thế lực đánh chặn chiến lược đối với Mỹ và các đồng minh của Mỹ.

Nga bán vũ khí giá ưu đãi cho Philippines

Tài sản quân sự Nga còn được sử dụng để tăng uy tín Nga là một thế lực khu vực châu Á-Thái Bình Dương, theo Vasily Kashin, một nhà nghiên cứu cấp cao của Đại học Nghiên cứu quốc gia ở Moscow. Ông Kashin nói: “Một quân đội mạnh là cần thiết cho một chính sách đối ngoại độc lập. Và một chính sách đối ngoại độc lập gắn kết với nhiều lợi ích kinh tế và chính trị đáng kể”.

Cách tiếp cận này có hiệu quả với Philippines, nhất là Tổng thống Rodrigo Duterte theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập, theo bà Fe Apon, một chuyên gia về Nga ở Trung tâm nghiên cứu chiến lược-quan hệ đối ngoại (ở Manila, Philippines). Bà Apon nói: “Duterte thật sự muốn phát triển quan hệ với các đối tác phi truyền thống để có các lợi ích ngay lập tức nhìn thấy được. Nga là một lựa chọn tự nhiên về lĩnh vực quân sự”.

Quan hệ thân cận giữa Nga với Philippines trở nên rõ ràng hồi tháng 8, khi Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana tuyên bố một tàu chiến Philippines sẽ thăm thành phố cảng Vladivostok, căn cứ của Hạm đội Thái Bình Dương của hải quân Nga. Đây là sự đáp lễ tàu chiến Đô đốc Tributs của hải quân Nga gần đây thăm Manila, nhưng là một cột mốc lịch sử: lần đầu tiên hải quân Philippines hoạt động xa khỏi bờ cõi.

Cũng trong tháng 8, có tin Nga có thể bán 2 tàu ngầm lớp Kilo cho Philippines. Từ năm 1985, Nga đã bán nhiều chiếc Kilo cho hải quân các nước. Nhưng các tàu ngầm Kilo đầu tiên của Philippines cho thấy nước này bắt đầu tìm mua tàu chiến mới không phải của Mỹ (đồng minh lâu năm) hoặc các đồng minh của Philipines ở châu Âu và Đông Á.

Chuyên gia Apon nói xem ra Nga sẵn sàng bán khí tài quân sự hơn là Mỹ, dù Philippines với Mỹ có quan hệ đối tác thân cận hơn 60 năm. Bà còn dẫn một trạng thái trong Facebook của Đại sứ Philippines ở Nga, ông Carlos Sorreta, để tóm tắt nhận định của bà. Ông Sorreta viết: “Nga sẵn sàng cung cấp khí tài mới tinh thể theo nhu cầu đặc biệt của Philippines, với chính sách dịch vụ hậu mãi đầy đủ, giúp huấn luyện, giao hàng đúng hạn, giá cả ưu đãi, mà không ra yêu sách về chính trị hoặc ban hành hạn chế nào”.

Tổng thống Duterte muốn mua vũ khí không phải của Mỹ cho Philippines - Ảnh: AP

Trong khi Mỹ thường áp đặt các kỳ vọng chính trị vào các khách hàng hoặc đối tác tiềm năng, ví dụ đòi hỏi thông tin về thái độ về nhân quyền của chính phủ nước mua vũ khí Mỹ, thì Nga lại không đưa ra nhiều điều kiện tiên quyết trong chuyện nội bộ của các nước khác.

Đó là yếu tố Nga bán được vũ khí cho Indonesia, theo Evan Laksmana, một nhà nghiên cứu ở nhánh Indonesia của Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS, Mỹ). Ông Laksmana nói Indonesia là khách hàng truyền thống của vũ khí Liên Xô cũ, và việc nước này quen thuộc với vũ khí Nga góp phần vào khát vọng trở thành đối tác của Nga. Moscow cũng đề nghị những khoản tài chính linh động trong việc bán vũ khí, gồm “cho vay mềm” với lãi suất thấp.

Indonesia đã đặt mua 11 chiến đấu cơ Su-35 của Nga, trong khi Moscow lập quan hệ thân cận với nước này, như phát tín hiệu với các kẻ thù rằng Nga đang mở rộng tầm ảnh hưởng và tầm với.

Hồi tháng 12.2017, các quan chức Indonesia chào đón 2 máy bay ném bom chiến lược Tu-95 hạ cánh tại xuống sân bay nhỏ của một đảo nhỏ của Indonesia. Từ đó, các chiếc “Gấu Nga” lần đầu tiên cất cánh từ Indonesia để bay tuần tra.

Các cuộc cất cánh bay tuần tra từ Nga thường khiến Mỹ, Nhật Bản phản đối, và ở trường hợp trên, các căn cứ quân sự ở Bắc Úc được đặt trong tình trạng báo động.

Moscow xoay trục về châu Á, mời Trung Quốc tập trận chung

Các nước trên thế giới thường dùng quân sự để thúc đẩy các mục tiêu chính trị ở những vùng khác. Nhưng ngoại giao quốc phòng Nga ở châu Á-Thái Bình Dương đáng chú ý, vì đi ngược lại cách tiếp cận “giấu mình” với khu vực này suốt hàng chục năm sau khi Liên Xô sụp đổ, chuyên gia Muraviev nói.

Nga có 144 triệu dân, nhưng chỉ có 6 triệu người sống ở vùng Viễn Đông Nga, và trong quá khứ, Nga không chú ý châu Á-Thái Bình Dương cho bằng sự quan tâm vào châu Âu và Trung Đông.

