Các nền văn hóa trên thế giới trong suốt chiều dài lịch sử đã sử dụng chì cho những mục đích kỳ quặc và thường rất độc hại.
Văn hóa

Những cách bất thường mà con người sử dụng chì và phải chịu khổ bởi nó

Tiểu Vũ (theo Smithsonian) 17:53 16/02/2025

Các nền văn hóa trên thế giới trong suốt chiều dài lịch sử đã sử dụng chì cho những mục đích kỳ quặc và thường rất độc hại.

Dùng chì để làm đẹp

Những người đàn ông và phụ nữ thượng lưu ở Ai Cập cổ đại thường kẻ mắt bằng kohl - một loại bột màu tối làm từ chì sunfua. Kỳ lạ thay, lớp trang điểm này dường như có tác dụng bảo vệ mắt khỏi các bệnh nhiễm trùng mắt thông thường. Nhận ra điều này, người Ai Cập có thể đã tổng hợp mỹ phẩm chì đặc biệt để tăng cường các đặc tính y học của nó.

untitled-2.jpg
Bức tranh mô tả gương mặt của người Ai Cập cổ đại - Ảnh: Smithsonian

Năm 2009, các nhà hóa học hiện đại đã thực sự thử nghiệm hiệu quả của phương cách độc hại này bằng cách trộn muối chì với tế bào da người. Quả thực, các tế bào bị ảnh hưởng bởi chì đã sản xuất nhiều hóa chất phản ứng miễn dịch hơn, ngăn ngừa nhiễm trùng.

Mọi con đường đều dẫn đến Rome

Mặc dù người La Mã nổi tiếng với việc dẫn nước qua các đường ống bằng chì, nhưng nước đó có thể không phải là vấn đề chính của họ: Các dòng suối trên núi rất giàu canxi, phủ lên các đường ống một lớp có thể ngăn chì xâm nhập vào nước.

480300893_9630934630258002_7035532411372052853_n.jpg
Bức tranh mô tả gương mặt của người Ai Cập cổ đại - Ảnh: Smithsonian

Trên thực tế, các nhà sử học cho rằng người La Mã có thể đã hấp thụ lượng chì hằng ngày của họ thông qua một loại đồ uống khác. Việc đun sôi si rô như sapa trong các vạc chì đã làm ô nhiễm rượu vang ngọt của họ; người uống có thể bị rối loạn tâm thần, thiếu máu và bị các vấn đề về khả năng sinh sản.

Thời đại đồ đồng - thời đại đồ chì

Thời đại đồ đồng của Trung Quốc có lượng chì dồi dào một cách kỳ lạ. Ngược về 4.000 năm trước tại thung lũng sông Hoàng Hà, những người thợ thủ công đã nấu chảy thiếc, đồng và chì thành những chiếc cốc bằng đồng, và các quý tộc thời nhà Thương đã uống rượu gạo từ những chiếc cốc được trang trí công phu này.

480521052_9630945520256913_7947378707740777796_n.jpg
Một vật dụng bằng đồng của người Trung Quốc cổ đại - Ảnh: Smithsonian

Các nhà khoa học hiện đại đã thử nghiệm những tác động tiềm tàng của việc uống một loại rượu có tính axit như vậy từ một kim loại độc hại và phát hiện ra rằng lượng chì hấp thụ hằng ngày của một người uống có thể lên tới 85 microgam - liều đủ để gây ngộ độc chì mạn tính, hay còn gọi là bệnh nhiễm độc chì (bệnh plumbism).

Đặt tên cho một căn bệnh

Người Hy Lạp cổ đại đã tạo ra tiền xu của họ bằng cách chiết xuất bạc từ quặng giàu chì. Hoạt động khai thác và luyện kim của Hy Lạp đã gây ô nhiễm nghiêm trọng bầu khí quyển của trái đất, như các nhà khoa học hiện đại đã xác nhận thông qua những trầm tích chôn vùi trong các sông băng Greenlandic về bụi chì thổi từ Hy Lạp từ rất lâu trước đây.

untitled-1.jpg
Một đồng tiền bằng kim loại của người Hy Lạp cổ đại - Ảnh: Smithsonian

Vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, bác sĩ Nicander của Colophon là người đầu tiên ghi nhận sự buồn nôn, mệt mỏi và ảo tưởng là triệu chứng của bệnh amip nặng.

Nghiện liếm sơn có chì (Lick of Paint)

480450043_9630945540256911_5235156594454825948_n.jpg
Bức tranh Cánh đồng lúa mì với cây bách của danh họa Van Gogh - Ảnh: Wikimedia Commons

Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 20, người ta sử dụng bột màu chì trong sơn trắng và chúng trở nên phổ biến trong sơn dầu đến mức các triệu chứng nghiện chì của họa sĩ thường được gọi là "painter’s colic" (cơn đau bụng của họa sĩ). Danh họa người Hà Lan Vincent van Gogh đã mắc phải các chứng bệnh tâm lý trong suốt cuộc đời, nhưng chứng mê sảng cắt tai khét tiếng của ông có thể đã trở nên trầm trọng hơn do nghiện chì. Ông có thói quen nổi tiếng là liếm đầu cọ vẽ.

Bài liên quan
Vì sao khoa học luôn cần đến nghệ thuật?
Nghệ thuật là một công cụ sắc bén để kể một câu chuyện về khoa học. Với nhiều ngành khoa học liên quan đến những điều kỳ lạ nhất của thế giới động vật, đại loại như những sinh vật có đôi mắt và cơ thể khác biệt với bản thân con người chúng ta, nghệ thuật có thể giúp chúng ta trải nghiệm những phần khó tưởng tượng này của thế giới tự nhiên và làm sáng tỏ những khám phá khoa học mới.

(0) Bình luận
Nổi bật Một thế giới
Gỡ cơ chế tài chính để khoa học công nghệ phát triển
5 giờ trước Khoa học - công nghệ
Thảo luận ở tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, một số đại biểu cho rằng cần chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và không áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp cho các hoạt động khoa học công nghệ.
Đừng bỏ lỡ
Mới nhất
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO
Những cách bất thường mà con người sử dụng chì và phải chịu khổ bởi nó