Cạnh tranh công nghệ: Trung Quốc sẵn sàng ứng phó ‘sóng gió’ từ chính quyền Trump

Theo Reuters, hàng loạt lệnh cấm công nghệ từ Washington đã giáng đòn mạnh vào các công ty công nghệ hàng đầu của Trung Quốc, điển hình như SMIC và ZTE. Những biện pháp trừng phạt này đã trở thành động lực thúc đẩy chính quyền Trung Quốc quyết tâm tự lực trong công nghệ, một phần thiết yếu để bảo vệ lợi ích quốc gia và duy trì sự độc lập trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Từ đó đến nay, Trung Quốc đã triển khai một chiến lược tái cơ cấu mạnh mẽ, đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cốt lõi và đạt được những bước tiến lớn trong hành trình tự chủ.

Thay đổi cách tiếp cận công nghệ

Cuộc chiến thương mại với Mỹ đã là lời cảnh tỉnh lớn đối với Trung Quốc về sự lệ thuộc vào công nghệ nước ngoài, đặc biệt là từ Mỹ. Khi Washington áp dụng các lệnh cấm xuất khẩu linh kiện công nghệ, từ chip đến phần mềm, Trung Quốc nhận ra họ cần phải chủ động trong việc phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm.

Ông Winston Ma, cựu Giám đốc điều hành quỹ China Investment Corporation cho biết lệnh cấm năm 2018 với công ty viễn thông ZTE khiến Trung Quốc thấy rõ ràng rằng phụ thuộc vào linh kiện Mỹ là một rủi ro nghiêm trọng. Từ đó, chính quyền Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình, đã liên tục kêu gọi tự lực trong khoa học và công nghệ, nhằm bảo vệ sự ổn định của nền kinh tế và khẳng định vị thế quốc tế của Trung Quốc.

Nỗ lực tự chủ công nghệ của Trung Quốc đã ghi nhận nhiều thành tựu rõ rệt. Nếu như 8 năm trước, số lượng dự án của chính phủ nhằm thay thế công nghệ nước ngoài bằng công nghệ nội địa chỉ đếm trên đầu ngón tay, thì đến nay, con số này đã tăng mạnh. Năm 2023, Trung Quốc có đến 169 dự án chính phủ liên quan đến việc thay thế các sản phẩm nước ngoài bằng giải pháp tự sản xuất trong nước. Đây là bước chuyển mình mạnh mẽ, cho thấy những cam kết đầu tư của Trung Quốc vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược đang có hiệu quả.

Dù còn đối mặt với nhiều khó khăn trong việc sản xuất các chip tiên tiến nhất để phục vụ nhu cầu toàn cầu, Trung Quốc vẫn tiến bộ nhanh chóng trong việc tạo ra một chuỗi cung ứng nội địa cho các ngành như: AI, điện toán đám mây và không gian. Bắc Kinh đang đầu tư mạnh vào các công ty bán dẫn nội địa, các dự án phát triển mạng 5G và trí tuệ nhân tạo. Nỗ lực tự lực này không chỉ giúp Trung Quốc giảm dần sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ, mà còn thúc đẩy nền kinh tế số của quốc gia này phát triển mạnh mẽ.

Thách thức từ Mỹ

Trong khi đó, phía Mỹ lại không ngừng gia tăng áp lực. Nazak Nikakhtar, cựu quan chức Bộ Thương mại dưới thời ông Trump, cho biết rằng khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, chính quyền của ông sẽ áp dụng các biện pháp kiểm soát công nghệ với Trung Quốc còn “mạnh mẽ hơn nhiều” so với trước đây. Điều này đồng nghĩa với việc Mỹ sẽ mở rộng danh sách thực thể hạn chế xuất khẩu và bao gồm thêm nhiều công ty Trung Quốc vào danh sách cấm vận. Những biện pháp này nhằm vào các lĩnh vực công nghệ cao, ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận các linh kiện và công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới, từ đó hạn chế khả năng cạnh tranh của nước này.

Ngoài ra, các chuyên gia nhận định rằng nếu Mỹ tiếp tục mở rộng các hạn chế về công nghệ, các công ty và nhà cung cấp nước ngoài sẽ phải tuân thủ hoặc chịu ảnh hưởng từ các quy định này. Điều này gây khó khăn cho các nhà sản xuất chip và công nghệ quốc tế trong việc kinh doanh với Trung Quốc, tạo thêm áp lực lên các nỗ lực tự lực của quốc gia này.

Cạnh tranh công nghệ Mỹ - Trung không chỉ là vấn đề song phương mà còn có thể định hình sâu sắc kinh tế toàn cầu. Các chuyên gia dự đoán, trong thập kỷ tới, lĩnh vực công nghệ sẽ trở thành mặt trận chính giữa hai siêu cường này. Khi Trung Quốc tăng cường đầu tư vào các ngành công nghiệp tương lai như AI, năng lượng tái tạo và điện toán lượng tử, Mỹ lại cố gắng duy trì lợi thế cạnh tranh bằng cách kiểm soát chặt hơn các chuỗi cung ứng công nghệ cao.

Đặc biệt, với kế hoạch xây dựng các liên minh toàn cầu, Bắc Kinh còn thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc mở rộng quan hệ kinh tế với Nam Bán cầu, các khu vực ít chịu ảnh hưởng từ Mỹ. Sự hợp tác với các quốc gia này không chỉ nhằm thúc đẩy xuất khẩu mà còn tạo cơ hội cho Trung Quốc định hình một hệ sinh thái công nghệ không phụ thuộc vào phương Tây.

Trung Quốc đã sẵn sàng?

Trước sự trở lại của ông Trump và triển vọng các lệnh cấm công nghệ gia tăng, Trung Quốc đã chuẩn bị cho những kịch bản khó khăn nhất. Dù còn gặp trở ngại trong việc đạt đến mức công nghệ tiên tiến nhất nhưng Bắc Kinh đã cho thấy sự quyết tâm cao độ và khả năng thích ứng mạnh mẽ. Chính quyền Trung Quốc đang xây dựng một hệ thống công nghệ độc lập, giúp nước này không chỉ đối phó mà còn có thể duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngay cả khi các biện pháp kiểm soát của Mỹ ngày càng khắt khe.

Với sự sẵn sàng cho “cú sốc thứ hai” từ Washington, Trung Quốc không chỉ bảo vệ nền kinh tế của mình trước các rủi ro từ bên ngoài mà còn định hình một tương lai mà ở đó công nghệ Trung Quốc đóng vai trò trung tâm, ít phụ thuộc hơn vào các nguồn lực bên ngoài. Trong cuộc đua công nghệ này, sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ không chỉ định đoạt ai sẽ dẫn đầu mà còn tác động lâu dài đến cấu trúc kinh tế, chính trị và thương mại toàn cầu.