Tuy nhiên, khi thị trường vũ khí châu Á bùng nổ và kinh tế châu Âu suy thoái, Nga quyết tâm nổi lên thành một thế lực ở phương Đông. Chiến lược xoay trục về châu Á của Moscow bắt đầu từ năm 2012, và tăng tốc khi hoạt động quân sự Nga ở Syria và Crimea đã khiến phương Tây trừng phạt Nga mạnh.

SCMP viết dù quân đội các nước thường tập trận chung, việc Nga mời Trung Quốc cùng tham dự cuộc tập trận rầm rộ Vostok 2018 đã khiến một số nhà phân tích quốc phòng bị bất ngờ, vì trước đây Nga không cho quân đội nước ngoài tập trận chung, và trong vài trường hợp, các tập trận của Nga có cả kịch bản xung đột quân sự với Trung Quốc.

Nga-Trung đang tìm cách khống chế tầm ảnh hưởng của Mỹ ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, việc Nga mời Trung Quốc tham gia Vostok 2018 chính là bước mạnh trong quan hệ quân sự đang rất thân cận giữa hai nước, vốn đã có nhiều cuộc tập trận chung, trao đổi thông tin tình báo và công nghệ quốc phòng.

Nhưng Moscow không muốn kết nối mạnh với Trung Quốc, theo Bobo Lo, cựu chủ nhiệm mảng Nga-Trung ở tổ chức nghiên cứu Chatham House (Anh). Ông Lo nói vì Bắc Kinh khi đủ mạnh có thể xua đẩy Moscow khỏi bức tranh khu vực châu Á-Thái Bình Dương: “Nga không quan tâm việc Trung Quốc thống trị châu Á-Thái Bình Dương cho bằng quan tâm về Mỹ. Họ chỉ muốn có một môi trường an ninh đa phương tại khu vực này”.

Nga muốn khẳng định là một thế lực lớn ở phương Đông

Nhưng việc Nga mời Trung Quốc tập trận chung Vostok 2018 cũng có thể được xem là một dấu hiệu, về khát vọng Nga trở thành một thế lực lớn ở phương Đông, theo SCMP.

Ngay cả với Nhật vốn thường bất đồng với Nga về các vấn đề quốc phòng, hoạt động quân sự của Nga ở phương Đông gồm tập trận chung với hải quân Cục Phòng vệ Nhật Bản (SDF) và hải quân Nga. Các tàu chiến Nga cũng thường ghé thăm các cảng Nhật.

Loạt hoạt động này dẫn đến sự đồn đoán Nga muốn nhận một vai trò lớn ở châu Á-Thái Bình Dương, mà quyền lợi của Nga chồng lấn với nhiều nước, nhưng không chồng lấn với đối tác lâu năm Ấn Độ vốn cũng ủng hộ một trật tự đa phương, theo Abhay Singh, một cựu sĩ quan hải quân Ấn, nay là nhà nghiên cứu ở Viện Nghiên cứu-phân tích quốc phòng ở New Delhi (Ấn Độ).

Từ hàng chục năm qua, Ấn là khách hàng lớn và uy tín của ngành xuất khẩu vũ khí Nga. Nhưng vài năm gần đây, Ấn cải thiện quan hệ quân sự với Mỹ, Nhật và các nước khác.

Ông Singh nói chiến lược quan hệ đa phương của Ấn cần thiết cho quyền lợi của nước này, và Ấn không có ý định từ bỏ sự tín nhiệm mất hàng chục năm mới có được với Nga.

Dù vậy, các nhà phân tích nói lãnh đạo Nga-Ấn có thể có các ý tưởng khác, khi họ nói về trật tự thế giới đa cực. Nhà phân tích Lo nói Nga ưng mô hình “ba cực cộng”, cố gắng nâng mình lên ngang hàng với Mỹ và Trung Quốc, và tự đảm nhiệm “nhà cân bằng vĩ đại” giữa phương Tây với phương Đông. Ông nói thêm: “Nga không ảo tưởng sẽ trở thành một thế lực quân sự lớn ở Thái Bình Dương. Nhưng Nga cũng thừa nhận, rằng nếu muốn được đối xử như một thế lực toàn cầu nghiêm túc, thì trước tiên ho phải tăng cường sự hiện diện quân sự ở châu Á”.

Các nhà quan sát nói về lâu dài, các nỗ lực này cũng có thể giúp thúc đẩy tham vọng Nga trở thành một thế lực hàng đầu của thế giới.

Alexey Muraviev, một chuyên gia về quân sự Nga ở Đại học Curtin (bang Tây Úc) nói: “Người Nga đang cố gắng tự thể hiện về quân sự tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương không chỉ là một thế lực ngăn chặn Mỹ và đồng minh của Mỹ, mà còn để quảng bá các khả năng của Nga. Họ tìm kiếm các đồng minh mới, tái kích hoạt quan hệ với các khách hàng cũ. Và cho đến nay, họ đạt được nhiều thành quả đáng kể”. Ông còn nói từ những hoạt động mạnh mẽ ở châu Á-Thái Bình Dương, Nga có thể khả ngăn chặn, phát tín hiệu cảnh báo với Mỹ và đồng minh của Mỹ, đồng thời quảng bá Nga là thế lực lớn, đối với Mỹ và Trung Quốc.

Bảo Vĩnh (theo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng)